1. Nhân vật Lục Vân Tiên

*Khái quát:

- Hình ảnh Lục Vân Tiên được khắc họa qua mô típ quen thuộc ở truyện Nôm truyền thống: một chàng trai tài giỏi cứu một cô gáị thoát khỏi tình huống hiểm nghèo, rồi từ ân nghĩa đến tình yêu.

- Lục Vân Tiên là một nhân vật lí tưởng của tác phẩm ( thể hiện lí tưởng thẩm mĩ của tác giả về con người và cuộc sống đương thời). Đây là một chàng trai vừa rời trường học bước vào đời, lòng đầy hăm hở muốn lập công danh, mong thi thố tài năng cứu người, giúp đời. Tình huống đánh cướp là thử thách đầu tiên, cũng là cơ hội hành động cho chàng.

a. Hành động đánh cướp của Lục Vân Tiên:

- Hành động đảnh cướp, trước hết bộc lộ tính cách anh hùng, tài năng và tấm lòng vị nghĩa của Lục Vân Tiên. Chàng chỉ có một mình, tay không, trong khi bọn cướp đông người, gươm giáo đầy đủ, thanh thế lẫy lừng. Vậy mà, Lục Vân Tiên vẫn can đảm “ bẻ cây làm gậy”, xông vào đánh cướp.

- Hình ảnh chàng trong trận đánh được miêu tả thật đẹp - vẻ đẹp của người dũng tướng theo phong cách văn chương thời xưa, nghĩa là so sánh với những hình mẫu lí tưởng như dũng tướng Triệu Tử Long trong truyện Tam Quốc: “Vân Tiên tả đột hữu xông”, khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang”

- Hành động của Lục Vân Tiên chứng tỏ cái đức của con người “ vị nghĩa vong thân” ( vì việc nghĩa quên thân mình ), cái tài của bậc anh hùng và sức mạnh bênh vực kẻ yểu, chiến thắng các thế lực bạo tàn”.  

b. Thái độ, cách cư xử vói Kiều Nguyệt Nga:

- Thái độ cư xử với Kiều Nguyệt Nga sau khi đánh cướp lại bộc lộ tư cách con người chính trực, hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài và cũng rất từ tâm nhân hậu. Thấy hai cô gái còn chưa hết hãi hùng, Vân Tiên động lòng tìm cách an ủi họ và ân cần hỏi han.

- Khi nghe họ nói muốn được lạy tạ ơn, Vân Tiên vội gạt ngay đi “khoan khoan ngồi đó chớ ra/ Nàng là phận gái ta là phận trai”. Ở đây có phần câu nệ của lễ giáo phong kiến, nhung chủ yếu là do đức tính khiêm nhường của Vân Tiên “ Làm ơn há dễ trông người trả ơn”. Chàng không muốn nhận cái lạy tạ ơn của hai cô gái, từ chối lời mời về thăm nhà của Nguyệt Nga để cha nàng có dịp đền đáp; và ở đoạn sau, chàng từ chối nhận chiếc trâm vàng của Kiều Nguyệt Nga, chỉ cùng nhau xướng họa một bài thơ rồi thanh thản ra đi, không hề vấn vương

- Dường như đối với Lục Vân Tiên, làm việc nghĩa là một bổn phận, một lẽ tự nhiên, con người trọng nghĩa khinh tài ấy không coi đó là công trạng. Đó là cách cư xử mang tinh thần nghĩa hiệp của các bậc anh hùng hảo hán.

- Vân Tiên quan niệm:

Nhớ câu kiến nghĩa bất vi

Làm người thế ấy cũng phi anh hùng

Nghĩa là: thấy việc nghĩa mà bỏ qua không làm thì không phải là người anh hùng.

- Với những nét tính cách đó, Lục Vân Tiên là một hình ảnh đẹp, hình ảnh lí tưởng mà Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm niềm tin và ước vọng của mình.

2. Nhân vật Kiều Nguyệt Nga

- Là một cô gái khuê các, thùy mị, nết na có học thức:

+ Cách xưng hô khiêm nhường (tiện thiếp)

+ Cách nói năng văn vẻ, dịu dàng, mực thước, khuôn phép ( làm con đâu muốn cãi cha )

+ Cách trình bày vấn đề rõ ràng, khúc chiết, vừa đáp ứng đầy đủ những lời thăm hỏi ân cần của Vân Tiên, vừa thể hiện chân thành niềm cảm kích, xúc động của mình.

- Kiều Nguyệt Nga là con người đằm thắm, ân cần, có trước có sau. Đối với nàng, Vân Tiên không chỉ cứu mạng mà còn cứu cả cuộc đời trong trắng của nàng: “Lâm nguy chẳng gặp giải nguy/ Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi”. Nàng coi đó là cái ơn trọng và áy náy, băn khoăn tìm cách trả ơn dù biết rằng có đền đáp bao nhiêu cũng chưa đủ:

“Lấy chi cho phi tấm lòng cùng ngươi”.

- Bởi thế, cuối cùng nàng đã tự nguyện gắn bó cuộc đời với chàng trai khảng khái, hào hiệp đó, và đã dám liều mình để giữ trọn ân tình, thủy chung với chàng.

- Nét đẹp tâm hồn đó đã làm cho hình ảnh Kiều Nguyệt Nga chinh phục được tình cảm yêu mến của nhân dân - những người rất xem trọng ơn nghĩa.

Những câu thơ trong bài " Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga" :

+ Miêu tả hình ảnh Lục Vân Tiên:

 - Vân Tiên ghé lại bên đàng,

Bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô

Vân Tiên tả đột hữu xông

- Miêu tả hình ảnh Kiều Nguyệt Nga:

  Chút tôi liễu yếu đào thơ