Con tuấn mã trong câu chuyện kể trên đã ba lần ngoảnh mặt từ chối với cơ hội. Nó đã quá tự mãn, luôn tự cho mình là tài giỏi, tuyệt vời nên không xứng đáng làm những việc tầm thường như chở hàng, ra chiến trận, theo chân thợ săn. Nó cho rằng tài giỏi thì phải làm những việc cao sang nên những cơ hội đáng để thử đều tự mình ném hết.

Nhưng nó đâu có hay cơ hội đến với mình không phải là tự nhiên mà đến, mọi thứ đều từ nhân duyên mà nên. Nắm lấy cơ hội thì mới lấy được một quá trình rèn luyện. Nếu nó chấp nhận làm những việc mà nó cho là tầm thường kia thì có lẽ, khi có một cơ hội lớn, được phục vụ triều đình và nhà vua, chắc chắn nó sẽ vượt qua bài khảo sát của quan khâm sai. Nhưng rất tiếc, dù đã được quan khâm sai cho thêm vài cơ hội để nó thể hiện nhưng nó đều không làm được vì thiếu kinh nghiệm, thiếu sự rèn giũa trong thử thách.

Nhìn từ con tuấn mã trong truyện mà suy ra con người trong đời sống. Ắt hẳn ai cũng nhìn thấy được sự tự mãn đã giết chết một tài năng. Mà đáng lí ra, tài năng ấy có thể được đem ra giúp ích cho đời, nhưng vì ích kỉ, tự kiêu tự đại mà chính tài năng ấy đã tự chôn sống mình, chết một cách cô quạnh và vô nghĩa.

Lại có một câu chuyện vui kể về một con ếch muốn rời khỏi vùng lạnh giá phía bắc để đến vùng phía nam vì mùa đông băng giá sắp tới rồi. Nhưng nó quá lười biếng không muốn nhảy hàng trăm cây số đường dài nên mới nghĩ ra một kế.

Nó thuyết phục được hai con ngỗng trời lớn. Theo kế hoạch, thì mỗi con ngỗng ngậm một đầu của một chiếc que gỗ, còn ếch thì cắn vào chính giữa. Như thế là cả ba bay lên trời về hướng nam. Ếch sung sướng nhìn xuống đồng ruộng và kiêu hãnh.

Tình cờ có một người nông dân đang làm ở ngoài đồng với đứa con trai. Cả hai cha con cùng ngước mắt lên trời thấy hai con ngỗng bay mà ngậm ở hai đầu một que gỗ cho con ếch ngoạm vào. Người cha nói với con:

- Con thấy gì không? Bố không hiểu ai đã thuyết phục hai con ngỗng đó mà chúng lại cho con ếch bay lên trời như vậy.

Ếch ta nghe được khoái chí lắm, nhưng không dám nói gì. Sau cùng không chịu được nữa nó nói thật to:

- Ta đây chứ ai!

Vừa lúc ấy nó rơi từ trên trời xuống và chìm sâu trong bùn, vũng vẫy mãi mới ngoi lên được.

Có một tác giả đã từng viết rằng: “Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau.” Có thể nói, điều đáng sợ nhất là tính tự mãn. Tự mãn là một tính xấu có thể giết chết cả cuộc đời còn lại của một người. Con người có thể bỏ một năm, mười năm hay nhiều hơn thế để xây nên thành công, nhưng tính tự mãn như một liều thuốc độc có thể giết chết thành công đó chỉ trong tích tắc.

Bởi thế, dù có tài năng đến mấy mà nhiễm thói kiêu ngạo thì chẳng bao giờ làm nên chuyện gì. Người kiêu ngạo thường tỏ ra biết hết mọi chuyện trên đời, hay có thói dạy đời, hay chỉ bảo. vậy nên giỏi võ mồm, chỉ biết được lý thuyết suông mà không hiểu được thực tiễn ra sao thì nhất định không thể chạm tới thành công.

Trái lại, kiên nhẫn, khiêm tốn, không ngại khó khăn, gian khổ, chăm chỉ tu dưỡng đạo đức, chờ đợi cơ hội phát huy giá trị mới chính là phẩm chất của nhân tài đích thực. Nên nhớ: “Tính tự tự đại là nguồn gốc và lời tóm tắt của tất cả mọi sai lầm và khổ sở”. (Thomas Carlyle)