a.Đặt vấn đề:

-Bằng Việt thuộc thế hệ các nhà thơ trường thành trong thòi kì kháng chiến chống Mĩ. Thơ ông mượt mà, trong trẻo, khai thác những kỉ niệm và mơ ước của tuổi trẻ. Bài thơ Bep lừa được Bằng Việt sáng tác năm 1963, khi ấy tác giả là sinh viên đang học ở Liên Xô.

-Mạch cảm xúc của bài thơ đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm. Bài thơ mỡ ra với hình ảnh bếp lửa, từ đó gợi lại những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà làm hiện lên hình ảnh bà và tình yêu thương bà dành cho cháu. Từ kỉ niệm tuổi thơ, người cháu suy ngẫm về cuộc đời bà và cuối cùng người cháu dửi niềm mong nhớ về bà. Ba khổ tho' đầu gợi lại những kỉ niệm về người bà và tình bà cháu thuở ấu thơ ( Trích dẫn thơ).

b.Triển khai:

-Nếu như Tiếng gà trưa đánh thức trong Xuân Quỳnh những kỷ niềm về một thời thơ ấu trong tình thương yêu của bà, thì với Bằng Việt lại là hình ảnh bếp lửa. Nó là biêu tượng cho sự ấm áp, nồng đượm của tình bà cháu. Hình ảnh bếp lửa thật giàu ý nghĩa, cho nên mở đầu bài thơ là nỗi nhớ cùa tác giả về bếp lửa, về người bà kính yêu:
Một bếp lừa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.

-Chờn vờn là từ láy tượng hình vừa giúp ta hình dung làn sương sớm đang bay nhè nhẹ quanh bếp lửa, vừa gợl tả hình ảnh mờ nhòa của kí ức theo thời gian. Từ ấp iu là một sáng tạo mói mẻ của nhà tho’. Đó không phải là từ láy, từ ghép đơn thuần mà là sự kết hợp và biến thể của hai từ ấp ủ và nâng niu. Âp iu gợi đến bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng chăm chút của người nhóm bếp, lại rất đúng với công việc nhóm lửa cụ thể. Bep lửa ấy cũng chờn vờn trong nỗi nhớ, ám ảnh trong tâm trí và nhà thơ ấp iu, trân trọng, giữ gìn. Ngưòi cháu bồi hồi nhớ về bếp lửa và nhớ thương bà. Từ hình ảnh bếp lửa, liên tưởng tự nhiên đến người nhóm lửa, nhóm bếp, đến nỗi nhớ, tình thương với bà của đứa cháu đang ỏ’ xa. Biết mấy nang mưa là một cách nói ẩn dụ gợi ra phần nào vất vả cuộc đời lo toan của bà. Kỉ niệm hiện về từ thời ấu thơ rất xa – năm mới lên hổn tuổi, nhưng chính vì thế mà mạnh, sâu, thành ấn tượng ám ảnh suốt cả đời:

Lên bổn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại bây giờ sóng mũi còn cay.

-Hình ảnh những năm tháng chiến tranh chống Pháp gian khổ được hiện về qua thành ngữ đói mòn đói mỏi, cái đói kéo dài làm mỏi mệt kiệt sức. Hình ảnh con ngựa gầy rạc cùng vói người bố đánh xe chắc cũng gầy khô. Nhưng ấn tượng sâu đậm nhất vẫn là mùi khói bếp. Khói hun nhèm mắt cháu, khói nhiều cay, khét vì củi ướt, vì sương nhiều và lạnh. Cảm giác cay vì khói đã in đậm dấu ấn vật chất không phai mờ trong tác giả hay đó cũng là nỗi xúc động khi nhớ lại những năm tháng cơ cực ờ lứa tuổi ấu thơ.

-Cái mùi khói ở đây đâu chỉ dành cho ngọn lửa mà trong đó còn có cả những thiếu thốn của cuộc đời. Ây chính là bóng đen ghê rợn của nạn đói trước năm 1945. Với điệp ngữ đói mòn đói mỏi đủ cho ta nhận biết bóng đen ghê rợn ấy đã bao trùm lên tất cả. Tiếp đến là chuỗi kỉ niệm về tám năm ròng kháng chiến sống cùng bà. Bố mẹ công tác ở chiến khu, chỉ có hai bà cháu sống bên nhau noi miền quê:

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà?
Bà thường kê chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế

Xem thêm:  Từ bài Bàn về phép học của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp, hãy nêu suy nghĩ của em về mối quan hệ giữa học và hành.

