Đáp án:

 

Giải thích các bước giải:

Ví dụ trong mặt phẳng cho hai điểm phân biệt A và B bất kì ta có thể xác định được vectơ {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} .

Một vectơ là những gì cần thiết để "mang" điểm A đến điểm B; từ "vector" trong tiếng Latin có nghĩa là "người vận chuyển",^[1] lần đầu tiên được sử dụng bởi các nhà thiên văn học thế kỷ 18 trong cuộc cách mạng khảo sát các hành tinh quay quanh Mặt trời.^[2] Độ lớn của vector là khoảng cách giữa 2 điểm và hướng dịch chuyển từ điểm A đến điểm B. Nhiều phép toán đại số trên các số thực như cộng, trừ, nhân và phủ định có sự tương tự gần gũi với vectơ, phép toán tuân theo các quy luật đại số quen thuộc của giao hoán, kết hợp và phân phối. Mỗi vectơ là một phần tử trong không gian vectơ, được xác định bởi ba yếu tố: điểm đầu (hay điểm gốc), hướng (gồm phương và chiều) và độ lớn (hay độ dài). Ví dụ, đoạn thẳng AB có điểm gốc là A, hướng từ A đến B được gọi là vectơ AB, ký hiệu là {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}}. Vectơ được ký hiệu là {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} hoặc {\displaystyle {\vec {a}}}, {\displaystyle {\vec {b}}}, {\displaystyle {\vec {u}}}, {\displaystyle {\vec {v}}}.

Vectơ hướng từ A đến B

Trong giải tích, một vectơ trong không gian Euclid Rⁿ là một bộ n số thực (x₁, x₂,..., x_n).

Có thể hình dung một vectơ trong không gian Rⁿ là đoạn thẳng có hướng (thường vẽ theo hình mũi tên), đuôi ở gốc tọa độ 0, mũi ở điểm (x₁, x₂,..., x_n).

Vectơ đóng vai trò quan trọng trong ngành vật lý học: vận tốc, gia tốc của một vật và lực tác động lên nó có thể được biểu diễn bằng vectơ.

Mục lục

• 1Lịch sử
• 2Các khái niệm cơ bản
• 3Góc giữa 2 vectơ
• 4Phép toán trên vectơ
  • 4.1Phép cộng hai vectơ
    • 4.1.1Quy tắc
    • 4.1.2Tính chất
  • 4.2Hiệu hai vectơ
  • 4.3Tích vectơ với một số
    • 4.3.1Quy tắc
    • 4.3.2Tính chất
    • 4.3.3Trung điểm của đoạn thẳng và trọng tâm của tam giác
    • 4.3.4Điều kiện để hai vectơ cùng phương
  • 4.4Tích vô hướng của hai vectơ
    • 4.4.1Quy tắc
    • 4.4.2Các tính chất của tích vô hướng
    • 4.4.3Một số tính chất mở rộng
    • 4.4.4Biểu thức tọa độ của tích vô hướng
• 5Xem thêm
• 6Tham khảo
• 7Liên kết ngoài

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Khái niệm về vectơ, như chúng ta biết ngày nay, đã phát triển dần dần trong khoảng thời gian hơn 200 năm. Khoảng một chục người đã bỏ nhiều công sức để đóng góp.^[3]

Giusto Bellavitis đã trừu tượng hóa ý tưởng cơ bản vào năm 1835 khi ông thiết lập khái niệm về sự trang bị. Làm việc trong một mặt phẳng Euclide, anh ta đã tạo ra bất kỳ cặp phân đoạn đường nào có cùng độ dài và hướng. Về cơ bản, ông nhận ra một mối quan hệ tương đương trên các cặp điểm (lưỡng cực) trong mặt phẳng và do đó dựng lên không gian đầu tiên của vectơ trong mặt phẳng.^[3]:52–4

