I, Dàn ý tham khảo

A. Mở bài

- Giới thiệu tác giả: Hồ Chí Minh

+ Là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc 

+ Là nhà thơ tiêu biểu của nền văn học Việt Nam

+ Để lại cho đời nhiều tác phẩm giá trị nhưng nổi bật nhất là "Ngắm trăng".

- Giới thiệu tác phẩm: Ngắm trăng

+ Xuất xứ: Bài thơ Ngắm trăng (Vọng nguyệt) ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt là chốn lao tù tăm tối của chế độ Tưởng Giới Thạch ở Trung Quốc, vào khoảng những năm bốn mươi hai, bốn mươi ba của thế kỉ XX.

+ Nội dung, nghệ thuật tiêu biểu

- Giới thiệu khái quát về vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh.

B. Thân bài

1. Hai câu thơ đầu

- Câu thơ đầu tả thực cảnh lao tù khắc nghiệt: không rượu cũng không hoa.

+ Trong tù làm gì có rượu và hoa là những thứ vốn để tạo thi hứng cho tâm hồn thi sĩ ? Xưa nay, uống rượu ngắm trăng, uống rượu thưởng hoa là chuyện thường tình. Trong những đêm trăng đẹp, thi nhân thường đem rượu ra uống để thưởng hoa, thưởng trọng. Có đầy đủ rượu và hoa thì cuộc vui mới thật thú vị , mĩ mãn .

=> Nói chung, người ta chỉ ngắm trăng khi thảnh thơi , tâm hồn thư thái . Nhưng ở đây, thi sĩ ngắm trăng trong hoàn cảnh đặc biệt là chốn lao tù mà bản thân bị đày đoạ cực khổ, phải sống cuộc sống “khác loài người”, không phù hợp với thú thưởng nguyệt thanh cao. Làm gì có rượu và hoa để thưởng trăng? Ý thơ chỉ có thể hiểu rằng, trước cảnh đêm trăng quá đẹp, thí sĩ bỗng khao khát được thưởng trăng một cách trọn vẹn.

2. Hai câu thơ cuối

- Bác say mê ngắm trắng qua cửa sổ. Bốn bức tường xà lim chật hẹp không ngăn nổi cảm xúc mênh mông. Bác thả hồn theo ánh trăng và gửi gắm vào đó khát vọng tự do cháy bỏng. Dường như thi sĩ muốn nhắn gửi đến trăng lời thì thẳm tâm sự : “Trăng ơi, trăng có hiểu lòng ta yêu trăng đến độ nào ? ”.

=> Sự thổ lộ , giãi bày chân thành tự trong sâu thẳm hồn người đã được trăng cảm động và chia sẻ.

- Hai câu thơ còn cho thấy sức mạnh tinh thần kì diệu của người tù thi sĩ ấy. Trong này là nhà lao đen tối , là hiện thực tàn bạo , còn ngoài kia là vầng trăng thơ mộng , là thế giới của tự do , của vẻ đẹp lãng mạn làm say đắm lòng người. Giữa hai đối cực đó là song sắt nhà tù , nhưng song sắt nhà tù cũng bất lực trước khát vọng và rung cảm tinh tế của hồn thơ. 

C. Kết bài

- Khẳng định giá trị của bài thơ

- Tình cảm của em dành cho bài thơ

II, Bài văn tham khảo

Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, là nhà thơ tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Người đã để lại cho đời nhiều tác phẩm giá trị nhưng nổi bật nhất là "Ngắm trăng". Thi phẩm đã thể hiện rõ nét vẻ đẹp tâm hồn của tác giả. 

Bài thơ Ngắm trăng (Vọng nguyệt) ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt là chốn lao tù tăm tối của chế độ Tưởng Giới Thạch ở Trung Quốc, vào khoảng những năm bốn mươi hai, bốn mươi ba của thế kỉ XX. Người tù thi sĩ tay bị xích, chân bị cùm, thân thể đoạ đày nơi ngục lạnh mà tâm hồn vẫn lâng lâng, thanh thản, say mê thưởng thức vẻ đẹp của đêm trăng sáng:

Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,

Đối thủ lượng tiêu nại nhược hà?

(Trong tù không rượu cũng không hoa,

Cảnh đẹp đêm nay , khó hững hờ)

Câu thơ đầu tả thực cảnh lao tù khắc nghiệt: không rượu cũng không hoa. Trong tù làm gì có rượu và hoa là những thứ vốn để tạo thi hứng cho tâm hồn thi sĩ ? Xưa nay, uống rượu ngắm trăng, uống rượu thưởng hoa là chuyện thường tình. Trong những đêm trăng đẹp, thi nhân thường đem rượu ra uống để thưởng hoa, thưởng trọng. Có đầy đủ rượu và hoa thì cuộc vui mới thật thú vị , mĩ mãn . Nói chung, người ta chỉ ngắm trăng khi thảnh thơi , tâm hồn thư thái . Nhưng ở đây, thi sĩ ngắm trăng trong hoàn cảnh đặc biệt là chốn lao tù mà bản thân bị đày đoạ cực khổ, phải sống cuộc sống “khác loài người”, không phù hợp với thú thưởng nguyệt thanh cao. Làm gì có rượu và hoa để thưởng trăng? Chẳng có nhà tù nào lại “nhân đạo” đến mức mỗi kì trăng sáng lại mang rượu và hoa đến cho tù nhân ngắm trăng. Ý thơ chỉ có thể hiểu rằng, trước cảnh đêm trăng quá đẹp, thí sĩ bỗng khao khát được thưởng trăng một cách trọn vẹn.

