Nguyễn Trãi là một nhà thơ kiệt xuất của dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới. Ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị lớn. Nếu như Bình Ngô đại cáo của ông mang đầy nhiệt huyết, lòng tự tôn dân tộc thì Cảnh ngày hè là một bức tranh về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi. Bài thơ đã thể hiện tư tưởng, tình cảm yêu đời, yêu thiên nhiên và ước vọng cao đẹp của nhà thơ.

Mở đầu, bài thơ đến với ta với những hình ảnh về thiên nhiên rực rỡ.

Rồi hóng mát thuở ngày trường
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hươngTừ “rồi” mở đầu câu thơ phải chăng nói đến tâm trạng “bất đắc chí” của nhà thơ. Câu thơ đầu chỉ vỏn vẹn với sáu từ nhưng đã khá đầy đủ về thời gian, hoàn cảnh, tâm trạng của nhà thơ. Đây chính là sự phá cách đầy sáng tạo của Nguyễn Trãi, ông đã Việt hoá thơ Đường luật vốn mỗi câu có đủ bảy từ. Lại thêm sự mới lạ với cách ngắt nhịp: một, hai, ba kết hợp với thanh bằng ở cuối câu làm câu thơ nghe như tiếng thở dài nhưng lại không giống lời than thở. Xem bức tranh thiên nhiên của Nguyễn Trãi, trước hết ta thấy hình ảnh một con người ngồi đó - Câu mở đầu hóng mát ngoạn cảnh nhàn nhã, thảnh thơi. Phải chăng, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào ông cũng vẫn hoà mình cùng thiên nhiên, bức tranh thiên nhiên đã hiện ra trước mắt ông thật rực rỡ.

Ba câu thơ tiếp theo, dưới ngòi bút đầy tài năng của Nguyễn Trãi, một bức tranh thiên nhiên thật sống động và đầy màu sắc đã đến với chúng ta một cách chân thật nhất. Đó là màu xanh của cây hoè, màu đỏ của hoa lựu, màu hồng của hoa sen, màu vàng lung linh của ánh nắng chiều. Tất cả hoà quyện lại với nhau, tạo nên cảnh vật đặc trưng của mùa hè. Mở đầu câu thơ là hình ảnh cây hoè – một loại cây đặc trưng ở vùng Bắc Bộ, rất dễ bắt gặp ở mọi nơi. Tính từ” đùn đùn “kết hợp với động từ mạnh “giương” đã góp phần diễn tả sự sum xuê, nẩy nở, làm cho cây hoè như có hồn hơn, làm bức tranh như sống động hơn. Bên cạnh đó, không chỉ cảm nhận bằng thị giác, Nguyễn Trãi còn cảm nhận cảnh vật bằng thính giác và khứu giác. Nhịp thơ 3/4 kết hợp với động từ mạnh” phun “làm cảnh vật dường như nổi bật hơn nhưng lại không chói chang, oi nồng mà mát dịu, tinh tế. Bức tranh cảnh ngày hè đã trở nên sinh động, đặc sắc hơn với âm thanh và mùi vị. Mặc dù khung cảnh mà tác giả miêu tả là cuối ngày, khi mặt trời lặn nhưng mọi vật vẫn tràn đầy sức sống với những từ ngữ “đùn đùn”, “giương”, “phun”, “tiễn”, “lao xao”, “dắng dỏi”. Những từ ngữ đó cũng góp phần thể hiện những điều trong lòng tác giả - ước mong được cống hiến cho nhân dân, cho đất nước. Nhiệt huyết đó như muốn phun ra, trào ra và lan toả đi khắp nơi. Trong sáu câu thơ này, tác giả đã thay đổi, không đi theo tính quy phạm của văn học phong kiến nữa. Ông đã miêu tả cảnh ngày hè với những sự vật vô cùng gần gũi với cuộc sống hằng ngày.

Và Cảnh ngày hè trong thơ Nguyễn Trãi không chỉ thể hiện trong những màu sắc của thiên nhiên tươi đẹp mà còn qua nhịp sống sinh đẹp của nhân dân.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dươngHai từ láy “lao xao”, “dắng dỏi” kết hợp với nhau đã thể hiện những âm thanh của làng chài quen thuộc- lao xao của chợ cá, rộn rã của tiếng ve. Ở đây, Nguyễn Trãi đã ngắm nhìn cuộc sống, cảm nhận cuộc sống với một tâm hồn rộng mở một tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. Tiếng lao xao, tiếng ve phải chăng là tiếng lòng ông, tiếng lòng của một vị tướng cầm quân từng xông pha trận mạc một thời, tiếng lòng của một người yêu thiên nhiên tha thiết. Thiên nhiên, cảnh vật ở vào thời điểm cuối ngày nhưng sự sống thì không dừng lại. Cũng như Nguyễn Trãi, mặc dù đã lui về ở ẩn nhưng lòng ông lúc nào cũng có một tấm lòng yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước tha thiết.