Thuật ngữ vectơ được William Rowan Hamilton giới thiệu như là một phần của tứ phương, là tổng q = s + v của một số thực s (còn gọi là vô hướng) và vectơ 3 chiều. Giống như Bellavitis, Hamilton đã xem các vectơ là đại diện của các lớp phân khúc được định hướng trang bị. Khi các số phức sử dụng một đơn vị tưởng tượng (số ảo) để bổ sung cho phần số thực, Hamilton coi vectơ v là phần số ảo của một phần tư:

Phần số ảo, được xây dựng hình học bởi một đường thẳng hoặc vectơ bán kính, nói chung, đối với mỗi bậc bốn xác định (quaternion), chiều dài xác định và hướng xác định trong không gian, có thể được gọi là vectơ thành phần, hoặc đơn giản là vectơ tứ phương (quaternion).^[4]

Một số nhà toán học khác đã phát triển các hệ thống giống như vectơ vào giữa thế kỷ XIX, bao gồm Augustin Cauchy, Hermann Grassmann, August Möbius, Comte de Saint-Venant và Matthew O'Brien. Công trình năm 1840 của Grassmann Theorie der Ebbe und Flut (Lý thuyết về Ebb và Flow) là hệ thống phân tích không gian đầu tiên tương tự như hệ thống ngày nay và có ý tưởng tương ứng với tích có hướng, tích vô hướng và vector vi phân. Các nghiên cứu của Grassmann phần lớn bị bỏ quên cho đến những năm 1870.^[3]

Peter Guthrie Tait mang tiêu chuẩn bậc bốn sau Hamilton. Chuyên luận về Đệ tứ năm 1867 của ông bao gồm điều trị rộng rãi cho người điều hành nabla hoặc del ∇.

Năm 1878, yếu tố năng động được xuất bản bởi William Kingdon Clifford. Clifford đã đơn giản hóa nghiên cứu Quaternion bằng cách tách tích vô hướng và tích có hướng của hai vectơ từ phương trình Quaternion hoàn chỉnh. Cách tiếp cận này làm cho các tính toán véc tơ có sẵn cho các kỹ sư và những người làm việc theo không gian ba chiều và hoài nghi về không gian bốn chiều.

Josiah Willard Gibbs, ông đã được tiếp xúc với các nhóm tứ phương thông qua chuyên luận về điện và từ tính của James Clerk Maxwell, đã tách ra khỏi phần vectơ của họ để tính toán độc lập. Nửa đầu của Phân tích vectơ của Gibbs, xuất bản năm 1881, trình bày về cơ bản hệ thống phân tích vectơ hiện đại.^[3] Năm 1901, Edwin Bidwell Wilson đã xuất bản Phân tích Vector, phỏng theo các bài giảng của Gibb, trong đó đã loại bỏ vectơ tứ phương (Quaternion) trong việc phát triển phép tính vector.

Các khái niệm cơ bản[sửa | sửa mã nguồn]

