Chương 1: Sinh vật Và Môi Trường

Chuột sống trong một rừng mưa nhiệt đới, các nhân tố sinh thái sau ảnh hưởng tới đời sống của chuột sống trong rừng: mức độ ngập nước, kiến, độ dốc của đất, nhiệt độ không khí, ánh sáng, độ ẩm không khí, rắn mổ mang, áp suất không khí, cây gỗ, gỗ mục, gió thổi, cây có, thảm lá khô, sâu ăn lá cây, độ tơi xốp của đất, lượng mưa. Hãy chia các nhân tố đó thành nhóm các nhân tố sinh thái.

Quan sát trong lớp học và điền tiếp vào bảng những nhân tố sinh thái tác động tới việc học tập và sức khoẻ của các em.

* Ví dụ: Ánh sáng có đủ để em nhìn rõ chữ không?

Khi nhìn không rõ chữ mắt em có bị nhức mỏi không?

Khi đem một cây phong lan từ trong rừng rậm về trồng ở vườn nhà, những nhân tố sinh thái của môi trường tác động lên cây phong lan đó sẽ thay đổi. Em hãy cho biết những thay đổi của các nhân tố sinh thái đó.

Hãy vẽ sơ đồ mô tả giới hạn sinh thái của:

- Loài vi khuẩn suối nước nóng có giới hạn nhiệt độ từ 0⁰c đến 90°c, trong đó điểm cực thuận là 55°c.

- Loài xương rống sa mạc có giới hạn nhiệt độ từ 0°c đến 56°c, trong đó điểm cực thuận là 32°c.

Sự khác nhau giữa thực vật ưa sáng và ưu bóng?

Hãy điền tiếp vào bảng 42.2

Bảng 42.2: Các đặc điểm hình thái của cây ưa sáng và ưa bóng.

Dựa vào các câu hỏi gợi ý dưới đây, hãy giải thích vì sao các cành phía dưới của cây sống trong rừng lại sớm bị rụng.

- Ánh sáng mặt trời chiếu vào cành cây trên và phía dưới khác nhau như thế nào?

- Khi lá cây bị thiếu ánh sáng thì khả năng quang hợp của lá cây bị ảnh hưởng như thế nào.

Ánh sáng có ảnh hưởng tới động vật như thế nào?

Nhiệt độ của môi trường có ảnh hưởng tới đặc điểm hình thái và sinh lí của sinh vật như thế nào?

Trong hai nhóm sinh vật hằng nhiệt và biến nhiệt, sinh vật thuộc nhóm nào có khả năng chịu đựng cao với sự thay đổi nhiệt độ của môi trường? Tại sao?

Hãy so sánh đặc điểm khác nhau giữa hai nhóm cây ưa ẩm và chịu hạn.

Hãy kể tên 10 động vật thuộc hai nhóm động vật ưa ẩm và ưa khô.

Các sinh vật cùng loài hỗ trợ và cạnh tranh lẫn nhau trong những điều kiện nào?

Quan hệ giữa các cá thể trong hiện tượng tự tỉa ở thực vật là mối quan hệ gì? Trong điều kiện nào hiện tượng tự tỉa diễn ra mạnh mẽ.

Hãy tìm thêm các ví dụ minh họa quan hệ hỗ trợ đối địch của các sinh vật khác loài. Trong các ví dụ đó, những sinh vật nào là sinh vật được lợi hoặc bị hại?

Trong thực tiễn sản xuất, cần phải làm gì để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng.

Trình bày khái niệm và phân loại môi trường sống của sinh vật?

Nhân tố sinh thái của môi trường là gì? Hãy phân loại nhân tố sinh thái?

Giới hạn sinh thái là gì? Nêu ví dụ?

Trình bày ảnh hưởng của nhiệt độ, ánh sáng và độ ẩm lên đời sống sinh vật?

Trong tự nhiên, giữa các sinh vật có ảnh hưởng lẫn nhau như thế nào?

Nhân tố con người có vai trò như thế nào trong tự nhiên?

Hãy vẽ sơ đồ về các mối quan hệ giữa các sinh vật trong tự nhiên?