-Hình ảnh, chi tiết tiếp theo chọt đến trong hồi ức của nhân vật trữ tình là âm thanh tiếng chim tu hú. Bà còn truyền cho cháu tình cảm đối với quê hương, đất nước được biểu hiện cụ thể qua tiếng chim tu hú kêu trên những cánh đồng xa. Tiếng chim tu hú gợi về những buổi ban mai, hai bà cháu nhóm lửa trong không gian vắng lặng, mênh mông. Tiếng chim tu hú báo hiệu mùa hè, râm ran trong vườn lá, trên cánh đồng cứ khắc khoải kêu mãi, kêu hoài, trong hiện thực tha thiết, trong nỗi nhớ lại càng trở nên da diết hơn. Tiếng chim tu hú như giục giã, khắc khoải điều gì da diết lấm, khiến lòng người trời dậy những hoài niệm, nhớ mong: Tiếng tu hủ kêu sao mà than thiết thế. Nhà thơ đang kể chuyện, như tách hẳn ra trò chuyện trực tiếp với bà: Bà còn nhớ không bà? về những câu chuyện bà kể cho cháu nghe, về những cử chỉ, việc là tận tụy, đầy tình yêu thương, đùm bọc, che chở cùa bà – thay cha mẹ mà chăm sóc dạy dỗ cháu:

Mẹ cùng cha công tác hận không về
Cháu ờ cùng bà, bà bào cháu nghe
Bà dạy cháu là bà chăm cháu học
Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc

-Bà ở nhà giữ gìn tổ ấm, cháu sống trong sự cưu mang dạy dỗ, nuôi nấng của bà giữa hoàn cảnh đất nước đang kháng chiến. Trong tám năm chiến tranh, hai bà cháu phải rời làng đi tản cư, bố mẹ phải đi công tác nhưng dường như đối với đứa cháu như thế lại là một niềm hạnh phúc vô bờ, ngày nào cháu cũng cùng bà nhóm bếp. Và trong cái khói bếp chập chờn, mờ mờ ảo ảo ấy, người bà như một bà tiên hiện ra trong câu truyện cổ huyền ảo của cháu. Bà đối với Bằng Việt vừa là cha, là mẹ, vừa là cánh chim, là một cành hoa cùa riêng ông. Trong những tháng năm sống bên cạnh bà, bà không chi chăm lo cho cháu từng miếng ăn, giấc ngủ mà còn là người thầy đầu tiên của cháu. Bà dạy cho cháu những chữ cái, những phép tính đầu tiên. Không chỉ thế, bà còn dạy cháu những bài học quý giá về cách sống, đạo làm người.

-vẫn cứ liên quan đến hình ảnh bếp lửa và người bà nhóm lửa, giờ đây còn vang đâu đây tiếng chim tu hú. Một lần nữa nhà thơ như tách ra khỏi hiện tại, đắm chìm trong suy tưởng để trò chuyện với con chim quê hương, trách nó không đen ở với bà để bà đỡ nhớ cháu, đỡ cô đơn tuổi già. Câu thơ thật tự nhiên, cảm động, chân thành. Tiếng chim tu hú được nhắc lại nhiều lần trong đoạn thơ này đã thể hiện tâm trạng da diết nhớ thương bà với bao lo toan khó nhọc:

Tu hú ơi chẳng đến ở cùng bà
Kêu chi hoài trên những cành đòng xa?

-Đoạn thơ là dòng hồi tưởng của Bằng Việt về hình ảnh bếp lửa và người bà kính yêu. Giọng thơ tự sự, trữ tình chứa chan xúc cảm kể về hai bà cháu gắn bó với nhau qua suốt thời gian khốn khó của chiến tranh. Chính tình thương yêu vô bờ bến của bà đối với nhau đã giúp nhà thơ trưởng thành và biết sống ân nghĩa hơn với gia đình, quê hương.

c.Đánh giá:

-Đoạn thơ trên với lời thơ thật đẹp, chất thơ trong trẻo, trẻ trung; sáng tạo hình ảnh bếp lửa vừa mang ý nghĩa biểu tượng, kết họp miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận; giọng điệu và thể thơ tám chữ phù họp với cảm xúc hồi tường và suy ngẫm.

-Đoạn thơ chứa đựng một triết lý sâu sắc: những gì thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức tỏa sáng, nâng đỡ con người suốt hành trình dài của cuộc đời. Lòng yêu thương và biết ơn bà chính là một biểu hiện cụ thể cùa tình yêu thương, sự sắn bó với gia đình, là sự khởi đầu của tình yêu con người, tình yêu đất nước.