• Độ lớn của vectơ {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} trong hình học được đo bằng độ dài đoạn thẳng AB, ký hiệu giống như ký hiệu giá trị tuyệt đối: {\displaystyle |{\overrightarrow {AB}}|} đọc là độ dài của vectơ AB
• Vectơ đơn vị là vectơ có độ dài bằng 1, là vectơ quy ước để so sánh.
• Ngoài ra, bạn cũng có thể dễ nhận thấy 1 tính chất cộng đơn giản khác của Vecto: {\displaystyle |{\overrightarrow {AB}}|} + |{\displaystyle {\overrightarrow {CD}}} | = |AB + CD|
• Vectơ-không là vectơ đặc biệt có điểm đầu trùng với điểm cuối. Ký hiệu là {\displaystyle {\overrightarrow {AA}}} hoặc {\displaystyle {\overrightarrow {0}}}
• 2 vectơ cùng phương khi giá của chúng song song hoặc trùng nhau
• 2 vectơ bằng nhau là 2 vectơ cùng hướng (phương song song, cùng chiều) và độ lớn bằng nhau. Véctơ {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} bằng véctơ {\displaystyle {\overrightarrow {CD}}} được ký hiệu là {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}={\overrightarrow {CD}}}.
• 2 vectơ đối nhau là 2 vectơ ngược hướng (phương song song, ngược chiều) và độ lớn bằng nhau. Vectơ đối của véctơ {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} là {\displaystyle {\overrightarrow {BA}}}, ta có {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}=-{\overrightarrow {BA}}}
• Vectơ tự do: vectơ có thể di chuyển tịnh tiến đến một điểm bất kì, thực chất là thay thế bởi một vectơ khác bằng với vectơ cũ
• Vectơ buộc: vectơ có điểm đầu cố định, không di chuyển được. Trong vật lý, vectơ buộc được dùng để biểu thị các lực tác dụng vào điểm đặt lực.
• Trong hệ tọa độ Descartes, vectơ {\displaystyle {\vec {a}}} có điểm đầu đặt tại gốc hệ tọa độ thì có thể xác định hoàn toàn bằng tọa độ của điểm cuối của nó, là một bộ số thực sắp thứ tự {\displaystyle (x,\,y)} trong mặt phẳng và {\displaystyle (x,\,y,\,z)} trong không gian. Trong không-thời gian bốn chiều, tọa độ đó được xác định bằng {\displaystyle (ct,\,x,\,y,\,z)} trong đó c là tốc độ ánh sáng, t là thời gian.

Góc giữa 2 vectơ[sửa | sửa mã nguồn]

Cho 2 vectơ {\displaystyle {\vec {a}}\neq {\vec {0}}} và {\displaystyle {\vec {b}}\neq {\vec {0}}}. Từ điểm O vẽ {\displaystyle {\vec {OA}}={\vec {a}}} và {\displaystyle {\vec {OB}}={\vec {b}}}. Khi đó {\displaystyle {\widehat {AOB}}} chính là góc giữa {\displaystyle {\vec {a}}} và {\displaystyle {\vec {b}}}. Ký hiệu {\displaystyle ({\vec {a}};{\vec {b}})={\widehat {AOB}}}

Quy ước trong hình học

• {\displaystyle 0^{\circ }\leq ({\vec {a}};{\vec {b}})\leq 180^{\circ }}
• Góc hợp bởi 2 vectơ cùng phương và cùng hướng là {\displaystyle 0^{\circ }}
• Góc hợp bởi 2 vectơ cùng phương và ngược hướng là {\displaystyle 180^{\circ }}

Phép toán trên vectơ[sửa | sửa mã nguồn]Phép cộng vectơ bằng quy tắc hình bình hành (trái) và tam giác (phải)Phép cộng hai vectơ[sửa | sửa mã nguồn]Quy tắc[sửa | sửa mã nguồn]

Phép cộng hai vectơ: tổng của hai vectơ {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} và {\displaystyle {\overrightarrow {CD}}} là một vectơ được xác định theo quy tắc:

• Quy tắc 3 điểm: di chuyển vectơ {\displaystyle {\overrightarrow {CD}}} sao cho điểm đầu C của {\displaystyle {\overrightarrow {CD}}} trùng với điểm cuối B của {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}}: {\displaystyle C\equiv B}. Khi đó vectơ {\displaystyle {\overrightarrow {AD}}} có điểm gốc đặt tại điểm A, điểm cuối đặt tại D, chiều từ A đến D là vectơ tổng
• Quy tắc hình bình hành: di chuyển vectơ {\displaystyle {\overrightarrow {CD}}} đến vị trí trùng điểm gốc A của vectơ {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}}. Khi đó vectơ tổng có gốc đặt tại điểm A, có điểm cuối đặt tại góc đối diện trong hình bình hành tạo ra bởi hai vectơ thành phần {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} và {\displaystyle {\overrightarrow {CD}}}, chiều từ gốc A đến điểm cuối

Tính chất[sửa | sửa mã nguồn]

