Gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước Việt Nam, không thể không nói đến hình ảnh con trâu cùng người nông dân cày cấy ngoài đồng buổi trưa hè. Có thể nói trâu là loài động vật lành tính, mang lại nhiều giá trị cho nhà nông.

Trâu Việt Nam có nguồn gốc từ trâu rừng được thuần hóa sau hàng ngàn năm, thuộc nhóm trâu đầm lầy, phân bộ Nhai Lại, bộ Guốc Chẵn, họ Bò.  Trong những câu truyện dân gian, nguồn gốc trâu được kể lại mang màu sắc kỳ ảo, rằng trâu từng là một vị thần trên trời có tính lười biếng , hậu đậu, khi được phái xuống trời gieo hạt giống vô tình gieo cỏ dại khiến chúng phát triển, các cây giống bị hút mất dinh dưỡng từ đất gây ra nạn đói cho nhân gian, vì thế vị thần đấy chịu phạt biến thành trâu để mang lại mùa màng cho người dân.Tại Việt Nam, loài trâu phổ biến với hai loại chính: trâu trắng và trâu đen, được phân loại dựa trên màu sắc của lông. Trâu trắng là loại trâu có lông màu trắng ngà, thường những con trâu trắng được gọi là động vật mang lại may mắn. Trâu đen có số lượng áp đảo hơn cả so với trâu trắng, phân bố rộng suốt dải đất hình chữ S. Đi sâu về tập tính và đặc điểm của trâu, trâu có tập tính nhai lại khi ăn, thức ăn được đưa vào dạ cỏ và dạ tổ ong, phần thức ăn không tan được đưa lại khoang miệng để trâu nhai lại, phần tan vào các dạ lá sách, dạ túi khế để tiêu hóa. Không chỉ vậy, trâu có tập tính sống bầy đàn cao, chúng thích sống tại các vùng đầm lầy, bùn lầy. Mỗi năm trâu đẻ hai lứa, mỗi lứa một con, trâu mới sinh được gọi là nghé, chưa có sừng, nghé trưởng thành khá nhanh khi khoảng hai tuần biết đi, khoảng 2 – 3 tháng thì trở thành trâu trưởng thành và dần hoàn thiện các bộ phận khác.Về đặc điểm, trâu có thân mình chắc nịch, khỏe khoắn, bộ lông có hai loại màu trắng ngà hoặc xám đen với các sợi lông ngắn tũn, da trâu dày và cứng cáp, mùa đông ấm áp. Trâu có 4 chân ngắn với bộ guốc chẵn nhưng với những con trâu chọi sở hữu tốc độ khá nhanh. Đuôi trâu dài, linh hoạt, ve vẩy đuổi ruồi, muỗi. Phần đầu trâu, hai cặp sừng dài phát triển, cong và đầu sừng khá nhọn, hai đôi mắt tròn như hai viên pha lê đen, trong khoang miệng không có hàm trên. Hầu hết trâu đực có phần minh to hơn trâu cái, sức kéo cùng thịt trâu dai và chắc hơn trâu cái. Trâu cái có thể tiết sữa nhưng sữa trâu chứa rất ít dinh dưỡng. Sở hữu những ưu điểm như vậy, trâu mang lại nhiều giá trị to lớn cho người nông dân nói chung và nền nông nghiệp lúa nước Việt Nam nói riêng. Đối với giá trị sử dụng, trâu cung cấp sức kéo, kéo xe, kéo cày cho người nông dân ngoài đồng. Thịt trâu còn là một loại đặc sản mang lại nguồn lợi kinh tế cho người nuôi thịt. Da trâu còn dùng làm da các loại túi, ví, thời  trang. Với giá trị tinh thần, trâu là người bạn đồng hành, gần gũi, thân thuộc với người nông dân, cùng họ trải qua khó khăn vất vả suốt bao mùa màng, vụ lúa. Một số nơi không chỉ Việt Nam tổ chức các lễ trọi trâu như lễ chọi trâu Đồ Sơn Thanh Hóa được coi là một nét văn hóa không thể thiếu của người dân bản địa, những con trâu chọi thắng được thịt và bán lấy may mắn cho năm mới. Đặc biệt, trâu từng là linh vật trong đại hội thể thao Đông Nam Á tổ chức tại Việt Nam.

Có thể thấy, trâu quả thực là người bạn của nhà nông, mang lại nhiều giá trị, nguồn lợi to lớn cho người nông dân và đóng góp lớn cho nền nông nghiệp lúa nước Việt Nam. Mặc dù xã hội ngày càng hiện đại hóa, ưu tiên phát triển công nghiệp và dịch vụ nhưng hình ảnh trâu cày kéo luôn là biểu tượng đặc trưng khi nhắc đến nền công nghiệp lúa nước Việt Nam.