Tuổi thơ mỗi con người gắn với muôn vàn kỉ niệm bên người thân, bạn bè, bên cạnh đó là những cảm xúc, những tình cảm dành cho nhau để rồi khi mai sau lớn lên dùng tình cảm kỉ niệm ấy tiếp tục hành trang cuộc đời. Rất nhiều tác phẩm văn học thơ, truyện ngắn được các tác giả lấy cảm hứng từ tình cảm thiêng liêng ấy, tình cảm vợ chồng, tình mẹ con, tình đồng chí, tình yêu quê hương đất nước,... Tác giả Bằng Việt đã sáng tác bài thơ Bếp Lửa với tình cảm và niềm nhung nhớ dành cho người bà của mình khi đang du học tại Liên Xô vào năm 1963. Hình ảnh đứa cháu cùng người bà đã trải qua cuộc sống khổ cực nhưng tràn ngập tình yêu thương, chăm sóc, quan tâm, chở che trong những ngày bố mẹ đi làm xa và niềm hạnh phúc bên bếp lửa ấm áp tình thương.

"Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa"

Hình ảnh bếp lửa được khắc họa lên từ ba câu thơ đầu qua điệp ngữ "một bếp lửa" và từ láy "chờn vờn" khiến ta có thể hình dung ra được một khung cảnh đơn sơ, giản dị nhưng ấm áp, đầy ấp tình cảm. Ngọn lửa từ bếp ấp ôm bao niềm nhung nhớ về bà, chứa đựng biết bao kỉ niệm của người cháu nhỏ và bà. Người bà ân cần nhóm nhen ngọn lửa tình cảm ấy, cũng giống như đôi tay bà chăm sóc cho cháu nhẹ nhàng quan tâm, hình ảnh người bà như làn khói từ bếp vào mỗi buổi sớm mai, hình ảnh khổ cực chăm nuôi của bà dãi dầu mưa nắng càng thắp lên trong lòng người cháu rõ rệt vết hằn nỗi nhớ. Từ hai câu đầu qua hình ảnh bếp lửa mỗi sáng đã được tác giả khắc họa lên một bếp lửa chan chứa kỉ niệm, một bếp lửa đầy ấp tình yêu, một bếp lửa sáng rực lên hình ảnh bà. Đến câu tiếp theo bao nhiêu nỗi niềm như phút chốc vỡ òa "cháu thương bà biết mấy nắng mưa", tác giả đau lòng, xót xa trước nỗi nhớ về hình ảnh bà dù mưa dù nắng nhưng vẫn lo cho cháu đầy đủ từng cái ăn cái mặc, gian truân cuộc đời bà vì cháu mà trải qua không một lời nói, bà âm thầm vì cháu mà làm mọi việc, đều là những hy sinh thầm lặng từ người bà kính yêu. Từ đây ta thấy rằng trong trái tim tác giả hình ảnh người bà thiêng liêng biết là bao, có cả một vùng trời thương nhớ về người bà, một câu "cháu thương bà" cũng sẽ đọng lại trong ta một ý nghĩa sâu sắc.

"Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay"

Ở đoạn này, kỉ niệm không phải là hình ảnh nhẹ nhàng như "chờn vờn sương sớm" hay "ấp iu nồng đượm" mà là những kỉ niệm ám ảnh trong tâm trí tác giả, đứa cháu bốn tuổi cùng bà cơ cực trải qua nạn đói năm 1945. Không khí u ám, lầm than của nạn đói nhờ có người bà kính yêu đã được xoa dịu đi phần nào, bà tảo tần sớm hôm mót từng củ khoai, đào từng củ sắn để cháu ăn đỡ đói. Thành ngữ "đói mòn đói mỏi" nghe như tiếng kêu xé lòng, nỗi ám ảnh của một đứa trẻ hằng sâu trong tâm trí là nỗi sợ hãi. Không như bao người khi nghĩ về tuổi thơ của mình là mảng màu hồng, thì với tác giả đó lại là mảng màu xám pha cả màu đỏ của máu từ những nỗi đau của đói khổ, cái đói ghê rợn, cái đói lịch sử đã làm chết hơn hai triệu con người. Nhưng có bà luôn bên cạnh che chở, có khói bếp làm nhòa đi phần nào đau thương từ nạn đói, kỉ niệm vẫn mang chút hơi ấm, làm quên đi nỗi khốn khổ. Chi tiết "khói hun nhèm mắt cháu" để thấy được đứa trẻ bốn tuổi ấy cố lấp đi những ám ảnh của việc đói mòn mỏi bằng khói bếp của bà, và chi tiết "sống mũi còn cay" cay do mùi khói nghi ngút ấy đang cố che giấu đi mùi máu tanh ở các ngõ ngách, cay vì đứa trẻ ấy đã phải chịu cảnh "đói mòn đói mỏi" đang dần len lỏi vào từng mảng kí ức thơ ngây, mang theo nỗi đáng sợ của nạn đói, mang theo cả cảm giác thèm từng củ khoai, củ sắn, khi ấy những món ăn đơn sơ cũng trở thành "mĩ vị nhân gian".

"Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa
Tu hú kêu trên những cánh đồng xa
Khi tu hú kêu bà còn nhớ không bà
Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế"

xin lỗi mình có chuyện nên bạn thông cảm giúp mình nhe