"Tôi đi học" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Thanh Tịnh. Bằng lời văn trong sáng, nhẹ nhàng, tác giả đã khắc hoạ rõ nét cảm xúc của nhân vật "tôi" trong ngày đầu tiên đi học. Nó vô cùng chân thực, dòng cảm xúc của "tôi" diễn biến khá phức tạp, là sự hào hứng, hồi hộp, lo sợ - thứ cảm xúc non nớt, trong trẻo của một cậu bé trong ngày đầu tiên đi học. Nó khiến tôi không khỏi bồi hồi, như trở lại hồi 6, 7 tuổi, khi vừa bước vào mái trường Tiểu học - một kỉ niệm không bao giờ phai.

Trời về cuối thu, ở thực tại, nhân vật "tôi" trông cảnh trời, cảnh đất mà lòng cứ mơn man, nao nức những kỉ niệm của buổi tựu trường. Cũng dễ hiểu thôi, bởi mùa thu là mùa khai giảng, mùa bắt đầu một hành trình tri thức. "Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng", đây là một sự so sánh nhẹ nhàng, trong sáng, gợi những kỉ niệm đẹp nở rộ trong lòng người, mơn man, nao nức và khó tả... Mỗi lần thấy "mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường" thì lòng "tôi" lại tưng bừng, rộn rã, như thấy chính bản thân mình trong quá khứ. Đọc tới đây, lòng tôi không khỏi bồi hồi, xao xuyến, những hình ảnh của buổi khai trường đầu tiên lại ùa về, không dừng lại... Là sự hồi hộp, lo sợ, là những tiếng khóc ngắn, là bản tính rút rè trước cảnh lạ. Tôi thầm nghĩ: Ước chi có thể quay lại ngày đó để tôi ôm, tôi cảm nhận cho rõ thứ tâm trạng lạ lùng ấy.

Lội ngược dòng thời gian về quá khứ, lúc này, nhân vật "tôi" là một cậu bé chạc 6, 7 tuổi, chuẩn bị bước vào lớp một. "Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp", khung cảnh này đã khắc sâu vào trong tâm trí của nhân vật " tôi" và cả nhân vật người mẹ trong văn bản "Cổng trường mở ra" của Lý Lan: "Cứ nhắm mắt lại là mẹ dường như nghe tiếng đọc bài trầm bổng: Hằng năm cứ vào cuối thu - mẹ tôi âu yếm nắm lấy tay tôi, dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp." Vẫn là con đường làng "tôi" thường đi, vẫn là sự âu yếm của người mẹ, nhưng lần này, "tôi" tự nhiên thấy lạ. Cái lạ ấy không phải xuất phát từ cảnh thực hay chiêm bao, mà chính trong lòng "tôi" đang có sự thay đổi lớn: "Hôm nay tôi đi học."

"Tôi không lội qua sông thả diều như thằng Quý và không đi ra đồng nô đùa như thằng Sơn nữa", qua đây, ta có thể thấy, nhân vật "tôi" đã nhận thức được rằng: mình đã lớn, đã hết tuổi chỉ suốt ngày rong chơi, lêu lổng, giờ là lúc bắt đầu một cuộc hành trình mới - hành trình chinh phục trí tuệ!

"Trong chiếc áo vải dù đen dài tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn", trông qua chiếc áo ấy cũng chỉ sạch sẽ hơn bộ thường ngày của cậu một chút thôi, nhưng tại sao cậu bé lại thấy mình trang trọng và đứng đắn hơn trong bộ trang phục đó? Đúng rồi, là do " tôi" coi trọng việc học, đối với "tôi", "học" là một quyền lợi và nghĩa vụ rất thiêng liêng, cao quý. Cũng chính bởi vậy, "tôi" cố gắng vươn lên trong học tập, cố cầm cho chặt, cho chắc hai quyển vở "rất nặng" để chúng khỏi rơi. Khi thấy bạn bè cầm cả bút thước, "tôi" liền đề nghị mẹ cho cầm thử, nhưng mẹ từ chối. Lúc này, trong đầu "tôi" nghĩ thoáng: "chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước". Để gợi sự bay bổng, nhẹ nhàng, có chút mơ mộng, ngây thơ, tác giả đã so sánh "ý nghĩ" với "làn mây", một thứ trừa tượng với một thứ cụ thể. Ở phần trên, hình ảnh của nhân vật "tôi" hiện ra trước mắt chúng ta là một cậu học trò nhỏ đã có những suy nghĩ chín chắn, trưởng thành; còn tới đây, "tôi" lại hoá thành một cậu bé hồn nhiên, ngô nghê, đúng tuổi - một sự hoà trộn "tuy hai mà một". 

