Nhắc đến những loại cây đặc trưng tiêu biểu của vùng nhiệt đới gió mùa, chúng ta không thể không nhắc đến chuối, một trong những sản vật thơm ngon nhất mà thiên nhiên đã ban tặng cho con người. Việt Nam cũng là đất nước nằm trong khí hậu nhiệt đới với những mảnh vườn trù phú và hình ảnh cây chuối xanh non mơn mởn quen thuộc.

Nếu như một lần đến các miền quê ở Việt Nam, đâu đâu trên dải đất hình chữ S này, ta cũng bắt gặp trong những mảnh vườn xinh xinh xuất hiện bóng dáng của những cây chuối với đủ hình dáng, chủng loại. Vậy bạn có biết chuối có nguồn gốc từ đâu và ra đời từ thời gian nào hay chưa?. Từ xa xưa, tại các vùng nhiệt đới Đông Nam Á: Philippines, Malaysia, Indonesia,... đã xuất hiện tổ tiên của chuối là các cây chuối dại, nhưng theo các tài liệu nghiên cứu, chuối đã được người Papua New Guinea thuần hóa và trồng cách đây từ năm 8000 TCN. Hiện nay, cây chuối được trồng ở hầu khắp các vùng nhiệt đới gió mùa và có mặt ở khoảng 107 quốc gia. Chuối là loại cây thuộc họ Musaceae (thực vật một lá mầm), được trồng lấy quả hoặc trồng làm cảnh. Chuối trồng để ăn quả có nhiều loại: Chuối tiêu, chuối mật, chuối ngự, chuối hột, chuối tiến...

Cây chuối có thân mềm, mọc thẳng và cao, chúng thường mọc thành bụi, cây con mọc sát cây mẹ nối tiếp nhau. Chúng là loại cây ưa nước nên hay được trồng gần bờ ao, vùng nước trũng,.. có khi chuối rừng mọc ở ven những khe suối (đối với địa hình đồi núi). Chuối có cấu tạo khác với những loại cây ăn quả khác: Thân chuối được tạo thành bởi những bẹ mềm cuộn chặt, ruột cây rỗng chứa nước; tàu chuối to, lá chuối dài to bản, mặt nhẵn bên trên nổi gân trắng, mọc ra từ thân cây. Các loại cây khác, hoa thường mọc thành chùm hay quả thường mọc trên cành... nhưng đối với cây chuối, khi đến thời kì trưởng thành, từ thân trổ ra bắp chuối (hoa chuối). Hoa chuối là loại hoa lưỡng tính, đầu hoa có hoa đực, trên hoa đực là các hoa cái không cần phải thụ phấn cũng có thể thành quả; từ bắp chuối, sau nở bung thành buồng chuối. Mỗi buồng chuối gồm nhiều nải chuối (hay còn gọi tầng chuối), trung bình một buồng chuối sẽ có từ 3 - 15 nải, có khi nhiều hơn. Quả chuối khi còn non có vỏ màu xanh, bên trong chứa phần thịt màu kem trắng, ăn có vị chát và hạt li ti màu đen ở giữa. Khi chín, quả hơi cong, dài, vỏ ngả màu vàng, chuối chín trứng cuốc (nghĩa là ngoài vỏ có những đốm đen) là đạt đến độ tươi ngon nhất, ăn có vị ngọt lịm.

