Nội dung

Cần vương mang nghĩa "giúp vua". Trong lịch sử Việt Nam, trước thời nhà Nguyễn từng có những lực lượng nhân danh giúp nhà vua phát sinh như thời Lê sơ, các cánh quân hưởng ứng lời kêu gọi của vua Lê Chiêu Tông chống lại quyền thần Mạc Đăng Dung. Tuy nhiên phong trào này không để lại nhiều dấu ấn và khi nhắc tới Cần Vương thường được hiểu là phong trào chống Pháp xâm lược.

Phong trào thu hút được một số các quan lại trong triều đình và văn thân. Ngoài ra, phong trào còn thu hút đông đảo các tầng lớp sĩ phu yêu nước thời bấy giờ. Phong trào Cần vương thực chất đã trở thành một hệ thống các cuộc khởi nghĩa vũ trang trên khắp cả nước, hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi, kéo dài từ 1885 cho đến 1896.

Nguyên nhân

Triều đình Huế quá đề cao cũng như lo sợ thực dân Pháp． Triều đình không tin ѵào sức mạnh c̠ủa̠ nhân dân ѵà cho rằng khó có thể thắng được quân Pháp．

Triều đình Huế muốn hoà với Pháp nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi c̠ủa̠ dòng họ ѵà giai cấp mình． 

Triều đình Huế ảo tưởng ѵào những lời đường mật c̠ủa̠ thực dân Pháp， đó Ɩà dựa ѵào con đường thương thuyết để giành lại những vùng đất đã mất．

Hậu quả

Hiệp ước Giáp Tuất cho thấy sự yếu đuối, bất lực c̠ủa̠ Triều đình Huế. Chỉ với một bản hiệp ước triều đình đã mất đi phần quan trọng trong chủ quyền lãnh thổ, ngoại giao ѵà thương mại. Triều đình đã dâng 6 tỉnh Nam Kỳ cho Pháp. Biến đất đai, đồng bào nước Nam thành thuộc địa ѵà nô lệ c̠ủa̠ Pháp. Đồng ý cho Pháp can thiệp ѵào các vấn đề ngoại giao, quân sự, thương cảng, pháp luật…

Hiệp ước Giáp Tuất đã biến nước ra thành một nửa thuộc địa c̠ủa̠ Pháp. Tạo ra cơ hội để Pháp đè đầu cưỡi cổ nhân dân ta, xâm lược ѵà bành tránh thể hiện sự ngang ngược ѵà hống hách c̠ủa̠ mình. Mở đường cho sự xâm lược của Pháp đối với nước ra trong những năm sau này． 

Nội dung

+ Triều đình Huế thừa nhận 6 tỉnh Nam Kỳ là đất thuộc Pháp

+ Công nhận quyền đi lại, buôn bán, kiểm soát và điều tra tình hình của Pháp

+ Nền ngoại giao VN lệ thuộc vào đường lối đối ngoại của Pháp

⇒ Hoàn toàn biến nước ta thành nước nửa phong kiến, nửa thuộc địa, làm mất thêm một phần chủ quyền quan trọng về chủ quyền lãnh thổ, ngoại giao và thương mại Việt Nam.

Tinh thần chống giặc của dân ta từ 1858-1884.

- Ngay từ đầu nhân dân ta đã anh dũng đứng lên chống Pháp:

+ Ngày 1-9-1858, quân Pháp nổ súng xâm lược nước ta. Nhân dân ta kết hợp với quân triều đình do Nguyễn Tri Phương chỉ huy đã anh dũng chống trả. => làm thất bại âm mưu "đánh nhanh thắng nhanh" của Pháp.

+ Khi Pháp đánh vào Gia Định, nghĩa quân Nguyễn Trung Trực đã đốt cháy tàu Ét-pê-răng của Pháp đậu trên sông Vàm Cỏ Đông (10-12-1861).

+ Khởi nghĩa của Trương Định ở Gò Công kéo dài đến năm 1864 đã làm cho địch thất điên bát đảo.

- Sau khi Pháp chiếm ba tỉnh miền Đông Nam Kì, mặc dù triều đình ra sức ngăn cản nhưng phong trào kháng Pháp của nhân dân vẫn diễn ra sôi nổi, liên tục, dưới nhiều hình thức khác nhau:

+ Nhiều trung tâm kháng chiến ra đời: Đồng Tháp Mười, Tây Ninh với những tấm gương tiêu biểu như: Trương Quyền, Nguyễn Trung Trực, Nguyễn Hữu Huân,...

+ Một bộ phận dùng văn thơ lên án thực dân Pháp và tay sai, cổ vũ lòng yêu nước: Phan Văn Trị, Nguyễn Đình Chiểu. Nguyễn Thông, ...

+Phong trào Cần Vương nổ ra sau khi cuộc phản công tại kinh thành Huế thất bại. Trước tình hình này vào ngày 13-7-1885, Tôn Thất Thuyết – một đại thần nhà Nguyễn đã lấy danh nghĩa của vua Hàm Nghi ra “chiếu Cần Vương”. Đây được xem là Chiếu Cần Vương ban bố lần thứ nhất. Với mục đích kêu gọi nhân dân và văn thân đứng lên giúp vua chống lại thực dân Pháp để bảo vệ đất nước.