Tới sân trường, đập vào mắt "tôi" là một khung cảnh dày đặc cả người, "người nào áo quần cũng sạch sẽ, gương mặt cũng tươi vui và sáng sủa". Trước đây, với "tôi" nhà trường chỉ cao ráo và sạch sẽ hơn các ngôi nhà trong làng, nhưng giờ đã khác, ngôi trường thật xinh xắn, oai nghiêm, "như cái đình làng Hoà Ấp". "Lòng tôi đâm ra lo sợ vẩn vơ", cũng phải thôi bởi một cậu bé 6 tuổi đứng trước một khung cảnh rộng lớn, lạ lùng, với bao nhiêu con người bảo sao không lo được, nếu là tôi, tôi cũng sẽ rụt rè mà hoảng sợ.

"Cũng như tôi, mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thân chỉ dám nhìn một nửa hay đi từng bước nhẹ." Ở đây, Thanh Tịnh so sánh "mấy cậu học trò mới" với "những con chim non" nhằm đề cao sức hấp dẫn của nhà trường, cùng với đó là thể hiện khát vọng bay bổng của "tôi" với trường học, khát vọng muốn bay cao bay xa để nắm trọn bầu trời tri thức... Đúng là một ước mơ trong sáng, hồn nhiên! 

Khi tiếng trống vang lên, ông đốc cho gọi mấy cậu học trò mới vào tập trung, ông kiên nhẫn chờ đợi cho tới khi những bước chân chậm rãi kia tập hợp đầy đủ rồi điểm danh. Lúc này, "tôi cảm thấy như quả tim tôi ngừng đập", quên hết cả mọi sự xung quanh, rồi bất giờ giật mình, lúng túng khi nghe gọi đến tên. 

Sau khi điểm danh, ông đốc nhắc nhở, rồi hỏi: "Các em đã nghe chưa?", trò nào cũng nghe nhưng không ai trả lời. Lẽ ra, đây là một hành động thiếu tôn trọng nhưng với lòng bao dung và sự thấu hiểu, ông đốc không những không trách mắng lại còn "nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ". 

Đến lúc sắp hàng vào lớp, chính bàn tay dịu dàng cùng sự ấm áp của mẹ đã tiếp thêm sức mạnh cho "tôi" tiến lên phía trước, nhưng "tôi tự nhiên thấy nặng nề một cách lạ". Dường như con tim vẫn cố níu kéo "tôi" ở lại, tôi không muốn "rời xa" mẹ... Bất giác, một cậu đầu hàng ôm mặt khóc, "tôi" cũng nức nở khóc theo. Như dây chuyền, một vài cậu học trò khác cũng thút thít, ngập ngừng rồi dừng hẳn. Đây là sự xúc động nhất thời, chỉ một chút là sẽ dừng rơi lệ. Nhờ sự động viên, khích lệ của ông đốc, của người mẹ, và cả các bậc phụ huynh, cuối cùng đám học trò mới cũng chịu vào lớp.

"Trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa mẹ tôi như lần này", mặc dù nhân vật " tôi" đã từng sang tận làng khác rong chơi nhưng vẫn không thấy xa mẹ; còn lần này, mẹ đứng ngay ngoài sân mà cậu lại nảy sinh thứ cảm giác đó. "Tôi cũng lấy làm lạ".

Vào trong lớp, " tôi" cảm nhận không gian mới này bằng rất nhiều giác quan: ngửi thấy "một mùi hương lạ xông lên", trông mọi thứ treo trên tường đều thấy hay và thích thú, tự lạm nhận bàn ghế chỗ mình là của mình hay có cảm giác không hề xa lạ với người bạn ngồi bên cạnh cho dù chơi gặp lần nào. Qua đây chứng tỏ, "tôi" thích nghi rất nhanh với một môi trường mới, là sự quyến luyến tự nhiên mà "tôi" không ngờ tới.

Ngồi trong lớp, khi vừa thấy một cánh chim bay qua, các kí ức về những ngày rong chơi lại ùa về, "tôi" dường như vẫn muốn đi chơi... Rồi đột nhiên tiếng phấn phá tan mọi hồi tưởng, "tôi" trở về cảnh thực chăm chú học bài.

Qua dòng cảm xúc của nhân vật "tôi" vừa trong sáng, ngây thơ, vừa có phần trưởng thành, cố gắng vươn lên trong học tập, tôi như thấy chính mình trong quá khứ - khi vừa bước vào lớp Một. Qua đây, ta có thể thấy được tầm quan trọng của gia đình và nhà trường đối với thế hệ chồi non - tương lai của đất nước.

@vietdorapan

Nhân vật "Tôi" trong văn bản, khi ngày đầu đến trường đã có những cảm xúc như lạ lẫm trên con đường làng đến trường, trang trọng kính đáo trong bộ quần áo mới, ngôi trường oai nghiêm xinh xăn khác thường, cảm thấy mình nhỏ bé và lo sợ vẩn vơ, cảm thấy vừa xa lạ vừa gần gũi, vừa ngỡ ngàng vừa tự tin. đó là do đây là lần đầu tiên nhân vật "Tôi" được đi học nên cảm thấy khác hẳn lúc bình thường vì nhân thấy mình đã lớn rồi, không còn như hồi trước nữa.