Có lẽ trong các loại cây ăn quả vùng nhiệt đới, chuối là loại cây có nhiều vai trò và công dụng nhất. Hầu hết các bộ phận của cây chuối đều hữu ích và góp phần vô cùng quan trọng trong đời sống của mỗi người chúng ta. Thân chuối còn non là thức ăn quen thuộc dành cho động vật như lợn, gà,..., người ta thường xắt thân chuối mỏng rồi trộn với cám nấu lên hoặc có thể trộn sống với cám trực tiếp cho động vật ăn. Thân chuối cũng gắn liền với những trò chơi tuổi thơ, ai đã từng một lần kết bè chuối làm thuyền nan hay dùng thân chuối làm phao tập bơi đều không thể quên được những khoảnh khắc vui đùa, nghịch dại thuở nhỏ và chắc chắn mong muốn một lần xin một chiếc vé để quay lại tuổi thơ đầy hồn nhiên, tươi vui đó. Hoa chuối là món ăn vô cùng bổ dưỡng trong bữa ăn của các gia đình khi có món nộm hoa chuối, hoặc hấp hoặc trộn salad và ăn sống kèm với các món ăn khác. Lá chuối dùng gói bánh, gói giò, có khi được rửa sạch để gói xôi, gói các đồ ăn chín,... Quả chuối khi còn non, bỏ phần vỏ phía ngoài, ta sẽ có món ăn tuyệt vời khi kết hợp với ốc, đậu thành món chuối nấu ốc đậu, vừa thơm ngon vừa bổ dưỡng. Chuối xanh chứa trong đó nhiều thành phần chất giúp hỗ trợ tiêu hóa, cải thiện sức khỏe, ngăn ngừa bệnh tiểu đường và rất tốt cho hệ xương. Còn chuối chín, trong thức quả nhỏ bé này chứa nhiều vitamin có lợi cho sức khỏe con người như vitamin C, B6, kali, sắt, chất chống oxy hóa Delphinidin... giúp chúng ta tăng lượng máu, tăng thị lực, giảm huyết áp, chống ung thư dạ dày, tiêu hóa tốt và giúp phòng ngừa một số nguy cơ bệnh tật khác. Chúng ta có thể ăn trực tiếp quả chuối khi chín hoặc thưởng thức một số sản phẩm khác được làm từ quả chuối như: Kẹo chuối, chuối sấy, bánh chuối, sữa chuối,... vừa thơm ngon vừa bổ dưỡng. Ở Việt Nam, khi xưa nổi tiếng nhất là chuối ngự Đại Hoàng, vùng Hòa Hậu, Lý Nhân, Hà Nam, là loại chuối quả nhỏ nhưng có vị vô cùng thơm ngon, giàu chất dinh dưỡng, thường được chọn là thức quả dâng tiến vua.

Ngày nay, chuối vẫn là loại quả được mọi gia đình người Việt lựa chọn để bày lên bàn thờ tổ tiên trong những dịp lễ quan trọng, là món tráng miệng không thể thiếu sau mỗi bữa ăn gia đình quây quần ấm cúng. Không chỉ có ý nghĩa về mặt đời sống vật chất, chuối còn mang biểu tượng văn hóa gắn liền với đời sống tinh thần của người Việt ta. Cây chuối quả thực là món quà đặc biệt mà tạo hóa đã ban tặng cho con người và là hình ảnh đẹp nhất của làng quê Việt Nam.

DÀN Ý BÀI THUYẾT MINH VỀ CÂY CHUỐI
1.MỞ BÀI
Giới thiệu cây chuối: Một loài cây thân thuộc với làng quê

2. THÂN BÀI
Nguồn gốc của cây chuối: ở vùng nhiệt đới

Đặc điểm của cây

• Thân chuối thẳng đứng, gồm nhiều bẹ
• Lá chuối to như tấm
• Hoa chuối màu đỏ
• Buồng chuối gồm nhiều nải
• Quả chuối trông như trăng lưỡi liềm

Công dụng của cây

• Quả chuối, bắp chuối, củ chuối: dùng làm thức ăn
• Thân chuối: thức ăn cho gia súc, gia
• Lá chuối: gói bánh, gói giò

Một số loại chuối: chuối ngự, chuối hột, chuối mật, chuối trứng cuốc

Cách chăm sóc và trồng chuối: trồng cây thành từng bụi, ở nơi gần nguồn nước

3. KẾT BÀI
Khẳng định lại vai trò, ý nghĩa của cây chuối

BÀI LÀM:Thiên nhiên tạo hóa đã ưu ái ban tặng cho con người nhiều loại trái cây thơm ngon. Biết bao loại cây, mỗi loại lại có một dáng vẻ, một công dụng khác nhau. Chuối là một loài cây đã vô cùng quen thuộc, gần gũi với làng quê. Đi khắp đất nước Việt Nam, đâu đâu ta cũng có thể bắt gặp hình ảnh những cây chuối, bụi chuối xanh tốt vươn lên từ bờ ao, bờ sông.

Chuối là loại cây có quả được ăn rộng rãi nhất. Nguồn gốc của cây chuối là từ vùng nhiệt đới ở Đông Nam Á và Úc. Ngày nay, nó đã được trồng khắp vùng nhiệt đới. Chuối có mặt ở ít nhất 107 quốc gia. Quả của những cây chuối dại có nhiều hột lớn và cứng. Nhưng hầu hết loại chuối để ăn đều thiếu hột vì đã được thuần hóa lâu đời.