• Tính chất giao hoán

{\displaystyle {\vec {a}}+{\vec {b}}={\vec {b}}+{\vec {a}}}

• Tính chất kết hợp

{\displaystyle ({\vec {a}}+{\vec {b}})+{\vec {c}}={\vec {a}}+({\vec {b}}+{\vec {c}})}

• Tính chất của vectơ-không {\displaystyle {\vec {a}}+{\vec {0}}={\vec {0}}+{\vec {a}}={\vec {a}}}
• Với 3 điểm A, B, C, ta có: {\displaystyle {\vec {AB}}+{\vec {BC}}={\vec {AC}}}
• I là trung điểm đoạn thẳng AB {\displaystyle \Leftrightarrow {\vec {AI}}+{\vec {BI}}={\vec {0}}}
• G là trọng tâm {\displaystyle \vartriangle ABC} {\displaystyle \Leftrightarrow {\vec {GA}}+{\vec {GB}}+{\vec {GC}}={\vec {0}}}

Hiệu hai vectơ[sửa | sửa mã nguồn]

Ta có:  {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} - {\displaystyle {\overrightarrow {CD}}} = {\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} +(-{\displaystyle {\overrightarrow {CD}}})=.{\displaystyle {\overrightarrow {AB}}} + {\displaystyle {\overrightarrow {DC}}}

Quy tắc trừ: Với 3 điểm A, B, C, ta có {\displaystyle {\vec {AB}}-{\vec {AC}}={\vec {CB}}={\vec {CA}}-{\vec {BA}}}

Tích vectơ với một số[sửa | sửa mã nguồn]Quy tắc[sửa | sửa mã nguồn]

• Phép nhân vectơ với một số: tích của vectơ {\displaystyle {\vec {a}}} với một số thực {\displaystyle r\in \mathbb {R} } là một vectơ có gốc và phương trùng với gốc và phương của {\displaystyle {\vec {a}}}, cùng chiều nếu {\displaystyle r>\ 0} và ngược chiều nếu {\displaystyle r<\ 0}, có độ dài bằng {\displaystyle |r||{\vec {a}}|}

Tính chất[sửa | sửa mã nguồn]

• Với hai vectơ bất kì, với mọi số h và k, ta có
  • {\displaystyle k({\vec {a}}+{\vec {b}})=k{\vec {a}}+k{\vec {b}}} (
  • {\displaystyle (h+k){\vec {a}}=h{\vec {a}}+k{\vec {a}}}
  • {\displaystyle h(k{\vec {a}})=(hk){\vec {a}}}
  • {\displaystyle 1.{\vec {a}}={\vec {a}},(-1).{\vec {a}}=-{\vec {a}}}

Trung điểm của đoạn thẳng và trọng tâm của tam giác[sửa | sửa mã nguồn]

• Nếu K là trung điểm của đoạn thẳng AB thì với mọi điểm M ta có {\displaystyle {\vec {MA}}+{\vec {MB}}=2{\vec {MK}}}
• Nếu G là trọng tâm của tam giác ABC thì với mọi điểm M ta có {\displaystyle {\vec {MA}}+{\vec {MB}}+{\vec {MC}}=3{\vec {MG}}}

Điều kiện để hai vectơ cùng phương[sửa | sửa mã nguồn]

Điều kiện cần để hai vectơ {\displaystyle {\vec {a}}} và {\displaystyle {\vec {b}}} {\displaystyle ({\vec {b}}\neq 0)} cùng phương là có một số k để {\displaystyle {\vec {a}}=k{\vec {b}}}

Nếu {\displaystyle {\vec {a}}} và {\displaystyle {\vec {b}}} cùng hướng thì {\displaystyle k=\left\vert {\frac {\vec {a}}{\vec {b}}}\right\vert }

Nếu {\displaystyle {\vec {a}}} và {\displaystyle {\vec {b}}} ngược hướng thì {\displaystyle k=-\left\vert {\frac {\vec {a}}{\vec {b}}}\right\vert }

