Vd : bài thơ ''Tiếng gà trưa ''

Tác giả : Xuân Quỳnh ( 1942-1988) ,quê ở làng La Khê, ven thị xã Hà Đông,tỉnh Hà Đông ( nay thuộc Hà Nội)

* Các từ ngữ và các biện pháp tu từ thường được sử dụng trong thơ trữ tình là :

- Các từ ngữ thường được dùng :  thương ,yêu, hận ,thù ,ghét ,mến,...v,v nói chung các từ ngữ dùng để biểu cảm đều thường hay được sử dụng trong thơ trữ tình .

+Biểu cảm là: sự biểu lộ,thể hiện tình cảm,tư tưởng tình cảm của con người nhờ ngôn ngữ hay một số phương tiện khác,...

* Các biện pháp tu từ thường được dùng trong thơ trữ tình là: 1.SO SÁNH

-Khái niệm biện pháp so sánh: so sánh là đối chiếu 2 hay nhiều sự vật,sự việc mà giữa chúng có nét tương đồng làm tăng sức gợi hình gợi cảm cho lời văn.

+Vd : A là B: Người ta là hoa đất ( tục ngữ).

+Vd : B như A hoặc A như B: '' Này con gà mái vàng

                                               Lông óng như màu nắng''( Xuân Quỳnh - tiếng gà trưa).

+ Trong đó có

-A là sự vật sự việc được so sánh -thì- B là sự việc dùng để so sánh

''là'', '' như'',''bao nhiêu ... bấy nhiêu'' là từ ngữ được so sánh, cũng có khi bị ẩn bớt đii

* Có 4 kiểu so sánh cơ bản :

- So sánh ngang bằng :   -vd :'Người là cha, là bác ,là anh

                                               Qủa tim lớn của trăm dòng máu nhỏ''

-So sánh không ngang bằng:  - vd: ''Con đi trăm núi ngàn khe

                                                           Chưa bằng  muôn nỗi tái tê lòng bầm

                                                           Con đi đánh giặc mười năm 

                                                            Chưa bằng  khó nhọc đời bầm sáu mươi''( Bầm ơi-Tố hữu)

-So sánh phân loại theo đối tượng: -vd : so sánh các đối tượng cùng loại : ''cô em hiền như Tấm''

-so sánh đối tượng khác loại : ''Cô ấy dễ thương như mèo con''

- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng : ''Công cha như núi THÁI SƠN

                                                                 Nghĩa mẹ như  nước trong nguồn chảy ra''(CA DAO)

2. ẩn dụ: là tên gọi sự vật , hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng  với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm  cho lời văn  

*Có 2 kiểu thường gặp là : 

+Ẩn dụ hình tượng : '' Ngày ngày mặt trời đi trên lăng 

                                     Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ( Viễn  Phương )

+Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:'' Ngoài thềm rơi chiếc lá đa

                                         Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng''(Trần Đăng Khoa)

3. nhân hoá: là dùng để gọi hoặc tả vật hay cây cối ,đồ vật ,...bằng những từ ngữ vốn dùng để gọi ,tả con người ,làm cho thế giới loài vật , cây cối ,đồ vật ..trở nên gần gũi hơn với con người , biểu thị được những suy nghĩ tình cảm của con người , biểu thị được những suy nghĩ , tình cảm con người .

*có ba kiểu thường gặp là : 

+Dùng những từ vốn để gọi người để gọi vật:

Vd:'' -Từ đó ,lão Miệng , cô Mắt , cậu Chân , cậu Tay ,lại sống thân mật với nhau , mỗi người một việc không ai tị ai cả'' .( Chân ,Tay , Mắt , Miệng)

+Dùng những từ ngữ vốn chỉ hoạt động ,tính chất của con người để chỉ hoạt động ,tính chất của vật  : '' Gậy tre ,chông tre chống lại sắt thép của quân thù .TRe xung phong vào xe tăng đại bác ,tre giữ làng ,giữ nước ,giữ mái nhà tranh , giữ đồng lúa chín .''( Thép Mới)