Chuối thường được trồng nhiều ở nông thôn và miền núi. Vì là loài ưa nước nên nó thường mọc ở bên bờ sông, bờ suối. Thân chuối thẳng, nhẵn bóng như cái cột nhà. Thân chuối do nhiều bẹ chuối ôm lấy nhau tạo thành. Bẹ ở ngoài thường có màu đậm hơn, bẹ nằm chính giữa thì có màu trắng. Thân chính này là một thân giả của chuối. Nõn chuối màu xanh non, có hình dạng giống cuốn thư thời xưa. Cây chuối có rất nhiều tàu lá, lá chuối to như tấm phản, gân lá to chạy dọc phiến lá. Lúc lá chuối còn tươi thì có màu xanh nhạt, lúc già thì rũ xuống thân cây, chuyển thành màu nâu. Hoa chuối lúc mới ra thì hướng thẳng lên trời, sau quay sang ngang rồi đâm xuống đất. Sau khi hoa chuối già, bẹ ở ngoài rụng hết thì bắt đầu phát triển thành quả. Một buồng chuối có nhiều nải chuối, thường là 10 nải. Những buồng chuối có khi dài từ đỉnh xuống tận gốc, trĩu nặng cả thân cây. Quả chuối màu xanh lúc còn non, khi chín chuyển thành vàng, trông như vầng trăng lưỡi liềm.

Chuối có rất nhiều công dụng, hầu như bộ phận nào của cây cũng không cần bỏ đi. Quả chuối chín thơm ngon, bổ dưỡng được nhiều người ưa chuộng. Ăn chuối còn có tác dụng làm đẹp cho da. Quả chuối xanh ăn kèm với thịt luộc và thường được nấu kèm với cá, ốc, trai..., vừa khử tanh vừa làm cho món ăn thêm đa dạng. Lá chuối tươi dùng để gói quà, gói bánh. Lá chuối khô có thể làm chất đốt hoặc dây buộc. Củ chuối, hoa chuối thì nấu canh hoặc làm món nộm, salad. Thân chuối xái nhỏ làm thức ăn cho gia súc, gia cầm. Hạt chuối có thể làm một vị thuốc tốt trong Đông y. Chuối có một vị trí vô cùng quan trọng trong đời sống tâm linh, tín ngưỡng của người Việt. Vào ngày Tết, trên mâm ngũ quả của mỗi gia đình không thể thiếu một nải chuối để cúng tổ tiên. Chuối vốn dĩ chỉ trồng để ăn quả nhưng hiện nay nó còn được dùng để trang trí trong nhà. Tàu lá rộng, xanh mướt của chuối tạo cảnh quan đẹp mắt, mang lại cảm giác tươi mới, êm đềm, tin cậy tượng trưng cho tình yêu của mẹ thiên nhiên. Những năm tháng chiến tranh đói ăn, đói mặt, chuối là nguồn thực phẩm dồi dào đã cứu sống không biết bao nhiêu mạng người.

Chuối cũng khá phong phú, đa dạng về chủng loại. Một số loại chuối tiêu biểu như: chuối ta quả dài như lưỡi liềm, chuối tây quả tròn và ngắn hơn, chuối hột, chuối mật, chuối trứng cuốc. Chuối ngự quả ngắn nhưng ruột vàng và có vị rất thơm ngon. Khi xưa, chuối ngự là món ăn hoàng gia, chỉ có vua chúa mới được thưởng thức. Chuối ngự chính lá đặc sản của cùng Hòa Hậu, Lí Nhân, Hà Nam

Cây chuối mọc thành từng bụi và được trồng bằng cách tách rời thân non đem trồng thành bụi mới. Ta nên trồng chuối ở nơi gần nguồn nước như ao, hồ để tiện tưới tắm. Chuối là loại cây dễ trông và phát triển khá nhanh nên không cần tốn công chăm sóc.
Nguyễn Trãi đã từng làm bốn câu thơ về cây chuối, gọi là “Ba tiêu” :
“Tự bén hơi xuân, tốt lại thêm
Đầy buồng lạ, mầu thâu đêm
Tình thư một bức phong còn kín,
Gió nơi đâu gượng mở xem”
Trải qua bao nhiêu năm nữa, chuối vẫn sẽ có một ý nghĩa đặc biệt trong đời sống vật chất cũng như tinh thần của người dân Việt Nam.