Quan sát hình vẽ sau và ghi chú thích theo các chữ số có trong hình để nêu các loại môi trường sống.

Bằng thực tiễn cuộc sống, hãy nêu môi trường sống của các sinh vật có tên trong bảng sau:

Quan sát đồ thị giới hạn sinh thái về nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam dưới đây và cho biết nhiệt độ tại các điểm gây chết, điểm cực thuận, giới hạn chịu đựng là bao nhiêu?

Tại nhiệt độ là 30°C, cá rô phi ở Việt Nam sinh trưởng, phát triển và sinh sản ở mức nào?

Giới hạn sinh thái là gì? Hãy giải thích, tại sao cá chép lại có thể sống ở nhiều vùng hơn cá rô phi ở Việt Nam nếu xem xét ở góc độ giới hạn sinh thái về nhiệt độ?

Khi ta để một chậu cây cảnh bên cạnh cửa sổ, sau một thời gian có hiện tượng gì xảy ra? Hãy giải thích hiện tượng đó?

Hiện tượng ngủ đông của một số động vật được giải thích như thế nào?

Trong 2 nhóm, động vật hằng nhiệt và động vật biến nhiệt, nhóm động vật nào có khả năng phân bố rộng hơn? Tại sao?

Mối quan hê giữa vật ăn thịt và con mồi có ý nghĩa như thế nào trong tự nhiên?

Hoàn thành bảng sau bằng cách đánh dấu (+ ) vào ô trống phù hợp.

Hiện tượng tự tỉa cành trong tự nhiên là gì? Hãy giải thích hiện tượng đó?

Một loài vi khuẩn sống ở suối nước nóng có điểm gây chết dưới là 0°C, điểm gây chết trên là 99°C, điểm cực thuận là 55°C. Hãy vẽ đồ thị mô tả giới hạn sinh thái của loài vi khuẩn này?

Môi trường sống của sinh vật gồm

A. đất và nước.

B. nước và không khí.

C. đất, nước và không khí.

D. tất cả những gì bao quanh sinh vật có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp tới chúng.

Trong tự nhiên, có các loại môi trường sống nào sau đây?

A. Môi trường trong đất, môi trường nước và môi trường mặt đất - không khí.

B. Môi trường sinh vật, môi trường nước và môi trường mặt đất - không khí.

C. Môi trường sinh vật, môi trường nước và môi trường trong đất.

D. Môi trường trong đất, môi trường nước, môi trường mặt đất - không khí và môi trường sinh vật.

Phần "Sinh vật và môi trường" của Sinh học lớp 9 đề cập các tác động nào sau đây?

A. Tác động của các nhân tố môi trường lên sinh vật.

B. Tác động của sinh vật lên môi trường.

C. Tác động của sinh vật lên sinh vật.

D. Cả A, B và C.

Con người nghiên cứu sinh vật và môi trường với mục đích nào sau đây?

A. Hiểu biết mối quan hệ tác động tương hỗ giữa sinh vật và môi trường, giữa các sinh vật với nhau.

B. Sử dụng hợp lí nguồn tài nguyên sinh vật, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững.

C. Khai thác tối đa nguồn tài nguyên sinh vật để có lợi nhuận cao nhất mà không cần quan tâm đến môi trường vì môi trường không có thay đổi gì.

D. Cả A và B.

Theo nghĩa khái quát, môi trường sống của sinh vật là

A. nơi sinh vật cư trú.

B. nơi sinh vật tìm kiếm thức ăn.

C. nơi sinh vật sinh sống.

D. nơi sinh vật sinh sản.

Nhân tố sinh thái là

A. các yếu tố vô sinh của môi trường có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sinh vật.

B. các yếu tố hữu sinh của môi trường có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sinh vật.

C. các chất dinh dưỡng có trong đất, trong nước mà sinh vật sử dụng.

D. các yếu tố của môi trường tác động tới sinh vật (trực tiếp hoặc gián tiếp).

Nước vừa là nhân tố sinh thắi vừa là môi trường sống của sinh vật vì

A. không có nước thì không có một sinh vật nào có thể sống được.

B. nước là yếu tố tác động tới sinh vật.

C. nước là môi trường sống của nhiều sinh vật.

D. nước là môi trường có các chất hoà tan, có không khí hoà tan, có nhiệt độ nhất định, có ánh sáng xuyên qua, có thực vật, có động vật và cả vi sinh vật sống trong đó. Tất cả các thành phần nêu trên có tác động qua lại với nhau và tác động lên các sinh vật sống trong đó.