Tích vô hướng của hai vectơ[sửa | sửa mã nguồn]Quy tắc[sửa | sửa mã nguồn]

• Tích vô hướng () của hai vectơ a và b nhân với cosin của góc α giữa hai vectơ đó

{\displaystyle {\vec {a}}\cdot {\vec {b}}=|{\vec {a}}||{\vec {b}}|\cos \alpha }Các tính chất của tích vô hướng[sửa | sửa mã nguồn]

• Tính chất giao hoán {\displaystyle {\vec {a}}.{\vec {b}}={\vec {b}}.{\vec {a}}}
• Tính chất phân phối {\displaystyle {\vec {a}}.({\vec {b}}+{\vec {c}})={\vec {a}}.{\vec {b}}+{\vec {a}}.{\vec {c}}}
• {\displaystyle (k{\vec {a}}).{\vec {b}}=k({\vec {a}}.{\vec {b}})={\vec {a}}(k{\vec {b}})}
• {\displaystyle {\vec {a}}^{2}=\left\vert {\vec {a}}\right\vert ^{2}}
• {\displaystyle {\vec {a}}^{2}\geq 0,{\vec {a}}^{2}=0\Leftrightarrow {\vec {a}}={\vec {0}}}
• 2 vecto vuông góc có tích vô hướng bằng 0

Một số tính chất mở rộng[sửa | sửa mã nguồn]

• {\displaystyle ({\vec {a}}+{\vec {b}})^{2}={\vec {a}}^{2}+2{\vec {a}}{\vec {b}}+{\vec {b}}^{2}}
• {\displaystyle ({\vec {a}}-{\vec {b}})^{2}={\vec {a}}^{2}-2{\vec {a}}{\vec {b}}+{\vec {b}}^{2}}
• {\displaystyle ({\vec {a}}+{\vec {b}}).({\vec {a}}-{\vec {b}})={\vec {a}}^{2}-{\vec {b}}^{2}}

Biểu thức tọa độ của tích vô hướng[sửa | sửa mã nguồn]

Trong mặt phẳng: {\displaystyle {\vec {a}}.{\vec {b}}=a_{1}.b_{1}+a_{2}.b_{2}}

Trong không gian 3 chiều: {\displaystyle {\vec {a}}.{\vec {b}}=a_{1}.b_{1}+a_{2}.b_{2}+a_{3}.b_{3}}

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Không gian vectơ
• Tích có hướng (nhân vectơ, tích ngoài, ')
• Tích vô hướng

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

1. Nhà xuất bản giáo dục - Bộ giáo dục và đào tạo - Sách giáo khoa Hình học 10
2. Nhà xuất bản giáo dục - Bộ giáo dục và đào tạo - Sách giáo khoa Hình học 10 Nâng cao

1. ^ Latin: vectus, perfect participle of vehere, "to carry"/ veho = "I carry". For historical development of the word vector, see “vector n.”. Từ điển tiếng Anh Oxford (ấn bản 3). Nhà xuất bản Đại học Oxford. Tháng 9 năm 2005. (yêu cầu Đăng ký hoặc có quyền thành viên của thư viện công cộng Anh.) and Jeff Miller. “Earliest Known Uses of Some of the Words of Mathematics”. Truy cập ngày 25 tháng 5 năm 2007.
2. ^ The Oxford english dictionary. (ấn bản 2). London: Claredon Press. 2001. ISBN 9780195219425.
3. ^ ^a ă â b Michael J. Crowe, A History of Vector Analysis; see also his “lecture notes” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 26 tháng 1 năm 2004. Truy cập ngày 4 tháng 9 năm 2010. Đã bỏ qua tham số không rõ |url-status= (trợ giúp) on the subject.
4. ^ W. R. Hamilton (1846) London, Edinburgh & Dublin Philosophical Magazine 3rd series 29 27

 

Đáp án là chưa đủ