+ Trò chuyện, xưng hô với vật như đối với người:

  '' Trâu ơi, ta bảo trâu này ,

Trâu ra ngoài ruộng , trâu cày với ta .''(Ca dao ) 

* lưu ý; Phân biệt ẩn dụ tu từ và ẩn dụ từ vựng :

Ẩn dụ tu từ: -có tính lâm thời cụ thể, tính cá thể, phải đặt mik trong từng hoàn cảnh để khám phá ý nghĩa  . vd : '' Lặn lội thân cò khi quãng vắng'' [Thương vợ- Tú Xương]

Ẩn dự từ vựng : - cách nói thông thường quen thuộc , phổ biến, ko có/ ít giá trị tu từ ( tay bí , tay bầu , mũi đất , tay ghế,..)

4.Hoán dụ: là tên gọi sự vật , hiện tượng ,khái niệm bằng tên của một sự vật , hiện tượng,khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó tăng sức gợi hình gợi cảm cho lời văn 

*Có 4 kiểu hoán dụ thường gặp :

+ Lấy một bộ phận để chỉ toàn thể:

-'' Bàn tay  làm nên tất cả

Có sức người sỏi đá cũng thành cơm( HOÀNG TRUNG THÔNG)

+Lấy vật chứa đựng để chỉ vật bị chứa đựng :

-'' Vì sao trái đất lặng ân tình ,

Nhắc mãi tên người HỒ CHÍ MINH?''( tố hữu)

+ Lấy dấu hiệu của sự vật để chỉ sự vật:

       '' Aó chàm đưa buổi phân li

Cầm tay nhau nói biết nói gì hôm nay ''(tố hữu)

+Lấy cái cụ thể để chỉ cái trừu tượng :

       ''Một cây  làm chẳng nên non

Ba cây chụm lại  nên hòn núi cao ''( ca dao)

..,vv

***Phân tích bài thơ ''TIẾNG GÀ TRƯA'' của tác giả Xuân quỳnh**

a)TRONG CẢM NHẬN CỦA NGƯỜI CHIẾN SĨ:

-Hoàn cảnh: Trên đường hành quân ,buổi trưa ,bên xóm nhỏ 

-Nghe: +xao động nắng trưa (nhớ , xao động)

+Bàn chân đỡ mỏi(Xua tan mệt mỏi)

+ Gọi về tuổi thơ (đánh thức kỉ niệm tuổi thơ )

-----> Điệp ngữ ,chuyển đổi cảm giác ⇒tiếng gà trưa gần gũi ,quen thuộc , gợi nên niềm vui ,cảm xúc và cuộc sống thanh bình

b)TIẾNG GÀ TRƯA GỌI VỀ NHỮNG KỈ NIỆM TUỔI THƠ.

-Nhớ : +Ổ rơm hồng những trứng 

+gà  mái mơ, mái vàng 

+xem trộm gà đẻ 

+mặc đồ mới trong ngày tết 

→Những kỉ niệm tuổi thơ trong sáng

-Hình ảnh về bà:

+có tiếng bà vẫn mắng 

+tay bà khum soi trứng 

+dành từng quả chắt chiu 

+bà lo đàn gà toi 

+mong trời đừng sương muối 

+để cuối năm bán gà

cháu đc quần áo mới ''

→sử dụng các động từ tính từ , gợi tả⇒tần tảo ,chắt chiu ,dành trọn yêu thương cho cháu

⇒Tình cảm vô cùng thắm thiết vô cùng sâu nặng và thắm thiết

c)Tiếng gà trưa dã bược hành quân:

CHiến đấu vì : -Tổ quốc 

+xóm làng 

+bà 

+tiếng gà →điệp từ ⇒MỤC ĐÍCH và lí do chiến đấu cao quý ,ý nghĩa và tình cảm gia đình làm sâu sắc thêm tình cảm tình yêu quê hương đất nước 

* các biện pháp được sử dụng trong bài thơ là :điệp ngữ , tính từ , động từ ,tính từ,