Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
Hai câu ca dao mang ý nghĩa đối nhau. Kể về hiện tượng ngày và dêm mà ông cha ta đã đúc kết trong cuộc sống hằng ngày. Như các bạn đã biết ngày và đêm là thời gian luân chuyển của trái đất, trái đất hứng ánh sáng mặt trời sẽ là ngày và bị khuất đi sẽ là đêm.

• Tháng 5 là tháng của mùa hè thường thì thời tiết ngày hè rất oai bức và gay gắt nắng nóng, ngày của tháng năm dài hơn đêm của tháng năm bởi lẽ như vậy là do những ngày này tia bức xạ mặt trời chiếu vuông góc với trái đất thời gian chiếu sáng nhiều hơn nên ngày sẽ kéo dài hơn những tháng khác. Đêm vào tháng năm trời vẫn còn hơi nóng của ngày nên vào đêm trái đất quay nhah hơn và thời gian vào buổi tối sẽ ít hơn trôi qua rất nhanh nên người ta bảo là chưa nằm đã sáng.
• Còn vào tháng 10 tháng này là tháng của mùa đông, hiện tượng mưa bão thường xuyên xảy ra thời tiết ở tháng này thường thấp hơn so với các tháng khác và một phần là vào thời gian này mặt trời chuyển động lệch về phía cực nam nên nước ta vào tháng 10 sẽ cố hiện tượng ngày ngắn đêm dài ngược lại so với tháng năm.

 Sở dĩ có câu tục ngữ trên là do hệ quả của việc trái đất xoay quanh mặt trời. Đó chính là khi trái đất chuyển động quanh Mặt trời thì ta như biết được rằng lúc đó thì trục Trái đất luôn nghiêng về một hướng không đổi. Khi mà trục của trái đất hướng một bên không đổi như vậy cho nên lần lượt từng nửa cầu ngả về phía Mặt trời còn nửa kia thì chếch xa xa. Đúng vào thời điểm khoảng tháng 5 âm lịch đó chính khoảng thời gian bán cầu Bắc lúc đó cũng như đã ngả về phía Mặt trời nhiều nhất. Khi mà thời gian bán cầu ngả vào đó nhiều nhất cho nên các vùng ở Bắc bán cầu nhận được nhiều nhiệt cũng nhất. Lượng nhiệt nhận được nhiều nhất chính là biểu thị mùa hạ đã đến ở nơi đây. Hơn nữa đồng thời thì chính thời gian ban ngày như kéo dài ra còn buổi đêm ngắn hơn. Điều này khiến đêm tháng năm rất ngắn. Tiếp theo đó vào trong khoảng tháng 10 âm lịch cũng chính là khoảng thời gian bán cầu Bắc chếch xa Mặt trời nhất. Khi bán cầu Bắc chếch xa nhất cho nên nhận được ít nhiệt và nhiệt độ lúc này giảm sâu hay nói một cách dễ hiểu đó chính là mùa Đông đã đến. Khi đó thì thời gian ban ngày rất ngắn, đêm kéo dài ra.