$🎀dieulinh2k7🎀$

Khổ 1. Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên mùa xuân xứ Huế.

Mọc giữa dòng sông xanh 

Một bông hoa tím biếc 

Ơi con chim chiền chiện 

Hót chi mà vang trời 

Từng giọt long lanh rơi 

Tôi đưa tay tôi hứng.

– Bằng vài nét phác họa đơn sơ mà đặc sắc cùng với nhiều hình ảnh bình dị quen thuộc, nhà thơ như mở ra trước mắt người đọc một bức tranh xuân đẹp, thơ mộng, mang đậm nét Huế.

– Không gian mở ra cao rộng, thoáng đãng hơn với bầu trời, mặt đất, dòng sông. Không những thế, bức tranh thiên nhiên còn sống động, rộn rã, tươi vui bởi tiếng hót vang trời của tiếng chim chiền chiện 

– Cũng trong 2 câu thơ đầu, tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật đảo ngữ vị ngữ “mọc” được đảo lên trước chủ ngữ “một bông hoa tím biếc” hơn nữa nó lại được đặt ở đầu câu thơ, đầu khổ thơ và cũng là đầu bài thơ cho ta thấy nổi bật trong bức tranh thiên nhiên là sức sống mùa xuân. Dường như người đọc đang tận mắt chứng kiến một bông hoa tím biếc đang từ từ mọc, từ từ nở giữa dòng sông xanh tràn đầy sức sống.

– Trước một bức tranh xuân đẹp như vậy, một người mang trong mình căn bệnh như Thanh Hải cũng có biết bao cảm xúc, thể hiện qua thán từ “ơi” những có lẽ được thể hiện rõ nhất qua hai câu thơ:

                 “Từng giọt long lanh rơi 

                   Tôi đưa tay tôi hứng.”

– Từ “giọt” nghĩa là giọt mưa, giọt sương sớm 

– Nhưng nếu xét về mối quan hệ với những câu thơ trước đó thì “giọt” có thể hiểu là giọt âm thanh của tiếng chim chiền chiện. Trong ánh sáng của mùa xuân, tiếng chim chiền chiện thật trong, thật vang nhưng không tan đi mà đọng lại thành “từng giọt long lanh” rơi xuống như hạt ngọc, thành từng chuỗi và nhà thơ đưa tay hứng lấy với tất cả sự đắm say, trân trọng. Đây là nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: tiếng chim vốn là âm thanh được cảm nhận bằng thính giác mà lại chuyển thành từng giọt tức là được cảm nhận bằng thị giác với từng giọt  ấy lại long lanh nên được cảm nhận bằng xúc giác.

– Đáng chú ý là Thanh Hải viết bài thơ này khi mùa xuân chưa đến với thiên nhiên nhưng lời thơ lại tràn đầy sắc xuân và cho thấy sự say đắm, ngất ngây của nhà thơ với vẻ đẹp của thiên nhiên xứ Huế khi vào xuân.Phải yêu đời tha thiết lắm thì nhà thơ mới có thể cảm nhận những câu thơ dạt dào cảm hứng như vậy.

2.Khổ 2+3. Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân của dân tộc, đất nước.

a. Khổ 2  

Mùa xuân người cầm súng 

Lộc giắt đầy quanh lưng 

Mùa xuân người ra đồng 

Lộc trải dài nương mạ

Tất cả như hối hả 

Tất cả như xôn xao... 

– Nhà thơ cảm nhận mùa xuân của dân tộc, đất nước gắn liền với hai hình ảnh “người cầm súng” và “người ra đồng”, hai lớp người chủ yếu của cách mạng Việt Nam và tượng trưng cho hai nhiệm vụ cơ bản của nước ta lúc bấy giờ là xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

– Hình ảnh “người cầm súng” và “người ra đồng” còn gắn với hình ảnh “lộc”:

+Tả thực: chồi non, mầm non, nhành non. Khi mùa xuân đến cây cối đâm chồi nảy lộc.

+Tượng trưng: sức sống mạnh mẽ của mùa xuân, chỉ niềm vui của con người khi đón nhận những điều tốt lành.

– Các từ “giắt đầy”, “trải dài” gợi một màu xanh bất tận, một sắc xuân đang dâng tràn trên khắp mọi nẻo đường làm rạo rực lòng người.

– Hình ảnh mùa xuân đọng lại trên cành lá ngụy trang theo bước chân của người cầm súng xông pha trận mạc và trải dài trên nương mạ theo bàn tay người ra đồng. Họ đã đem đến mùa xuân, là người làm ra mùa xuân, bảo vệ mùa xuân, làm nên giai điệu của mùa xuân đất nước.