Mặc dù giữa chốn lao tù, cái không rượu chổng lên cái không hoa .. ,hiện thực xám ngắt và lạnh lẽo phủ định tất cả, nhưng trong trái tim yêu đời thiết tha của Bác , cảm hứng vẫn dạt dào , nồng đượm khiến Người phải thốt lên:" Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ". Câu thơ thể hiện niềm xao xuyến, rạo rực của Bác trước đêm trăng đẹp. Vầng trăng tròn đầy, ngời sáng kia như thúc giục, mời gọi thì nhân hãy ra giữa chốn tự do mà chiêm ngưỡng, mà bầu bạn với trăng.

Ngặt nỗi hoàn cảnh giam cầm trói buộc cho nên việc thưởng trăng của người tù - thi sĩ chỉ thu gọn trong một cử chỉ âm thầm, lặng lẽ :
"Nhân hưởng song tiến khán minh nguyệt

Nguyệt tòng song khích khán thi gia.

(Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.)

Bác say mê ngắm trắng qua cửa sổ. Bốn bức tường xà lim chật hẹp không ngăn nổi cảm xúc mênh mông. Bác thả hồn theo ánh trăng và gửi gắm vào đó khát vọng tự do cháy bỏng. Dường như thi sĩ muốn nhắn gửi đến trăng lời thì thẳm tâm sự : “Trăng ơi, trăng có hiểu lòng ta yêu trăng đến độ nào ? ”. Sự thổ lộ , giãi bày chân thành tự trong sâu thẳm hồn người đã được trăng cảm động và chia sẻ. Vầng trăng lung linh bỗng chốc biến thành bạn tri âm, tri kỉ : Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ. Vầng trăng đã vượt qua song sắt để ngắm nhà thơ ( khán thi gia ) trong tù. Vậy là cả
người và trăng đều chủ động tìm đến nhau. Nghệ thuật nhân hoá cho thấy thi sĩ tủ nhân và vầng trăng tự do đã trở nên gắn bó thân thiết tự bao giờ. Cả bài thơ không có một âm thanh nào dù là nhỏ. Không gian tĩnh lặng tuyệt đối tôn lên cái sâu thẳm của hồn người và hồn tạo vật. Người ngắm trăng , trăng ngắm người trong lặng lẽ, không nói mà nói bao điều. Hai câu thơ còn cho thấy sức mạnh tinh thần kì diệu của người tù thi sĩ ấy. Trong này là nhà lao đen tối , là hiện thực tàn bạo, còn ngoài kia là vầng trăng thơ mộng, là thế giới của tự do, của vẻ đẹp lãng mạn làm say đắm lòng người. Giữa hai đối cực đó là song sắt nhà tù, nhưng song sắt nhà tù cũng bất lực trước khát vọng và rung cảm tinh tế của hồn thơ. Hai câu thơ chữ Hán trong nguyên tác thể hiện đầy đủ hơn mối giao hoà đặc biệt giữa người tử thi sĩ với vầng trăng. Lối đối rất chính đã làm nổi bật tình cảm mãnh liệt của cả người và trăng. Giữa nhân và nguyệt dẫu có song sắt nhà tù chắn giữa những con người đã để tâm hồn bay bổng vượt ra ngoài không gian chật hẹp , tù hãm để ngắm trăng sáng ( Nhân hướng sang tiền khán minh nguyệt ) tức là để bầu bạn với vầng trăng đang tự do toả mộng giữa trời . Trăng dường như cũng hiểu lòng người và nhiệt thành đền đáp lại : Trăng nhòm khe cửa ngăm nhà thơ ( Nguyệt tòng song khích khán thi gia ) .
Bài thơ Ngắm trăng vừa thể hiện tình cảm yêu mến thiên nhiên tha thiết của thi sĩ Hồ Chí Minh, vừa cho thấy sức mạnh tinh thần to lớn của người chiến sĩ cách mạng vĩ đại. Đằng sau những câu thơ đậm đà phong vị cổ điển ấy là một tinh thần thép, biểu hiện ở khát vọng tự do, ở phong thái ung dung, vượt hẳn lên sự đè nén, áp bức nặng nề tàn bạo chốn lao tù. Qua bài thơ, người đọc cảm thấy người tù cách mạng dường như bất chấp cả song sắt cản ngăn, không chút bận tâm về những
cúm xích , đói rét , muỗi rệp , ghẻ lở , ... của chế độ nhà tù khủng khiếp để tâm hồn bay bổng tìm đến với vầng trăng thân thiết . Ánh sáng ngời ngời của vầng trăng đã đẩy lùi bóng tối ngột ngạt , u ám của nhà tù . Giữa Bác và trăng, nhà thơ tự do và thiên nhiên vĩnh cửu - có một mối giao hoà thiêng liêng , khó tả . Cũng như bao lần khác, trong hoàn cảnh gian nan, Bác vẫn hướng cái nhìn vào vầng trăng , như hướng tới Cái Đẹp của cuộc đời. Bài thơ Ngắm trăng là một dẫn chứng sinh động chứng minh cho hai câu thơ mà Hồ Chí Minh viết ngoài bìa tập Nhật ký trong tù :
Thân thể ở trong lao

Tinh thần ở ngoài lao.