Bài thơ "Cảnh khuya" của Hồ Chí Minh có sử dụng rất nhiều biện pháp tu từ. Trước hết, tác giả đã sử dụng biện pháp so sánh: "Tiếng suối - tiếng hát xa" và "Cảnh khuya - vẽ". Bằng hai biện pháp so sánh này, nhà thơ đã họa nên một bức tranh nơi núi rừng Việt Bắc thật hoang sơ nhưng không thiếu đi hơi ấm con người. Không gian tĩnh lặng, để nghe được tiếng suối vọng lại. Tiếng suối róc rách ban đêm trong trẻo, làm bớt sự vắng vẻ của một khu rừng thời chiến tranh. Nơi đây như cách xa hẳn với chiến trường đầy bom đạn, như một bức tranh thủy mặc về đêm. Ngoài ra, ta còn có thể thấy điệp từ "lồng" và "chưa ngủ". Với việc điệp từ "lồng", nhà thơ đã cho ta thấy một khu rừng có ba tầng: Trăng - cổ thụ - hoa. Khu rừng ấy có một vẻ đẹp mê hồn của ánh trăng rọi bóng, có một vẻ mĩ miều của thiên nhiên. Hơn nữa, trong bức tranh thiên nhiên ấy lại hiện lên một hình ảnh về con người. Việc điệp từ "chưa ngủ" đã tạo nên một sức lay động mạnh mẽ cho người đọc. Không chỉ đơn thuần là thao thức về cảnh đẹp. Nhà thơ còn chằn trọc vì một lí do cao cả hơn: Nỗi nước nhà. Điều đó đã thể hiện rõ một tâm hồn thi sĩ hòa quyện trong người chiến sĩ cách mạng Việt Nam!

Cảnh khuya

Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ 
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà

⇒So sánh tiếng xuối với tiếng hát xa. 

So sánh tiếng suối chảy róc rách,văng vẳng với tiếng hát ngọt ngào của ai đó trong đêm khuya tĩnh lặng làm cảnh vật trở nên gần gũi, cần thiết. Để làm cho câu thơ trở nên hay hơn, súc tích hơn, làm cho người nghe người đọc hiểu được tâm hồn của Bác .