+Triều đình Huế quá đề cao cũng như lo sợ thực dân Pháp. Triều đình không tin vào sức mạnh của nhân dân và cho rằng khó có thể thắng được quân Pháp.

• Triều đình Huế muốn hoà với Pháp nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi của dòng họ và giai cấp mình. 
• Triều đình Huế ảo tưởng vào những lời đường mật của thực dân Pháp, đó là dựa vào con đường thương thuyết để giành lại những vùng đất đã mất.

Năm 1862 thực dân Pháp và triều đình Huế kí với nhau bản hiệp ước Nhâm Tuất đồng ý để Pháp cai trị và chiếm đóng 3 tỉnh miền Đông Nam Kỳ. Đến năm 1867 Pháp chiếm đóng nốt 3 tỉnh miền Tây còn lại của Nam Kỳ. Sau khi củng cố Nam Kỳ, thực dân Pháp từng bước tiến ra với mục đích chiếm lấy Bắc Kỳ, lợi dụng sự rối ren tại miền Bắc nước ta. 

Pháp ra những yêu sách ngang ngược với triều đình Huế, đưa quân chiếm lần lượt các tỉnh Bắc Kỳ. Pháp ngang nhiên vi phạm các thỏa thuận trong Hiệp ước Nhâm Tuất 1862 mà hai bên đã ký. Không những thế chúng còn muốn đạt được nhiều hơn nữa đây cũng chính là nguyên nhân dẫn đến Hiệp ước Giáp Tuất 1874. 

+Điều 1: Pháp và An Nam hợp tác hòa bình, hữu nghị, bền vững.

Điều 2: Pháp thừa nhận quyền độc lập An Nam.

• Điều 3: Chính sách ngoại giao của An Nam cần phù hợp với chính sách ngoại giao của nước Pháp.
• Điều 4: Pháp tặng một số thiết bị quân sự, cố vấn quân sự cho An Nam.
• Điều 5: Triều đình An Nam công nhận chủ quyền của Pháp đối với các tỉnh Nam Kỳ.
• Điều 6: Pháp miễn An Nam không phải trả tiền chiến phí cũ còn thiếu.
• Điều 7: An Nam cam kết trả nợ số tiền chiến phí còn thiếu nước Tây Ban Nha bằng thu nhập thuế quan.
• Điều 8: Ban bố đại xá đối với tài sản của công dân Pháp và An Nam làm tay sai.
• Điều 9: Cho phép truyền đạo Gia tô tại An Nam.
• Điều 10: Triều đình An Nam có thể mở một trường cao đẳng ở Sài Gòn đặt dưới quyền giám sát của Pháp.
• Điều 11: Triều đình An Nam mở các cảng biển theo yêu cầu của Pháp.
• Điều 12: Người Pháp hay người An Nam sống tại Nam Kỳ được quyền tự do kinh doanh.
• Điều 13: Pháp có quyền mở lãnh sự tại các thương khẩu mới mở của An Nam.
• Điều 14: Nhân dân An Nam có thể tự do buôn bán đi lại tại khu vực Nam Kỳ đã thuộc sở hữu của Pháp.
• Điều 15: Người dân An Nam dân Pháp hay công dân nước ngoài cần đăng ký cơ quan Trú Sứ Pháp nếu muốn sinh sống, du lịch tại An Nam.
• Điều 16: Các tranh chấp giữa công dân Pháp và ngoại quốc đều do Pháp xử lý.
• Điều 17: Các vi phạm pháp luật của người Pháp và người ngoại quốc sẽ được người Pháp giải quyết.
• Điều 18: Khi có người vi phạm pháp luật ở Pháp trốn sang An Nam thì người An Nam cần truy lùng và giao cho Pháp và ngược lại. 
• Điều 19: Người Pháp và ngoại quốc qua đời trên lãnh thổ An Nam và ngược lại sẽ được trao trả tài sản cho người thừa kế. 
• Điều 20: Một năm sau hiệp ước Pháp sẽ bổ nhiệm một viên Trú Sứ tại An Nam.
• Điều 21: Hiệp ước năm 1874 thay thế cho hiệp ước năm 1872.
• Điều 22: Hiệp ước năm 1874 được thực hiện một cách vĩnh viễn.
• +Qua cuộc kháng chiến chống Pháp năm 1858 cho thất nhân dân ta cùng triều đình đã anh dũng đứng lên đánh giặc, làm thất bại kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh của thực dân Pháp, buộc chúng phải chuyển sang kế hoạch chinh phục từng gói nhỏ”.
• Tuy nhiên, trong quá trình kháng chiến, triều đình nhà Nguyễn đã nặng nề về phòng thủ, bỏ lỡ nhiều cơ hội đánh Pháp. Trong khi đó, nhân dân ta luôn sục sôi khí thế đánh giặc, luôn sẵn sàng với tinh thần tích cực, chủ động và tự nguyện đứng lên kháng chiến.