Hai câu cuối của bài thơ đã được tác giả gửi gắm trọn vẹn tâm tư và suy nghĩ, qua đó, thể hiện hết phần nào về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.
Dễ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phươngỞ đây, tác giả đã mượn điển tích để nói lên khát vọng của mình. Câu thơ cuối sáu chữ ngắn gọn, nhịp 3/3 thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài – tác giả khát khao đem tài trí thực hành tư tưởng yêu nước, thương dân, và đó cũng chính là tưởng chủ đạo của bài thơ. Tuy tác giả đón nhận cảnh ngày hè với tư thế ung dung trong một ngày nhàn rỗi nhưng ông vẫn luôn suy nghĩ, lo lắng cho nhân dân, cho đất nước. Cảm nhận cảnh ngày hè nhưng tác giả vẫn quan tâm tới cuộc sống của nhân dân. Thế nên ông nghe thấy âm thanh tấp nập, lao xao của làng chài. Ông quan tâm tới nhân dân, lo cho dân cho nước. Chính vì vậy, ông ước mong mình có cây đàn của vua Ngu Thuấn. Với cây đàn đó, Nguyễn Trãi có thể mang tới cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân và đất nước. Không có một lòng yêu quê hương, đất nước sâu đậm, ông không thể có một ước muốn như vậy. Không có lòng yêu quê hương, đất nước, ông không thể cảm nhận được hết vẻ đẹp mùa hè nơi một làng chài quê hương thanh bình. Và, không có lòng yêu quê hương, đất nước, ông không thể viết nên bài thơ Cảnh ngày hè làm xúc động lòng người như vậy.

Bài thơ tả cảnh ngày hè cho thấy tâm hồn Nguyễn Trãi chan chứa tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yên nhân dân, đất nước. Việt hoá thơ Đường luật, sáng tạo thơ thất ngôn xen lục ngôn, vận dụng hình ảnh, màu sắc, đường nét, âm thanh của cảnh vật thiên nhiên và cuộc sống của con người, hệ thống ngôn ngữ giản dị tinh tế xen lẫn từ Hán và điển tích chính là nhửng nét nghệ thuật đặc trưng cho Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi.

Bài thơ Cảnh ngày hè đặc sắc về cả nội dung và nghệ thuật. Qua đó, ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi. Ông là người yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước. Nhưng trên hết, ông là một người vừa có tài, vừa có tâm bởi ông luôn lo lắng cho nhân dân, cho đất nước. Ông muốn cống hiến nhiệt huyết của mình để nhân dân hạnh phúc, ấm no, đất nước giàu mạnh. Tư tưởng của Nguyễn Trãi như một bài học gửi gắm cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước, ước mong cống hiến cho đất nước.

 

*Bạn tham khảo nhé*

Nguyễn Trãi được biết đến không những là vị tướng tài giỏi, có tài thao lược về nhiều lĩnh vực như chính trị quân sự ngoại giao mà còn là người với nhiều sáng tác có giá trị văn chương và tnh thần nhân đạo cao cả. Những tác phẩm lớn cần được nhắc tên như Bình ngô đại cáo, Lam Sơn thực lục, và nhiều tác phẩm thơ khác. Cảnh ngày hè là một trong số những bài thơ được viết khi nhà thơ quy về ở ẩn, sống một cuộc sống thanh bình, yên ả với cảnh thôn quê. Nhưng ẩn chứa sau khung cảnh ấy chính là những tâm sự sâu kín của một vị hiền tài vẫn nặng lòng với nỗi nước nhà

Bài thơ mở đầu với hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp đầy sức sống trong mùa hè sôi động.. Khi nhịp sống bắt đầu vào hè, mọi thứ trở nên xáo động với âm thanh quen thuộc của tiếng ve, của hương thơm muôn vàn cây trái và màu sắc sặc sỡ của nhiều loài thực vật

