Khu Di tích lịch sử mảnh đất này thuộc thôn Cổ Tích, xã Hy Cương, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ; là nơi thờ các vua Hùng có công dựng nước, Tổ Tiên của dân tộc Việt Nam. Ngày xa xưa vùng đất này là khu vực trung tâm của nước Văn Lang, nằm giữa hai dòng sông giống như hai dãy hào thiên nhiên khổng lồ bao bọc lấy cố đô xưa của các vua Hùng.

  Phía đông với các dãy núi non trung điệp. Vùng đất này có nhiều sông ngòi ao hồ, đồi núi, lại có những cánh đồng màu mỡ phì nhiêu do phù xa của ba con sông bồi đắp, vừa thuận lợi cho cuộc sống định canh định cư, vừa thuận lợi cho việc phòng thủ hay rút lui khi xảy ra các cuộc xung đột bộ lạc.Hiện nay dấu vết cư trú của dân cư thời đại các vua Hùng còn để lại trong hàng chục di chỉ khảo cổ học, được phân bố dày đặc từ huyện Lâm Thao tới ngã ba Bạch Hạc – Việt Trì. Những di chỉ khảo cổ học đo là minh chứng một thời đại, với nghề luyện kim đồng thau và trồng lúa nước của một nền văn minh nông nghiệp, đã từng tồn tại trược công nguyên hàng nghìn năm.Đền Hùng là trung tâm, là tiêu điểm về thời đại các vua Hùng, các ngôi đền thờ vua Hùng nằm trên núi Nghĩa Lĩnh (còn gọi là núi Cả theo địa phương hay các tên khác: núi Hùng, núi Hy Cương), có độ cao 175 mét so với mặt nước biển. Trước kia khu vực này là cánh rừng già nhiệt đới. Ngày nay núi Hùng vẫn giữ dáng vẻ của rừng tự nhiên với nhiều thế hệ cây tầng khác nhau, gồm 150 loài thảo mộc, thuộc 35 họ, trong đó còn lại một số cây đại thụ lớn như: đa, thông, thiên tuế, trò v.v…

  Quả thực, ai đã từng đến với Đền Hùng, được một lần sống trong cảm giác thiêng liêng nhuốm sắc màu huyền thoại như thế của lịch sử thì đâu cần đi qua “xóm núi Thậm Thình”, dù ở bất cứ nơi đâu, trong lòng ta cũng luôn nhớ đến “nước non mình nghìn năm”

Nếu là một phần con cháu của Việt Nam thì chắc chắn phải biết câu sau:

“Dù ai đi ngược về xuôi

Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng mười tháng ba

Khắp miền truyền mãi câu ca

Nước non vẫn nước non nhà ngàn năm.”

                             (ca dao Việt Nam)

Hằng năm cứ tới ngày mùng 10 tháng 3 âm lịch, nhân dân từ khắp mọi miền của đất nước đều tập trung tại vùng đất Việt Trì Phú Thọ nơi có đền hùng nguy nga, cổ kính tọa lạc để cùng nhau trở về dâng hương lên bàn thờ quốc tổ của các vị vua hùng, người có công dựng nước và giữ nước, lễ hội đền hùng được diễn ra rất trang nghiêm và cổ kính.

Theo lịch sử ghi lại, lễ hội Đền Hùng đã có từ lâu đời. Ngay từ thời Đinh, Lý, Tiền Lê, thời Trần thì nhân dân khắp cả nước đều tụ hội về đây lễ bái gửi lòng cảm tạ thành kính đến công ơn của mười tám đời vua Hùng đã có công dựng nước, giữ nước. Lễ hội ấy được giữ gìn cho đến ngày nay và trở thành một nét đặc sắc trong văn hóa dân tộc, cũng từ đấy ngày 10/3 âm lịch hàng năm được xem là một ngày quốc lễ của nước ta. Vào những năm lẻ, lễ hội Đền Hùng do tỉnh nhà Phú Thọ tổ chức, những năm chẵn do Trung ương phối hợp với Bộ văn hóa thể thao du lịch cùng uỷ ban tỉnh Phú Thọ phối hợp tổ chức. 

Phần lễ gồm lễ rước kiệu và lễ dâng hương. Lễ hội rước kiệu vừa được diễn ra trong không khí đầy long trọng với những lá cờ, lộng, hoa đầy màu sắc. Trong làng, ai ai cũng phấn khởi sắm cho mình bộ trang phục truyền thống đẹp nhất để tham dự phần lễ. Đoàn đại biểu trung ương, tỉnh, thành phố đều tập trung tại một địa điểm cùng đoàn xã tiêu binh rước vòng hoa tới chân núi Hùng. Đoàn đại biểu đi sau kiệu lễ, kiệu lễ được chuẩn bị chu đáo từ trước. Chặng đường rước kiệu lên đền có tiếng nhạc phường bát âm, có đội múa sinh tiền tạo nên vẻ trang trọng của một nghi lễ trọng đại dân tộc.  Tất cả đều thành tâm dâng lễ với ước nguyện mong tổ tiên phù hộ may mắn cho con cháu quê nhà. Sau khi mọi người rước hoa tới cửa đền, đoàn người theo thứ tự kính cận dâng lễ tiến vào thượng cung. Tiếp theo là vị đại biểu đọc văn khấn và phát biểu trong tiếng vỗ tay của mọi người.

Tiếp đến là lễ dâng hương, mỗi người con đến với cùng đất này đều mong muốn thắp lên đền thờ nén nhang thành kính, nhờ hương khói nói hộ tâm nguyện của lòng mình với tổ tiên. Mỗi tấc đất, ngọn cỏ, gốc cây nơi đây đều được coi là linh thiêng. Với những người ở xa không về được hoặc không có điều kiện đến đây, tới ngày này họ vẫn dành thời gian để đi lễ chùa thắp nén hương tưởng nhớ nguồn cội, đâu đâu cũng đông đúc, náo nhiệt và tưng bừng.

Tiếp đến là phần hội được tổ chức trong một không khí phấn khởi. Đấu vật được diễn ra rất gay cấn và hồi hộp, khi tiếng còi bắt đầu của trọng tài vang lên thì hai “đấu sĩ” lao vào vật không ai chịu nhường ai. Thi đua quay, những con quay đầy đủ màu sắc được các người điều khiển rất điêu luyện,…. Tiếp đến là các tiết mục hát xướng, hát quan họ, kịch nói được tổ chức giũa các làng xã với nhau.

Lễ hội đền hùng là một lễ hội lớn của dân tộc Việt Nam, nó thể hiện lòng hiếu thảo, sự biết ơn của nhân dân ta. Là một học sinh, em luôn hứa chăm ngoan học giỏi, rèn luyện đạo đức để xứng đáng làm thế hệ nối tiếp cha ông ta.