I, MỞ BÀI

- Giới thiệu, dẫn dắt đến Truyện Kiều, lưu ý cần làm bật được vấn đề đề bài yêu cầu là thuyết minh về tác phẩm.

Ví dụ

Mở bài số 1: Truyện Kiều từ lâu đã đi vào đời sống của nhân dân, đi vào cả trong những bài học của học sinh trên lớp. Những câu Kiều xuất hiện ở muôn nơi, trở thành thi phẩm tuyệt tác trong nền văn học nước nhà.

Mở bài số 2: Nhắc đến mỗi thời đại, người ta sẽ nhắc đến mỗi một nhà thơ, một nghệ sĩ nổi tiếng khác nhau. Nếu như thơ trung đại có Nguyễn Trãi với nhiều áng thơ Hán, Nôm mẫu mực thì nhắc đến Nguyễn Du, người ta sẽ nghĩ ngay đến Truyện Kiều.

II, THÂN BÀI

* Nguồn gốc của Truyện Kiều

• - Tác phẩm có tên là Đoạn trường tân thanh nhưng dân gian ta quen gọi thân thuộc là Truyện Kiều.
• - Tác phẩm được viết vào khoảng thời gian sau khi Nguyễn Du đi sứ ở Trung Quốc trở về (1814 – 1820). Lấy cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, Trung Quốc nhưng Nguyễn Du đã thay đổi một số chi tiết và cả những điều mới mẻ về một nàng Kiều Việt Nam.

* Nội dung của tác phẩm

• - Truyện Kiều, đúng như tên gọi của nó, đây là câu chuyện kể về cuộc đời nàng Thúy Kiều – một thiếu nữ tài sắc vẹn toàn, con gái cả của gia đình nhà họ Vương. Câu chuyện được chia ra làm 3 phần:
  • + Phần một – Gặp gỡ và đính ước: Phần này giới thiệu về vẻ đẹp và tài năng của ba người con họ Vương. Trong ngày lễ tiết Thanh minh, 3 người đã cùng hòa vào dòng người đi hội. Và nơi đây, trên đường về qua mộ Đạm Tiên – một người con gái hồng nhan bạc mệnh, Kiều đã khóc thương cho nàng. Và Kiều đã gặp Kim Trọng – một thư sinh nho nhã tài hoa. Vì nhớ thương Kiều nên Kim Trọng đã chuyển tới ở cạnh nhà nàng. Hai người đã gặp nhau dưới đêm trăng và thề nguyền hẹn ước.
  • + Phần hai – Gia biến và lưu lạc:
• Lúc này, gia đình họ Vương vướng vào họa không may, cha và em trai bị nhốt trong ngục tù. Trong hoàn cảnh ấy, là chị cả, Kiều đã lựa chọn bán mình chuộc cha. Nàng vẫn không quên lời hẹn ước với chàng Kim, Kiều đã trao duyên cho em gái là Thúy Vân, nhờ nàng thay mình thực hiện lời hẹn ước.
• Sau đó, nàng gả cho Mã Giám Sinh – một kẻ chuyên mua các cô gái về lầu xanh của Tú Bà. Hắn che giấu bằng chuyện lấy Kiều làm vợ rồi đưa nàng vào lầu xanh. Kiều không chịu, định rút dao quyên sinh nhưng không thành. Nhưng rồi nàng cũng bị mắc mưu của Tú Bà và Sở Khanh để rồi chấp nhận dấn thân vào thanh lâu.
• Sau một thời gian, Kiều đã gặp Thúc sinh, hai người vui vẻ bên nhau, y chuộc thân cho nàng. Nhưng rồi Hoạn Thư – vợ của Thúc sinh biết chuyện, Hoạn Thư đem Thúy Kiều bắt về làm thị tì, trừng phạt nàng về thể xác. Rồi Kiều ra đi một cách tự nguyện, nàng gặp sư Giác Duyên, sau đó đến ở nhờ nhà Bạc bà nhưng nào ngờ chính vì điều này, nàng một lần nữa trở lại chốn bùn nhơ.
• Kiều lại gặp Từ Hải, một anh hùng, nàng lại được chuộc ra, hai người giống như là tri kỉ. Sau khi Từ Hải chinh chiến nửa năm trở về, Kiều đã kể lại chuyện xưa cho chàng nghe, và rồi những kẻ đã từng hại nàng đều bị trừng phạt, chỉ trừ Hoạn Thư, những người giúp nàng đều được thưởng. Hồ Tôn Hiến – quan tổng đốc của triều đình đã lừa Thúy Kiều khiến Từ Hải “chết đứng giữa hàng”. Gã đã đem nàng về rồi hôm sau gả cho một viên thổ quan.
• Nhớ đến lời xưa của Đạm Tiên, Kiều đã nhảy xuống sông tự vẫn. Còn Kim Trọng khi trở lại, biết chuyện đã cùng Thúy Vân nên duyên và không ngừng tìm kiếm Kiều. Sau đó chàng gặp được sư Giác Duyên, biết được Kiều đang ở chỗ bà nên mọi người đã gặp lại nhau.
  • + Phần ba - Đoàn tụ: Lúc này trở về, Thúy Vân đã lên tiếng để chị nối lại tình xưa với Kim Trọng nhưng Kiều đã từ chối, nàng và chàng trở thành tri kỷ qua câu thơ tiếng đàn mà thôi.