Bài thơ mở đầu với nhịp thơ chậm rãi 1/2/3 nhằm thể hiện phong thái ung dung, tự do tự tai của tác giả, đây cũng chính là tâm thế mà tác giả đang ngồi và nhìn ngắm những khung cảnh xung quanh mình. Theo thể thất ngôn bát cú, câu thơ trong bài thơ lại được lược đi một chữ là bắt đầu cho chuỗi sáng tạo đầy táo bạo và mới mẻ của thơ Nôm. Tâm thế của tác giả là “ rỗi” chữ “rỗi” ở đây dường như nói lên tất cả. Công việc triều chính đã gác lại, mọi sự bây giờ chỉ là đắm mình vào khung cảnh thiên nhiên và bắt đầu mơ màng về khung cảnh tươi đẹp ấy. Tâm hồn con người dường như thoải mái và trải rộng hơn, mọi thứ cũng trở nên cao rộng hơn bình thường.  Nhưng thực chất ông có thực sự cảm thấy nhàn rỗi khi mà nước nhà đang rơi vào cảnh bận rộn, gây dựng lại triều chính và ổn định dân tình mà ông chẳng thể làm gì để thay đổi chính sự hay góp sức mình cho toàn dân đất nước. Phải chăng đằng sau ấy là một nụ cười chua chát đầy xúc động?

Những loài thực vật được tác giả nhắc tên chính là hòe lục, thạch lựu hay hồng liên trì, chính là những loài nổi bật và đặc trưng cho khung cảnh ngày hè tươi đẹp. Mùa nào thức ấy, chỉ cần những loài hoa kia nở rộ hoa người ta đã biết mùa hè đang đến thực sự rất rõ rệt. Và thiên nhiên lại còn vô cùng đầy sức sống, mãnh liệt và vô cùng tràn trề. Bằng cách sử dụng các động từ như “ đùn đùn hay phun “ tất cả như đang tỏa ra một sức mạnh và đua nhau chen sắc. Những màu sắc thu hút sự chú ý của con người, màu đỏ nổi bật giữa những tán lá rậm rạp  hay mùi hương thoang thoảng của hồng liên trì.

Hòe lục đùn đùn tản rợp giương .  

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.

Nhịp thơ có sự thay đổi nhịp nhàng tạo điểm nhấn uyển chuyển cho toàn khổ thơ, từ câu thơ thứ hai là ¾ thành 4/3. Phải chăng trong câu thơ có ngụ ý về cuộc đời của tác giả, cuộc đời của một đại anh hùng, đầu đội trời chân đạp đất , sôi sục khí thế thì đến lúc này lí tưởng chẳng bao giờ phai nhạt dù đã trở về ở ẩn, không màng chính sự nhưng vẫn nghĩ đến một đất nước thanh bình, dân cư thái hòa

Không chỉ dừng lại ở miêu tả khung cảnh của thiên nhiên ngày hè tươi đẹp mà còn miêu tả khung cảnh nhộn nhịp đầy nhịp sống của người dân lao động. Không trực tiếp nói tới con người nhưng hình ảnh “ làng như phủ” cũng cho thấy cuộc sống của những người dân lao động cũng vô cùng đông đúc và tấp nập. Âm thanh “ lao xao” cộng hưởng với “ dắng dỏi” càng tạo thêm phần sôi động

Lao xao chợ cá làng ngư phủ,

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.

Tâm trạng của tác giả cũng có chút chuyển đổi, cũng nô nức và háo hức bởi khung khảnh con người và cuộc sống thường dân của người lao động tấp nập nhộn nhịp. Từ khung cảnh thiên nhiên cho đến cuộc sống con người, dưới con mắt quan sát của tác giả càng thêm đẹp. Từ đó từ trong thâm tâm  của tác giả cũng khơi dậy một nỗi niềm mãnh liệt, nỗi niềm về quốc thái dân an, về cuộc sống của những người dân lao động thêm thuận buồm xuôi gió.

Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,

Dân giàu đủ khắp đòi phương.

Ước trog tay có chiếc đàn của vua Ngu Thuấn để đàn lên một khúc. Ở đây tác giả đã sử dụng điển tích điển cố để nhắc lại vị vua đã cai trị một thời , được lí tưởng hóa trở thành hình tượng tiêu biểu, mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân. Trong lòng tác giả dù ở đâu, làm gì, có làm quan trong triều đình hay quy về ở ẩn thì vẫn luôn lắng lo cho cuộc sống của người dân

Vượt qua mọi khó khăn thử thách Nguyễn Trãi vẫn giữ vững tinh thần và lí tưởng của mình, vẫn hết lòng yêu thương và thường trực nỗi niềm yêu nước thương dâ. Ông xứng đáng là một chí sĩ yêu nước và một nhà thơ lớn với tinh thần nhân đạo sâu sắc

Chúc bạn học tốt.