Nhìn chung, trong một ngày từ sáng đến tối, cường độ ánh sáng mặt trời chiếu trên mặt đất thay đổi như thế nào?

A. Tăng liên tục từ sáng đến tối.

B. Giảm liên tục từ sáng đến tối.

C. Không tăng và cũng không giảm.

D. Tăng dần từ sáng đến trưa và sau đó giảm dần vào buổi chiều cho đến tối.

Độ dài ngày giữa mùa hè và mùa đông khác nhau như thế nào?

A. Độ dài ngày mùa hè ngắn hơn mùa đông.

B. Độ dài ngày mùa đông và mùa hè như nhau.

C. Độ dài ngày mùa hè dài hơn mùa đông.

D. Cả 3 phương án đều sai.

Điểm gây chết dưới của cá rô phi ở Việt Nam là

A. 2°C.                                            B. 5°C.

C. 30°C.                                          D. 42°C.

Nhiệt độ mà tại đó cá rô phi ở Việt Nam sinh trưởng, phát triển và sinh sản tốt nhất là

A. 2°C.                                            B. 5°C.

C. 30°C.                                           D. 42°C.

Giới hạn chịu đựng của cá rô phi ở Việt Nam là

A. 5°C đến 30°C.                              C. 30°C đến 42°C.

C. 2°C đến 45°C.                              D. 5°C đến 42°C.

A. Tăng dần.                                                 B. Giảm dần.

C. Không tăng.                                              D. Không giảm.

Cá rô phi ở Việt Nam có thể chết

A. trong khoảng nhiệt độ từ 5°C đến 30°C.

B. trong khoảng nhiệt độ từ 30°C đến 42°C.

C. trong khoảng nhiệt độ từ 5°C đến 42°C.

D. khi nhiệt độ thấp hơn 5°C và lớn hơn 42 °C.

Các loại giun sán kí sinh sống trong môi trường nào sau đây?

A. Môi trường trong đất.

B. Môi trường trong nước.

C. Môi trường sinh vật.

D. Môi trường mặt đất - không khí.

Đâu là nơi sinh sống của giun đất và dế chũi?

A. Môi trường trong đất.

B. Môi trường trong nước.

C. Môi trường sinh vật.

D. Môi trường mặt đất - không khí.

Nguồn gốc sâu xa của năng lượng cung cấp cho hoạt động của con người là từ đâu?

A. Từ thực vật.                                         B. Từ động vật. 

C. Từ ánh sáng mặt trời.                           D. Từ ôxi và nước.

Hiện tượng cây đậu trồng trong chậu đặt bên cửa sổ thường có xu hướng vươn cong về phía chiếu sáng. Hiện tượng này do tác động của nhân tố sinh thái nào?

A. Nhiệt độ.                                              B. Độ ẩm.

C. Ánh sáng.                                             D. Không khí.

Câu nào sai trong các câu sau?

A. Ánh sáng có ảnh hưởng đến hình thái và sinh lí của cây. Cây có tính hướng sáng.

B. Ánh sáng là một nhân tố sinh thái.

C. Có nhóm động vật ưa hoạt động ban ngày, có nhóm động vật ưa hoạt động ban đêm.

D. Nhóm động vật ưa sáng gồm những động vật hoạt động chủ yếu vào ban đêm.

Nhờ có ánh sáng mà động vật có thể

A. định hướng trong không gian.

B. kiếm mồi.

C. nhận biết các vật.

D. cả A, B và C.          

Ánh sáng có tác động trực tiếp đến hoạt động sinh lí nào của cây xanh?