* Giá trị tác phẩm

- Giá trị nội dung:

+ Giá trị hiện thực:

• Tác phẩm đã phản ánh bộ mặt tàn bạo của tầng lớp thống trị và những thế lực hắc ám chà đạp lên quyền sống của con người. Đó là viên quan nhận tiền xử phạt sai cho Vương ông, quan tổng đốc Hồ Tôn Hiến bỉ ổi trâng tráo. Đó là Mã Giám Sinh, Tú Bà, Bạc Bà… vì đồng tiền mà không để ý đến mạng sống người khác, vì đồng tiền mà bày mưu tính kế lừa gạt.
• Không chỉ vậy còn phơi bày ra hiện thực số phận khổ đau của những con người bị chúng chà đạp, áp bức, đặc biệt là người phụ nữ. Đó là Vương ông bị bọn quan xử sai, đó là Thúy Kiều, Đạm Tiên, người bị lưu lạc 15 năm, người đoản mệnh mà chết sớm.

+ Giá trị nhân đạo:

• Tác giả đã bộc lộ niềm thương cảm sâu sắc cho những khổ đau của con người, đặc biệt là Thúy Kiều – người con gái tài năng mà bị lâm vào cảnh khốn cùng.
• Tố cáo các thế lực tàn bạo đã chà đạp con người.
• Trân trọng vẻ đẹp, đề cao ước mơ của con người.

- Giá trị nghệ thuật:

• Nhân vật: Được xây dựng thông qua ngoại hình, tình cảm, tâm trạng, đa dạng hơn nhiều so với nhân vật trong bản Kim Vân Kiều truyện cũng như nhiều tác phẩm văn học khác đương thời.
• Ngôn ngữ: Có sự kết hợp hài hòa giữa ngôn ngữ dân gian, ngôn ngữ quần chúng và ngôn ngữ bác học.
• Sử dụng đa dạng các biện pháp tu từ.
• Đặc biệt, toàn bộ Truyện Kiều được viết bằng thể thơ lục bát – thể thơ dân tộc.

* Vai trò, vị trí của Truyện Kiều

• - Trong đời sống người dân:
  • Rất nhiều những hình thức như bói Kiều, lẩy Kiều, ngâm Kiều, vịnh Kiều… đã ra đời và được người dân yêu thích.
  • Một số nhân vật trong truyện trở thành kiểu nhân vật điển hình trong cuộc sống cũng như văn chương như Sở Khanh, Tú bà, Hoạn Thư...
  • Truyện Kiều còn là đề tài cho nhiều loại hình nghệ thuật như thơ ca, âm nhạc, hội họa…
• - Trong sự nghiệp văn chương của Nguyễn Du: Tác phẩm đã khẳng định tài năng và vị trí của ông – đại thi hào dân tộc.

III, KẾT BÀI

- Khẳng định lại vai trò và giá trị của Truyện Kiều.

- Nêu cảm nghĩ của bản thân về tác phẩm.