– Họ tạo nên nhịp điệu hối hả hào hùng. Với nghệ thuật lập cấu trúc cùng từ láy “hối hả”, “xôn xao” nhà thơ đã diễn tả nhịp điệu hối hả khẩn trương và không khí rộn ràng, náo nức của đất nước, con người Việt Nam trong những năm tháng gian lao mà hào hùng của đất nước khi mùa xuân đến.

– Với nghệ thuật điệp ngữ “mùa xuân”,“lộc”,  “tất cả” được đặt ở đầu câu thơ đồng thời tạo điểm nhấn cho khổ thơ. Đặc biệt, nó còn gợi không khí sôi nổi, tấp nập của bức tranh lao động và chiến đấu của đất nước trước sức sống mạnh mẽ của mùa xuân.

b. Khổ 3

Ðất nước bốn nghìn năm 

Vất vả và gian lao 

Ðất nước như vì sao 

Cứ đi lên phía trước. 

– Đã có nhiều nhà thơ sáng tạo nên những hình ảnh đất nước tuyệt đẹp nhưng nếu ai đã đọc “Mùa xuân nho nhỏ” thì không thể quên được hình ảnh đất nước trong 4 câu thơ:

        “Ðất nước bốn nghìn năm 

          Vất vả và gian lao 

          Ðất nước như vì sao

          Cứ đi lên phía trước.” 

❋2 câu đầu:Nhà thơ nhân hóa đất nước vất vả và gian lao trong suốt 4000 năm lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc 

– Khiến đất nước trở nên gần gũi hơn.

– Đất nước mang sự sống như con người.

– Đất nước mang vóc dáng của người mẹ,người chị và tần tảo

❋2 câu sau:

– Tác giả so sánh “đất nước” với “vì sao” là một hình ảnh đẹp và giàu ý nghĩa. Sao là nguồn sáng lấp lánh, là vẻ đẹp vĩnh hằng của thiên nhiên đối với đất nước Việt Nam anh hùng bởi cũng giống như vì sao kia, đất nước Việt Nam sẽ mãi trường tồn với thời gian và không cá một thế lực nào có thể ngăn cản được hành trình đi tới tương lai rực rỡ.

– “Đất nước”được so sánh với “vì sao” nhưng lại ở vị trí cứ đi lên phía trước. Phó từ chỉ sự tiếp diễn “cứ” kết hợp cùng động từ “ đi lên” và nghệ thuật nhân hóa thể hiện niềm tin tưởng lạc quan của nhà thơ và cũng chính là của người dân Việt Nam lúc bấy giờ vào sự đi lên tất yếu, tựa vào tương lai tươi sáng, tựa vào trang sử mới của dân tộc, đất nước.

3.Khổ 4+5. Ước nguyện chân thành của nhà thơ.

Ta làm con chim hót 

Ta làm một cành hoa 

Ta nhập vào hoà ca 

Một nốt trầm xao xuyến. 

 

Một mùa xuân nho nhỏ 

Lặng lẽ dâng cho đời 

Dù là tuổi hai mươi 

Dù là khi tóc bạc.

– Điệp ngữ “ta” đặt ở đầu ba câu thơ liên tiếp kết hợp với nghệ thuật liên kết và hình ảnh ẩn dụ giản dị nhưng rất đẹp cho thấy ước nguyện của nhà thơ: ông muốn làm con chim để dâng hiến cho đời tiếng ca vui; ông muốn làm cành hoa giữa vườn hoa rực rỡ để cống hiến hương sắc cho đời; muốn làm làm một nốt trầm giữa bản hòa tấu muôn điệu để góp vào bản hòa ca chung của đất nước nghĩa là ông muốn đóng góp cống hiến những gì là đẹp đẽ tinh túy nhất cho dù chỉ là nhỏ bé của cuộc đời mình cho quê hương, đất nước. Đặc biệt, ông muốn làm một “mùa xuân nho nhỏ” để góp vào một mùa xuân lớn của đất nước.

– Thanh Hải ý thức được vai trò và trách nhiệm của cá nhân trong mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng. Sự đóng góp của mỗi người là nhỏ bé nhưng trong đó là những gì tinh túy cao đẹp nhất của chính mình cho cuộc đời, sự cống hiến diễn ra âm thầm lặng lẽ suốt cuộc đời con người, bất chấp thời gian, tuổi tác. Khát vọng dâng trào mãnh liệt ấy được thể hiện qua biện pháp nghệ thuật điệp ngữ “dù là” kết hợp với nghệ thuật đảo ngữ và hình ảnh hoán dụ cho ta thấy ước nguyện của tác giả thật đáng trân trọng và đáng cảm phục.

