Tôn giáo:

- Từ thế kỉ XVI, xuất hiện đạo Thiên Chúa giáo.

* Chữ viết:

- Thế kỉ XVII, chữ Quốc ngữ được ra đời.

* Văn học và nghệ thuật:

- Văn học: Xuất hiện nhiều tác phẩm chữ Nôm, tiêu biểu là Nguyễn Bỉnh Khiêm, Đào Duy Từ,... Văn học dân gian có nhiều thể loại.

- Nghệ thuật: phát triển đa dạng như chèo tuồng, hát ả đào,...     

* Văn học:

- Văn học dân gian: tục ngữ, ca dao, truyện thơ dài, truyện tiếu lâm,…

- Văn học chữ Nôm đạt đỉnh cao với: Truyện Kiều, Chinh phụ ngâm, Cung oán ngâm,… các tác giả: Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan,…

* Nghệ thuật:

- Nghệ thuật sân khấu: tuồng, chèo, hát quan họ,…

- Nghệ thuật tranh dân gian: nhất là dòng tranh Đông Hồ (Bắc Ninh).

* Kiến trúc, điêu khắc:

+ Công trình kiến trúc: chùa Tây Phương, đình làng Đình Bảng, cung điện, lăng tẩm các vua Nguyễn ở Huế,… Nghệ thuật tạc tượng đồng đạt đến đỉnh cao.

* Khoa học:

- Sử học: Đại Việt sử kí tiền biên, Đại Nam thực lục, Đại Nam liệt truyện,…

- Lê Quý Đôn, Phan Huy Chú là những tác giả tiêu biểu.

- Địa lí: Gia Định thành thông chí (Trịnh Hoài Đức), Nhất thống dư địa chí (Lê Quang Định),…

- Y học: Lê Hữu Trác (Hải Thượng Lãn Ông) với bộ sách Hải Thượng y tông tâm lĩnh (66 quyển).

* Kĩ thuật:

- Học được nghề làm đồng hồ và kính thiên lí.

- Chế tạo được máy xẻ gỗ chạy bằng sức nước.

- Đóng được một chiếc tàu thủy chạy bằng máy hơi nước.

**KINH TẾ:

*Nông nghiệp:

- Đàng Ngoài:

+ Nền kinh tế bị tàn phá 1 cách nghiêm trọng

+ Chính quyền không quan tâm đến sản xuất nông nghiệp

+ Ruộng đất bị bỏ hoang, mất mùa, đói kém diễn ra dồn dập

+ Người dân phải đi phiêu tán ở khắp nơi

- Đàng Trong:

+ Các chúa Nguyễn khai thác, mở rộng diện tích đất canh tác

+ Tổ chúc khai hoang, lập nhiều làng ấp mới

+ Điều kiện tự nhiên thuận lợi

-> Nền kinh tế nông nghiệp ở Đàng Trong rất phát triển, hình thành tầng lớp địa chủ lớn

=> Nền kinh tế nông nghiệp ở Đàng Ngoài phát triển hơn nền kinh tế nông nghiệp ở Đàng Ngoài

*Thủ công nghiệp:

- Xuất hiện nhiều làng thủ công nổi tiếng: gốm Thổ Hà (Bắc Giang), Bát Tràng (Hà Nội), làng dệt La Khê (Hà Nội), rèn sắt ở Nho Lâm (Nghệ An), làng đường mía ở Quảng Nam....

*Thương nghiệp:

- Trao đổi buôn bán đc mở rộng ở trong và ngoài nước: Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, các nước Đông Nam Á và các nước châu Âu (Anh, Pháp, Hà Lan, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha)

**VĂN HÓA:

1. Tôn giáo:

- Nho giáo được suy trì.

- Nho giáo vẫn được coi là nội dung học tập nhưng không giữ vị trí độc tôn.

- Phật giáo, Đạo giáo được phục hồi và phát triển.

- Sinh hoạt và văn hóa: được phục hồi, gồm nhiều hình thức: đua thuyền, đánh đu,... phổ biến trong các làng quê.

-> Nhằm thắt chặt tinh thần đoàn kết trong nhân dân.

- Cuối thế kỉ XVI: Thiên Chúa giáo xuất hiện.

2. Sự ra đời của chữ Quốc ngữ:

- Vào thế kỉ XVII: giáo sĩ phương Tây A-lêc-xăng-đơ Rôt dùng chữ cái La-tinh ghi âm tiếng Việt và trở thành chữ  Quốc ngữ.

- Là chữ viết khoa học, dễ viết, tiện lợi, dễ sử dụng, dễ phổ biến.

3. Văn học và nghệ thuật dân gian:

*Văn học:

- Văn học chữ Hán chiếm ưu thế.

- Văn học chữ Nôm phát triển mạnh.

-> Đề cao giá trị hạnh phúc của con người, tố cáo sự bất công trong xã hội phong kiến và bộ máy quan lại thối nát.

*Tác phẩm nổi tiếng:

- Truyện kỳ mạn lục của Nguyễn Khiêm.

*Văn học dân gian:

- Văn học dân gian phát triển mạnh như: tục ngữ, ca dao.

*Nghệ thuật dân gian:

- Chia làm 2:

+ Nghê thuật sân khấu: chèo, tuồng, hát ả đào,...

+ Nghệ thuật điêu khắc: độc đáo, đặc sắc.