Mùa Xuân năm 1975, sau khi bị mất toàn bộ quân khu 1 và 2, một nửa binh lực của quân ngụy đã bị tiêu diệt, trong thế tan rã chiến lược hầu như không thể cứu vãn nổi, địch vẫn ra sức tổ chức lực lượng, tích cực phòng ngự, lấy việc bảo vệ Sài Gòn làm mục đích chiến lược để có thể mặc cả với ta trong trường hợp dẫn đến thương lượng hòa bình. Chúng lần lượt tổ chức các tập đoàn phòng ngự từ xa, như tập đoàn phòng ngự Phan Rang, tập đoàn phòng ngự Xuân Lộc và sau đó là tập đoàn phòng ngự trực tiếp thành phố Sài Gòn – Chợ Lớn.

Ngày 18/4, ta tiến công Phan Rang, đập tan tuyến phòng ngự của địch ở đây, bắt sống Trung tướng Tư lệnh mặt trận Nguyễn Vĩnh Nghi. Ngày 20/4, trước sức tiến công của ta, Sư đoàn 18 ngụy tháo chạy, Xuân Lộc thất thủ.

Các tuyến phòng ngự từ xa đã bị phá vỡ, địch co về phòng ngự trực tiếp thành phố Sài Gòn với ba tuyến phòng ngự: vòng ngoài (bán kính 25 - 30 km), vòng ven và nội đô.

Giữa tháng 4, ta quyết định mở chiến dịch tiến công mang tên “Hồ Chí Minh” nhằm giải phóng Sài Gòn và toàn bộ miền Nam trước mùa mưa. Tất cả các lực lượng chiến lược được huy động cho chiến dịch này.

Sau khi đã hoàn thành công tác chuẩn bị và tập trung một khối lượng rất lớn lực lượng và phương tiện trong thời gian ngắn nhất ở vùng kế cận Sài Gòn, chiều 26/4, ta nổ súng mở màn chiến dịch. Từ năm hướng các quân đoàn đồng loạt tiến công Sài Gòn.

Từ 26 đến 28/4, ta chọc thủng tuyến phòng ngự vòng ngoài, đập tan sự kháng cự của các sư đoàn địch, tiếp cận Sài Gòn. Địch bị rối loạn hoàn toàn về chiến lược. Từ chiều 28/4, các cánh quân ngụy không còn nhận được lệnh từ Tổng hành dinh và các tướng chỉ huy nữa vì họ đã tháo chạy ra nước ngoài.

Diễn biến Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử

Từ ngày 26-4 đến 30-4, Chiến dịch lịch sử mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh diễn ra và giành toàn thắng. 11 giờ 30 ngày 30-4-1975, Tổng thống ngụy buộc phải tuyên bố đầu hàng không điều kiện.

Bộ Tư lệnh Chiến dịch Hồ Chí Minh

- Đại tướng Văn Tiến Dũng (1917 – 2002)

- Trung tướng Đinh Đức Thiện (1914 – 1986)

- Trung tướng Lê Đức Anh (1920)

- Trung tướng Lê Trọng Tấn (1914 – 1986)

- Thượng Tướng Trần Văn Trà (1919 – 1996)

Mốc son

- Ngày 14-4-1975, bộ Chính trị đã quyết định đặt tên cho Chiến dịch giải phóng Sài Gòn – Gia Định là Chiến dịch Hồ Chí Minh.

- Từ 17 giờ ngày 26-4, quân ta từ 5 hướng tiến công vào các tuyến phòng thủ vòng ngoài, chiếm bàn đạp để thực hành tổng công kích vào nội đô.

- Vào hồi 17 giờ 30 ngày 28-4, phi đội “Quyết thắng” của không quân ta dùng máy bay A.37 thu được của địch đã ném bom sân bay Tân Sơn Nhất, phá hủy nhiều máy bay của địch.

- Đúng 11 giờ 30 ngày 30-4, ta đánh chiếm xong các mục tiêu chủ yếu và đã làm chủ toàn bộ các mục tiêu quân sự, chính trị, hành chính, kinh tế trong nội đô Sài Gòn.

Kết quả

Đập tan bộ máy chiến tranh sau chiến dịch gồm 1000000 quân ngụy, 2 sư đoàn, 4 quân đoàn, 18 liên đoàn biệt động, 22 trung đoàn thiết giáp, 66 tiểu đoàn pháo, 6 sư đoàn không quân, 8000 đồn bốt địch.