A. Hô hấp.                                                          B. Quang hợp.

C. Phân chia tế bào.                                           D. Cả A. B và C.

Dựa vào khả năng giữ nhiệt độ ổn định của cơ thể, động vật được chia thành mấy nhóm và là những nhóm nào?

A. Một nhóm - Nhóm động vật biến nhiệt.

B. Một nhóm - Nhóm động vật hằng nhiệt. 

C. Hai nhóm - Nhóm động vật hằng nhiệt và nhóm động vật biến nhiệt.

D. Ba nhóm : A, B và nhóm trung gian.

Nhóm động vật nào sau đây gồm toàn động vật biến nhiệt?

A. Cá chép, thằn lằn, hổ, gà.

B. Cá rô phi, rắn nước, cá sấu, ốc sên.

C. Báo, gấu, chim bồ câu, đại bàng.

D. Sư tử, hươu, nai, trâu.

Cơ quan nào của cây xanh chịu tác động của ánh sáng mặt trời để tiến hành quang hợp, tổng hợp chất hữu cơ từ CO₂ và H₂O?

A. Rễ.                                                   B. Thân.

C. Lá.                                                   D. Hoa quả.

Trong số động vật có xương sống, lớp động vật nào có nhiệt độ cơ thể thay đổi theo nhiệt độ môi trường?

A. Lớp Cá, lớp Lưỡng cư.                        B. Lớp Bò sát.

C. Lớp Chim, lớp Thú.                            D. Cả A và B.

Trong số động vật có xương sống, lớp động vật thuộc nhóm động vật hằng nhiệt?

A. Lớp Cá, lớp Lưỡng cư.     B. Lớp Bò sát

C. Lớp Chim, lớp Thú.         D. Cả A và B

Ếch nhái là động vật sống ở

A. nơi khô ráo.                                      B. nơi hoang mạc.

C. nơi ẩm ướt.                                       D. tất cả các nơi.

Dựa vào khả năng sống trong môi trường có độ ẩm khác nhau, động vật được chia thành mấy nhóm? Đó là những nhóm nào?

A. Một nhóm - Nhóm động vật ưa ẩm.

B. Một nhóm - Nhóm động vật ưa khô.

C. Hai nhóm - Nhóm động vật ưa ẩm và nhóm động vật ưa khô.

D. Ba nhóm: A, B và nhóm trung gian.

Nhóm sinh vật nào có khả năng chịu đựng cao đối với sự thay đổi nhiệt độ của môi trường?

A. Nhóm sinh vật biến nhiệt.

B. Nhóm sinh vật hằng nhiệt.

C. Không có nhóm nào cả.

D. Cả hai nhóm hằng nhiệt và biến nhiệt.

Mỗi sinh vật sống trong môi trường đều có tác động qua lại hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp với các sinh vật khác ở xung quanh. Giữa các sinh vật có mối quan hệ nào sau đây?

A. Quan hệ cùng loài.

B. Quan hệ khác loài.

C. Cả A và B.

D. Không có quan hệ nào cả. 

Câu nào sai trong các câu sau?

A. Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có tác dụng giảm bớt sức thổi của gió và cây không bị đổ.

B. Trong tự nhiên, động vật sống thành bầy đàn có tác dụng tìm kiếm thức ăn tốt hơn, chống lại kẻ thù tốt hơn.

C. Gặp điều kiện bất lợi, hiện tượng cá thể tách khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng.

D. Trong tự nhiên, các sinh vật sinh sống không phụ thuộc vào nhau.

Trong quan hệ khác loài, mối quan hệ nào là có lợi cho cả hai loài sinh vật?

A. Hội sinh.                                     B. Cộng sinh.

C. Cạnh tranh.                                D. Kí sinh và nửa kí sinh.

Trong quan hệ khác loài, mối quan hệ nào là có lợi cho một loài còn loài kia không có lợi và cũng không bị hại?

A. Hội sinh.                                    B. Cộng sinh.

C. Cạnh tranh.                               D. Kí sinh và nửa kí sinh.

ác loài sinh vật tranh giành nhau thức ăn, chỗ ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Trong điều kiện này, các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. Đó là mối quan hệ nào sau đây?

