- Tháng 1/1258, 3 vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy tiến vào nước ta theo đường sông Thao qua Bạch Hạc đến Bình Lệ Nguyên, sau đó tiến vào Thăng Long.

- Nhà Trần tạm lui khỏi Thăng Long, thực hiện kế hoạch “vườn không nhà trống" xuôi về Thiên Mạc (Duy Tiên - Hà Nam) khiến cho giặc vào Thăng Long bị thiếu lương thực, thực phẩm rơi vào tình thế khó khăn.

- Nắm thời cơ, nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu.

- Ngày 29/1/1258 quân Mông Cổ thua trận, rút khỏi Thăng Long chạy về nước.

- Tháng 1/1285, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy vào xâm lược nước ta.

- Trước thế giặc mạnh, quân Trần rút lui về Thăng Long, sau đó rút về Thiên Trường (Nam Định) để bảo toàn lực lượng và thực hiện kế hoạch “vườn không nhà trống”.

- Toa Đô từ Chăm-pa đánh ra Nghệ An, Thanh Hóa, kết hợp cùng quân Thoát Hoan đánh xuống phía Nam tạo thế "gọng kìm" tiêu diệt quân ta, nhưng thất bại. Quân Nguyên rút quân về Thăng Long, lâm vào tình thế bị động, thiếu lương thực.

- Lợi dụng thời cơ, tháng 5/1285 nhà Trần tổ chức phản công đánh bại quân giặc ở nhiều nơi như Tây kết, Hàm Tử, Chương Dương và tiến vào giải phóng Thăng Long.

- Tháng 12/1287, quân Nguyên ồ ạt tấn công Đại Việt, cánh quân do Thoát Hoan chỉ huy tiến đánh Lạng Sơn, Bắc Giang, cho quân chiếm đóng Vạn Kiếp.

- Ô Mã Nhi chỉ huy thuỷ quân tiến vào nước ta, ngược lên sông Bạch Đằng, kéo đến Vạn Kiếp phối hợp cùng Thoát Hoan.

- Cuối tháng 1/1288, Thoát Hoan tiến vào chiếm đóng Thăng Long nhưng rơi vào tình thế bị động, binh lính hoang mang. Thoát Hoan quyết định rút quân lên Vạn Kiếp và từ đây rút quân về nước theo hai đường thủy, bộ.

- Quân dân nhà Trần bố trí, mai phục trên sông bạch Đằng.

- Tháng 4/1288: đoàn thuyền lương của Ô Mã Nhi rút về theo sông Bạch Đằng, ta nhử địch vào sâu trận địa khi nước dâng cao.

- Lúc nước rút thuyền địch xô vào cọc và bị quân ta đánh từ 2 bên bờ. Nhiều tên giặc bị chết, Ô Mã Nhi bị bắt sống.

- Cánh quân bộ do Thoát Hoan chỉ huy vội vàng rút lui về nước trong tình trạng thất bại.