Bài thơ Cảnh khuya được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết vào năm 1947, khi quân và dân ta đang thắng lớn trên chiến trường Việt Bắc. Sông Lô, Đoan Hùng đã đi vào lịch sử bằng những nét vàng chói lọi đầu tiên của ta trong chín năm kháng chiến chống Pháp. Bài thơ thể hiện cảm hứng yêu nước mãnh liệt dạt dào ánh sáng và âm thanh. Đó là ánh sáng của trăng Việt Bắc, của lòng yêu nước sâu sắc:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà

Cùng với các bài thơ Cảnh rừng Việt Bắc, Đi thuyền trên sông Đáy, Cảnh khuya thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu nước sâu sắc của Bác trong một đêm trăng nơi núi rừng Việt Bắc.

Hai câu thơ đầu trong bài thơ tả cảnh đêm khuya nơi núi rừng Việt Bắc. Trăng càng về đêm càng sáng. Ánh trăng lan toả bao phủ khắp mặt đất. Đêm vắng, tiếng suối nghe càng rõ. Tiếng suối chảy êm đềm nghe rất trong rì rầm từ xa vọng đến. Cảm nhận của Bác thật tinh tế, nghe suối chảy mà cảm nhận được mức độ xanh trong của dòng nước. Tiếng suối trong đêm khuya như tiếng hát xa dịu êm vang vọng, khoan nhạt như nhịp điệu của bài hát trữ tình sâu lắng. Đó là nghệ thuật lấy động tả tĩnh, tiếng suối rì rầm êm ả, vắng lặng trong đêm chiến khu. Tiếng suối và tiếng hát là nét vẽ tinh tế gợi tả núi rừng chiến khu thời máu lửa mang sức sống và hơi ấm của con người:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Sáu trăm năm trước trong bài thơ Bài ca Côn Sơn Ức Trai đã có cảm nhận cực kỳ tinh tế về dòng suối Côn Sơn:

Côn Sơn suối chảy rì rầm
Ta nghe như tiếng đàn cầm bền tai

Tiếng suối nghe sao mà êm đềm thơ mộng đến thế. Nó như những giọt của cây đàn cầm vang vọng bên tay. Đầu thế kỉ XX Nguyễn Khuyến đã từng viết về dòng suối như sau:

Cũng có lúc chơi nơi dặm khách
Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo...

Mỗi một vần thơ, mỗi một khung cảnh, âm thanh của suối chảy được cảm nhận tinh tế khác nhau. Sau tiếng suối nghe như tiếng hát xa kia là trăng chiến khu. Ánh trăng chiến khu sao mà sáng và đẹp thế. Tầng cao là trăng, tầng giữa là cổ thụ, tầng thấp là hoa - hoa rừng. Cả núi rừng Việt Bắc đang tràn ngập dưới ánh trăng. Ánh trăng bao phủ khắp không trung mát dịu, len lỏi xuyên qua kẽ lá, tán cây, ánh trăng như âu yếm, hoà quyện cùng thiên nhiên cây cỏ. Ánh trăng như xoáy và lồng vào những tán lá. Và trên mặt đất những đoá hoa rừng đang ngậm sương đêm cùng với bóng cổ thụ đan xen trên mặt đất. Đêm thanh, trên không trung dường như chỉ có vầng trăng ngự trị. Đêm vắng, trăng thanh mặt đất cỏ cây như ngừng thở để đón đợi ánh trăng mát lạnh dịu hiền mơn man ôm ấp:

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa

Chữ lồng điệp lại hai lần đã nhân hoá vầng trăng, cổ thụ và hoa. Trăng như người mẹ hiền đang tiếp cho muôn vật trần gian dòng sữa ngọt ngào. Trăng trở nên thi vị, trữ tình lãng mạn. Chữ lồng gợi cho ta nhớ đến những câu thơ sau trong Chinh phụ ngâm:

Hoa giãi nguyệt, nguyệt in một tấm
Nguyệt lồng hoa, hoa thắm từng bông,
Nguyệt hoa hoa nguyệt trùng trùng...

Trong câu có tiểu đối trăng lồng cổ thụ / bóng lồng hoa tạo sự cân xứng trong bức tranh về trăng, ngôn ngữ thơ trang trọng, điêu luyện tạo nên bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp tràn đầy chất thơ. Cảnh khuya trong sáng, lung linh huyền ảo. Đọc vần thơ ta nghe như có nhạc, có hoạ, bức tranh cảnh núi rừng Việt Bắc thơ mộng biết bao. Người xưa từng nói thi trung hữu hoạ, thi trung hữu nhạc quả thật không sai. Đối với Bác trăng đã trở nên tri âm tri kỉ nên làm sao có thể hờ hững trước cảnh đẹp đêm nay. Trong ngục tối bị giam cầm, trước ánh trăng tuyệt đẹp Bác Hồ cũng đã có những vần thơ tuyệt diệu:

Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ...
(Ngắm trăng)