– Thông qua tính từ “lặng lẽ” và động từ “dâng” ta thấy được cách cống hiến âm thầm lặng lẽ mà thành kính thiêng liêng.

– Điệp cấu trúc “dù là” kết hợp hình ảnh hoán dụ “tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc” đã khởi điểm khát vọng cống hiến dâng trào, mãnh liệt : cống hiến trọn đời không ngừng nghỉ dù là tuổi trẻ hay lúc về già.

→ Đây là ước nguyện đáng trân trọng và đầy cảm phục.

– Từ chỗ xưng “tôi” khi bộc lộ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời, đến đây nhà thơ xưng “ta” để nói lên ước nguyện chung của mỗi người, đồng thời nói lên mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng.

→ Chữ “ta” tạo nên sự thiêng liêng cho một lời ước nguyện 

4.Khổ 6. Lời ngợi ca quê hương đất nước

Mùa xuân - ta xin hát 

Câu Nam ai, Nam bình 

Nước non ngàn dặm mình 

Nước non ngàn dặm tình 

Nhịp phách tiền đất Huế.

– Trong niềm xúc động trào dâng, tác giả cất lên lời ngợi ca quê hương, đất nước với những làn điệu Huế ngọt ngào trữ tình “Câu Nam ai, Nam bình”. Những làn điệu quen thuộc mang âm hưởng trầm buồn nay vào trong thơ Thanh Hải lại rạo rực niềm vui

– Có lẽ bởi niềm hân hoan, phấn chấn trước mùa xuân của thiên nhiên đất trời, trước không khí lao động chiến đấu khẩn trương của cả dân tộc đang ngập tràn trong tâm hồn của nhà thơ. Niềm vui sướng ấy còn được nhân lên gấp bội bởi sau hai cuộc kháng chiến trường kì “nước non ngàn dặm” đã thật sự là của mình, là một dải thống nhất, hoàn toàn độc lập, hòa bình.

Phải yêu đời lắm phải là con rắn mới có thể hát lên trong hoàn cảnh nhà thơ lúc đó (Khi ông ốm nặng và sắp qua đời)

→ Cho ta thấy được sự yêu đời và lạc quan của tác giả khi đang lâm bệnh nặng. 

– Điều đó làm ta cần yêu quý tiếng hát và tấm lòng của nhà thơ. 

MB : Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh sáng tác

TB: Nêu khái qúat nội dung từng khổ thơ rồi phân tích từng khổ thơ:

Cảm xúc về mùa xuân thiên nhiên

+ Hình ảnh: bài thơ mở ra với không gian cao rộng của bầu trời, rộng dài của dòng sông và đặc biệt là hình ảnh một bông hoa tím biếc mọc giữa dòng sông xanh. Tất cả những hình ảnh ấy tạo nên một khung cảnh thiên nhiên mùa xuân thật thơ mộng và êm đềm.

+ Màu sắc: trên nền xanh lơ của dòng sông là “một bông hoa tím biếc”. Màu xanh của nước hài hoà với màu tím biếc của bông hoa tạo nên một nét chấm phá nhẹ nhàng mà sống động, đem lại một vẻ đẹp tự nhiên, hài hòa, một màu sắc đặc trưng của xứ Huế.

+ Âm thanh: Tiếng hót thánh thót vang trời của chim chiền chiện - một loài chim quen thuộc của mùa xuân - càng làm cho không gian thêm náo nức lạ thường. 

- Hình ảnh “Từng giọt long lanh rơi” là một sự liên tưởng rất đặc sắc của tác giả và có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau:

+ Đầu tiên, “giọt long lanh” có thể là những giọt sương, giọt sương mùa xuân trong trẻo đang rơi xuống lấp lánh dưới ánh mặt trời.

+ Tuy nhiên, gắn theo mạch cảm xúc ở hai câu trước thì “giọt long lanh” ở đây chính là âm thanh ngân vang của tiếng chim chiền chiện. Cách hiểu này được dùng theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tiếng chim từ chỗ là âm thanh được cảm nhận bằng thính giác chuyển thành từng giọt, có hình khối có màu sắc “long lanh” được cảm nhận bằng cả thị giác và xúc giác.

