Bốn câu thơ đầu đã làm nổi bật khung cảnh đèo Ngang heo hút qua cái nhìn của thi nhân. Thời gian là khi bóng xế tà, đây là thời gian nghệ thuật quen thuộc trong thơ của bà huyện Thanh Quan.  Đó cũng  là thời điểm rất đặc biệt: Ranh giới giữa ngày và đêm, giữa sáng và tối, dễ gợi buồn nhớ, dễ bộc lộ tâm trạng cô đơn, phù hợp với việc ký thác, gửi gắm tâm sự buồn bã, u hoài trước thời thế. Không gian là nơi đèo Ngang – 1 con đèo hùng vĩ trên dải Hoành Sơn. Phân chia 2 tỉnh Quảng Bình, Hà Tĩnh( (Nay), 2 xứ đàng trong, đàng ngoài( xưa) với vỏ cây chen đá, lá chen hoa.  Điệp từ “chen” diễn tả sự lộn xộn, chen chúc nhau, đồng thời cũng cho thấy cảnh vật đầy sức sống, nhưng vô cùng hoang dã , hiu hắt. Hai câu mở đầu đã mở ra 1 thế giới thực tại và 1 thế giới tâm tưởng. Thế giới thực tại là thế giới hoang dã, hắt hiu dù đầy sức sống.Thế giới tâm tưởng là nỗi buồn và sự cô đơn trong lòng nữ sĩ. Khung cảnh đèo Ngang tiếp tục được mở ra với " lom khom dưới núi tiều vài chú?/ Lác đác bên sông chợ mấy nhà". Sử dụng những từ chỉ số ít, các từ láy tượng hình: “ lom khom, lác đác” tác giả đã diễn tả cảnh vật đèo Ngang không chỉ có cỏ cây,hoa lá và đá núi, mà đã xuất hiện  con người và sự sống con người. Nhưng từ xa nhìn lại, hình bóng con người như càng thu nhỏ lại, và sự sống con người lại càng thưa thớt hơn.  Hình ảnh con người và cuộc sống con người ít ỏi, bé nhỏ như chìm đi trong sự hùng vĩ của thiên nhiên. Biện pháp  đảo ngữ: 2 vị ngữ “ Lom khom, lác đác” được đảo lên đầu câu càng có tác dụng nhấn mạnh thêm sự bé nhỏ ít ỏi, thưa thớt của con người trong bối cảnh thiên nhiên hoang vắng, hùng vĩ. Phép đối không chỉ tạo ra sự cân đối, hài hoà cho câu thơ đường luật mà còn diễn tả sự buồn vắng của đèo Ngang, dù là nhìn ở vị trí nào. Tất cả các biện pháp NT này đã cộng hưởng với nhau , làm cho cảnh đèo Ngang đã quạnh hiu càng thêm hiu quạnh. Bức tranh toàn cảnh đèo Ngang đã hội tụ đủ các yếu tố: Sơn, thuỷ, hữu, tình. Nhưng những yếu tố ấy hợp lại, lại chỉ càng gợi ra hình ảnh 1 vùng đèo heo hút mà thôi.