Một thi sĩ với tâm hồn thanh cao đang sống những giây phút thần tiên giữa cảnh khuya chiến khu Việt Bắc. Giữa bức tranh thiên nhiên rộng lớn và hữu tình như vậy, tâm trạng thi sĩ bỗng vút cao thả hồn theo cảnh đẹp đêm trăng bởi đêm nay Bác không ngủ. Trước cảnh đẹp đêm trăng: có suối, có hoa lá, núi ngàn, và cả tâm trạng của Bác. Bác không chỉ xúc động trước cảnh đẹp thiên nhiên mà:

Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà

Nước nhà đang bị giặc xâm lăng giày xéo, biết bao đồng chí đang bị gông cùm xiềng xích. Cuộc đời còn lầm than cơ cực, bao năm Bác bôn ba hải ngoại tìm đường cứu nước giải phóng dân tộc khỏi ách nô lệ lầm than. Nay nước nhà còn đang chìm trong khói lửa đạn bom lòng Bác sao có thể ngủ yên giấc được. Chưa ngủ không hẳn chỉ vì cảnh đẹp đêm nay mà chưa ngủ vì nỗi nước nhà.

Nỗi nhớ nhà lo cho nước nhà làm cho trái tim Bác luôn thổn thức. Bác thức trong đêm khuya trằn trọc băn khoăn không sao ngủ được. Lòng yêu nước sâu sắc mãnh liệt xiết bao. Đã có biết bao đêm Bác Hồ của chúng ta cũng mất ngủ như vậy:

Một canh, hai canh, lại ba canh
Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh
(Không ngủ được)

Hình ảnh sao vàng chính là tự do độc lập, niềm thao thức mơ ngày mai ánh hồng soi đất nước hoà bình. Một tâm hồn nghệ sĩ thanh cao lồng trong cốt cách người chiến sĩ cộng sản kiên trung. Cảm hứng thiên nhiên chan hoà với cảm hứng yêu nước tha thiết của Bác.

Bài thơ Cảnh khuya là bài thơ thất ngôn tứ tuyệt cực hay, là một trong những bài thơ trăng đẹp nhất của Bác. Giữa chốn rừng Việt Bắc tràn ngập ánh trăng, lòng Bác luôn thao thức vì nỗi nước nhà. Đó là nét đẹp riêng của bài thơ, cảm hứng thiên nhiên nhiên chan hoà trong lòng yêu nước sâu sắc. Thương dân, lo cho nước, yêu trăng... như dẫn hồn ta vào giấc mộng đẹp. Đọc thơ Bác giúp ta càng biết ơn, yêu kính Bác Hồ hơn.

Họ và tên: Trần Ngọc Lâm                                                            Lớp: 7C1     

Đề bài: Biểu cảm bài “ Cảnh khuya”

                                                           Bài làm

1. Mở bài

-  Nhắc đến Hồ Chí Minh là ta nhắc đến một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, một danh nhân văn hóa thế giới, một nhà thơ lớn của dân tộc. Người ra đi để lại bao nỗi xót xa cho đồng bào cả nước cùng vô vàn những vần thơ hay in dấu trong trái tim và tâm hồn mỗi người Việt. Một trong số những tác phẩm của Người là bài “Cảnh khuya”. Bởi ở đó, Bác đã vẽ lên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp trong những năm tháng chiến đấu gian khổ ở chiến khu Việt Bắc:

                                     “ Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa
Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”

II.Thân bài

1. a) Khái quát chung

- Bài thơ được ra đời trong một bối cảnh rất đặc biệt, được viết vào cuối năm 1947, khi Bác đang ở chiến khu Việt Bắc. Đây cũng là những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ mà hào hùng.

- Bài thơ “Cảnh khuya” được Người viết bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật,

giữa sự thiếu thốn trăm bề. Với thử thách tưởng chừng như không bao giờ có thể vượt

qua, nhưng người chiến sĩ ấy vẫn ung dung, tự tại và dành cho mình những giây phút

thảnh thơi để thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên và núi rừng Việt Bắc. Chính nó đã

trở nguồn động lực to lớn đối người chiến sĩ vì dân vì nước.

1. b) Cảm nhận

* Hai câu thơ đầu

- Câu chuyển: Ngay ở hai câu thơ đầu tiên, chỉ bằng vài nét chấm phá giản dị mà đơn

sơ, Hồ Chí Minh- một họa sĩ tài hoa như vẽ ra trước mắt người đọc một bức tranh

thiên nhiên của núi rừng Việt Bắc đầy thơ mộng, trữ tình, huyền ảo, thậm chí đẹp đến

nao lòng người: 

“ Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa”

- “Tiếng suối” giống như một giai điệu nhẹ nhàng, du dương đang xâm chiếm không gian hoang vu của núi rừng, giữa đêm trăng tĩnh mịch ấy, tiếng suối róc rách, trong trẻo được Người ví với tiếng hát xa, tạo nên một bản nhạc của núi rừng êm ả mà sâu lắng, nó còn tựa như một món quà mà thiên nhiên ban tặng cho những người chiến sĩ trên đường đi hành quân xa xôi, mệt mỏi.