→ Bức tranh thiên nhiên: 6 câu thơ đầu đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp với những hình ảnh, màu sắc, âm thanh hài hòa, sống động và tràn đầy sức sống (hoa tím biếc, dòng sông xanh, âm thanh chiền chiện hót vang trời)

- Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên: + Nhà thơ có cái nhìn trìu mến với cảnh vật.

+ Ngây ngất trước vẻ đẹp của mùa xuân, khao khát hòa mình với thiên nhiên đất trời.

Cảm xúc về mùa xuân đất nước

- Hình ảnh “người cầm súng” và “người ra đồng”, đại diện cho hai nhiệm vụ cơ bản của đất nước đó là chiến đấu và sản xuất, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. Hình ảnh con người trong bức tranh xuân ấy luôn được gắn liền với “lộc” non mùa xuân. “Lộc” không chỉ là hình ảnh tả thực mà con mang ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng.

+ Với “người cầm súng”: “lộc” còn biểu hiện cho niềm tin, cho ý chí chiến đấu, chiến thắng kẻ thù.

+ Với “người ra đồng”: “lộc”  là hình ảnh tượng trung cho sự no đủ, ấm no.

- Trước vẻ đẹp và sức sống của mùa xuân đất nước, tâm hồn tác giả như cũng đang reo vui, náo nức theo. Nhà thơ như rạo rực một niềm ngất ngây say mê. Ông mở cả lòng mình để đón chào và hòa nhập vào mùa xuân của thiên nhiên, của đất nước. Ông “hối hả” và “xôn xao” theo tinh thần lao động khẩn trương của con người. Và ông cũng hết sức tự hào, tin tưởng vào tương lai rạng ngời của dân tộc Việt Nam dù phía trước còn nhiều khó khăn, thách thức.

Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ

- Sự chuyển đổi đại từ xưng hô từ “tôi” sang “ta”: sống cống hiến không chỉ là khát vọng của một người, của riêng một mình nhà thơ, mà còn là của nhiều người, của nhân dân, đất nước.

- Điệp ngữ “ta làm” được lặp đi lặp lại để thể hiện một ước nguyện chân thành, tha thiết, một sự hóa thân kỳ diệu.

- Con chim hót, cành hoa, một nốt trầm xao xuyến đều là những hình ảnh đẹp của thiên nhiên, của cuộc sống. Nhà thơ muốn làm con chim, dâng tiếng hát cho đời, muốn làm một cành hoa, tô điểm cho mùa xuân thêm rực rỡ, muốn làm một nốt trầm trong bản nhạc hòa ca xao xuyến lòng người. Hình ảnh “một nốt trầm xao xuyến” càng làm tăng thêm sức gợi cảm cho lời thơ không ồn ào, cao điệu, nhà thơ chỉ muốn làm “một nốt trầm” nhưng phải là “một nốt trầm xao xuyến” để góp vào bản hoà ca chung. Nhà thơ mượn lại những hình ảnh ấy để nói lên ước nguyện của mình: mong muốn được sống có ích, được cống hiến cho cuộc đời là một lẽ tự nhiên dù cho sự cống hiến ấy là khiêm tốn.

- Điệp ngữ "dù là" lặp lại nhằm nhấn mạnh sự quyết tâm cao độ, là lời tự hứa chân thành sâu sắc của nhà thơ sẽ cống hiến không ngừng nghỉ suốt cuộc đời.

⇒ Đoạn thơ gợi cho ta những suy nghĩ sâu sắc về ý nghĩa cuộc sống của mỗi con người. Cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi con người ta biết sống đẹp, sống có ích cho cuộc đời chung, cho đất nước. Mỗi ngươi phải mang đến cho cuộc đời chung một nét riêng, một phần tinh túy nhất của mình dù là nhỏ bé. Đó mới là ý nghĩa cao quý của đời người.

Lời ngợi ca quê hương đất nước

- Âm hưởng dân ca xứ Huế kết thúc bài thơ gợi tình yêu quê hương đất nước, gợi niềm tin yêu vào cuộc sống tốt đẹp.

- Nam ai, Nam bình: hai điệu ca Huế. Điệu Nam ai giai điệu buồn thương, còn điệu Nam bình thì dịu dàng, trìu mến.

⇒ Nét đặc trưng của làn điệu dân ca xứ Huế. Thanh Hải như muốn sống mãi với điệu hò quê hương.

Kết bài:

- Bài thơ thể hiện những rung cảm tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng được cống hiến cho đất nước cho cuộc đời.

- Bài thơ gửi đến mọi người một thông điệp: hãy hiến dâng cuộc đời mình cho đất nước trong âm thầm tha thiết.

$Nguyet$