A. Sinh vật ăn sinh vật khác.

B. Cộng sinh

C. Cạnh tranh.

D. Kí sinh và nửa kí sinh.

Hiện tượng tự tỉa cành là kết quả của mối quan hệ nào sau đây trong điều kiện cây mọc dày, thiếu ánh sáng trong rừng?

A. Cạnh tranh cùng loài.                           B. Cạnh tranh khác loài.

C. Hội sinh.                                              D.  Cả A và B.

Ở địa y, quan hệ giữa nấm và tảo là mối quan hệ

A. cộng sinh.                                            B. hội sinh.

C. cạnh tranh.                                          D. kí sinh.

Trong quan hệ đối địch giữa các loài sinh vật

A. không loài nào có lợi.                

B. không loài nào bị hại.

C. một loài được lợi và loài kia bị hại. 

D. cả hai loài đều có lợi.

Quan hệ đối địch giữa các loài gồm

A. cạnh tranh, kí sinh và nửa kí sinh.

B. nửa kí sinh và kí sinh, sinh vật này ăn sinh vật khác.

C. cạnh tranh và sinh vật này ăn sinh vật khác.

D. cạnh tranh, kí sinh và nửa kí sinh, sinh vật này ăn sinh vật khác.

Hiện tượng liền rễ của các cây cùng loài sống gần nhau (rễ của các cây nối liền nhau) là hiện tượng

A. hỗ trợ cùng loài.                              B. cạnh tranh cùng loài.

C. hỗ trợ khác loài.                              D. cạnh tranh khác loài.

Ở cây xương rồng, lá biến thành gai có tác dụng gì?

A. Chống chọi với sự thay đổi nhiệt độ

B. Chống chọi với sự thay đổi ánh sáng

C. Chống chọi với sự thay đổi độ ẩm

D. Hạn chế sự thoát hơi nước

Trong trồng trọt, để có năng suất cao cần có những điều kiện nào sau đây?

A. Đầy đủ ánh sáng cho quang hợp của cây

B. Nhiệt độ và độ ẩm phù hợp

C. Đầy đủ chất dinh dưỡng

D. Cả A, B và C.

1. Môi trường sống của sinh vật bao gồm tất cả những yếu tố .....(1)....... và hữu sinh bao quanh sinh vật.

2. Các yếu tố của môi trường bao quanh sinh vật có ảnh hưởng trực tiếp hoặc .......(2).......đến sinh vật sống trong môi trường đó.

3. Trong tự nhiên, không có cá thể sinh vật nào sống mà không chịu .....(3).........  của các yếu tố môi trường bao quanh.

Trong tự nhiên, thường không có sinh vật nào sống...........(1)  ...... với các sinh vật khác. Giữa chúng có những mối quan hệ ............(2)......... và .........(3)........... Nhờ có các mối quan hệ này mà trong tự nhiên đã thiết lập được sự..........(4)......... sinh học một cách bền vững.

Ánh sáng là một nhân tố sinh thái ảnh hưởng tới đời sống thực vật. Trong tự nhiên, mỗi loài cây thích nghi với điều kiện về................. khác nhau. Do vậy, có nhóm cây ưa sáng (bao gồm những cây sống nơi quang đãng) và nhóm cây ưa bóng (bao gồm những cây sống nơi có sáng yếu, ánh sáng tán xạ).

Độ ẩm là một nhân tố sinh thái ảnh hưởng tới đời sống thực vật. Trong tự nhiên, mỗi loài cây thích nghi với điều kiện khác nhau về.................... Do vậy, có nhóm cây ưa ẩm bao gốm những cây sống ở ven các bờ sông suối, dưới tán rừng rậm. trong hang động...) và nhóm cây chịu hạn (bao gồm những cây sống ở hoang mạc, vùng núi đá...).

Hãy ghép nội dung ở cột A với cột B cho phù hợp và ghi kết quả ghép vào cột C.

Hãy ghép nội dung ở cột A với cột B cho phù hợp và ghi kết quả ghép vào cột C.