- Từ “xa” được đặt ở cuối câu cùng với vần “a” càng khiến cho câu thơ ngân vang, mở ra không gian rộng lớn, xa vắng mà hoang vu ở núi rừng Việt Bắc này.

- Từ hình ảnh “tiếng suối” ấy, ta lại liên tưởng đến âm thanh tiếng suối trong bài “ Côn Sơn ca” của Nguyễn Trãi:

                                             “ Côn Sơn suối chảy rì rầm

                                         Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai”

- “ Tiếng suối” của Nguyễn Trãi với âm thanh trong trẻo, du dương mà êm ả, đặc trưng của chốn lâm tuyền Côn Sơn thì Hồ Chí Minh lại ví âm thanh ấy trong trẻo, đẹp đẽ như tiếng hát lúc gần, lúc xa của con người. Điều đó càng khiến cho cảnh rừng Việt Bắc trở nên ấm áp và có hồn hơn.

- Trong đêm khuya tĩnh mịch ấy hiện lên một hình ảnh tuyệt đẹp:

“ Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa”

+ Đẹp biết bao! Trong khung cảnh thiên nhiên ấy có âm thanh của tiến suối, có hình ảnh của bóng cây, bóng hoa đang lung linh, hòa quyện. Sắc màu của bức tranh không chỉ có màu trắng bạc của ánh trăng, màu đen tuyền của của bóng cây, bóng lá. Những gang màu tưởng chừng như lạnh lẽo nhưng nó lại ẩn chứa một sức sống âm thầm của vạn vật.

+ Điệp từ lồng được nhắc lại hai lần trong một câu càng nhấn mạnh sự quấn quýt đen cài giữa cảnh vật núi rừng Việt Bắc. Thậm chí còn cho thấy sự nhân hóa giữa vầng trăng, cổ thụ và hoa. Trăng giống như một người mẹ hiền tiếp cho muôn vật dưới trần gian những dòng sữa ngọt ngào khiến trăng càng trở nên thi vị, trữ tình và lãng mạn hơn.

=> Đến đây, bức tranh thiên nhiên càng trở nên thơ mộng biết nhường nào! Và đó với Bác, hình ảnh ánh trăng đã trở thành tri kỉ, ngay cả khi Người bị giam trong nhà tù Tưởng Giới Thạch của Trung Quốc, ánh trăng ấy vẫn len lỏi để vào làm bạn với Người:

“ Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.”

* Hai câu thơ tiếp

- Câu chuyển: Nếu như hai câu thơ đầu tả cảnh đẹp của đêm trăng đầy thơ mộng, huyền ảo của núi rừng Việt Bắc thì sang hai câu thơ sau là tâm trạng của Bác: Lo lắng trước thời cuộc.

+ Đây có thể coi là nhãn tự của bài thơ, bởi nó đã diễn tả được sâu sắc tâm tình của người chiến sĩ lo cho phận nước. Câu thơ thứ ba giống như một bản lề khái quát lại bức tranh toàn cảnh về khuya của cánh rừng Việt Bắc. Để rồi, người đọc cảm nhận được cái tâm trạng “ Người chưa ngủ” không chỉ là cảm xúc bởi cảnh thiên nhiên kì vĩ lãng mạn, mà Người không ngủ còn là vì lo cho tương lai, cho vận mệnh của dân tộc. Bác trằn trọc, suy tư, lên các phương án chiến lược cho cuộc chiến.

+ Đến đây, hình ảnh của Bác hiện lên thật trân trọng, thật đẹp biết nhường nào! Cảm

nhận được lòng yêu nước mãnh liệt, sâu sắc của Người. Điệp từ ‘chưa ngủ’ được lặp

lại hai lần khiến cho bài thơ trơ nên nhịp nhàng. Đến đây, ta lại nhớ đến những câu

thơ của Bác:                     

 “ Một canh... hai canh... lại ba canh
                                             Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành
                                             Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt
                                             Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh”.

1. c) Đánh giá cuối bài

- Với thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, “Cảnh khuya” đã bộc lộ rõ vẻ đẹp của thiên nhiên,

của ánh trăng rừng sáng vằng vặc, của tiếng suối trong trẻo để khơi dậy mạnh mẽ lòng quyết tâm cứu nước. Đến đây, em càng cảm nhận được vẻ đẹp to lớn trong tâm hồn

của Người, sự ung dung tự tại và một trái tim sắt đá, một trọng tránh lớn lao trong con người của Bác.

III. Kết bài

- Bài thơ khép lại với một ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả. Tác phẩm

“Cảnh khuya” giống như một đóa hoa đang nở rộ ở núi rừng Việt Bắc. Nó là kết tinh

của tâm hồn, của trí tuệ, đạo đức trong Người. Giờ đây, khi còn là một học sinh ngồi

trên ghế nhà trường, chúng em vẫn luôn trân trọng, biết ơn và tự hào về Bác.

“ Nơi đây sống một người tóc bạc

Người không con mà có triệu con

Nhân dân ta gọi Người là Bác

Cả đời Người là của nước non.”

@ngoclam2009

#Hoidap247

Xin ctlhn ạ