Khi kể về những tác giả, tác phẩm nổi tiếng trong nền văn học trung đại Việt Nam, chúng ta không thể nào không nói đến đại thi hào dân tộc Nguyễn Du cùng tác phẩm Truyện Kiều của ông. Với những kiến thức uyên thâm của mình cùng tài năng văn học xuất chúng, ông đã sáng tác ra tác phẩm có giá trị bằng chữ Nôm và chữ Hán. Trong đó nổi bật lên tác phẩm Truyện Kiều.

Nguyễn Du sinh năm 1765, mất năm 1820, tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, quê ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Ông sinh trưởng trong một gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan, có truyền thống văn học. Cha là Nguyễn Nghiễm, cũng là người giỏi văn chương. Ông thi đỗ tiến sĩ và làm quan Tể tướng. Mẹ là bà Trần Thị Tân, người con gái Bắc Kinh cũng văn hay chữ tốt. Anh cùng cha khác mẹ là Nguyễn Khản cũng làm quan từ dưới thời Lê Trịnh. Tuy gia cảnh xuất thân danh giá nhưng cuộc đời của ông toàn những nỗi đau. Năm 13 tuổi, ông mồ côi cả cha lẫn mẹ, phải sống với Nguyễn Khản. Nhưng khi ông 15 tuổi, Nguyễn Khản bị khép tội mưu phản, ông lại phải nương nhờ nhà họ hàng xa,, Có thể nói cuộc đời Nguyễn Du gắn bó sâu sắc với những biến cố lịch sử giai đoạn của thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX. Đây là giai đoạn đầy biến động khi mà giai cấp cai trị thối nát, tham lam, không quan tâm nhân dân, họ chém giết lẫn nhau để tranh giành quyền lực. Có thể nói chế độ phong kiến Việt Nam lúc này đã khủng hoảng trầm trọng và những người dân khốn khổ lúc này đã nổi dậy đấu tranh và tiêu biểu nhất là khởi nghĩa Tây Sơn của Nguyễn Huệ. Trong cảnh ấy, Nguyễn Du đã sống phiêu bạt nhiều nơi, lúc ở Thăng Long, lúc ở quê nội Hà Tĩnh, có lúc lại ở quê với Thái Bình. Không may khi mà Nguyễn Anhs lên ngôi năm 1802, Nguyễn Du phải bất đắc dĩ làm quan. Trước khi ông phụng sự nhà Lê nên giờ đây, khi làm quan nhà Nguyễn ông lại rụt rè, ông được cử sang Trung Quốc hai lần nhưng lần hai vào băm 1820 chưa kịp đi thì ông bị bệnh và mất tại Huế. Cuộc đời ông ba chìm bảy nổi nhưng chính vì thế ông có được vốn kiến thức sâu rộng cùng nỗi lòng thương cảm xót xa với số phận bi đát của người dân.

Nguyễn Du là một thiên tài văn học với nhiều tác phẩm có giá trị gồm ba tập thơ bằng chứ Hán gồm Thanh Hiên Thi tập, Bắc Hành tạp lục, Nam Trung tạp ngôn và tác phẩm chữ Nôm xuất sắc nhất là Truyện Kiều.

Truyện Kiều tên trước kia là “Đoạn trường Tân Thanh” là tác phẩm tiêu biểu nhất của thể loại truyện Nôm trong văn học trung đại Việt Nam. Viết Truyện Kiều, Nguyễn Du có dựa trên truyện “Kim Vân Kiều truyện” của Thanh Tâm tài nhân Trung Quốc nhưng phần sáng tạo của Nguyễn Du là rất lớn khi tác phẩm của ông được viết bằng thể thơ lục bát gồm 3254 câu thơ gồm ba giai đoạn: Gặp gỡ và đính ước, Gia biến và lưu lạc, Đoàn tụ, truyện được tóm tắt như thế này:

Thúy Kiều là một thiếu nữ tài sắc vẹn toàn, sinh trưởng trong gia đình trung lưu lương thiện họ Vương, nhà có ba chị em: Thúy Kiều, Thúy Vân và Vương Quan. Trong một lần du xuân Kiều gặp gỡ Kim Trọng, họ đã yêu nhau, sau đó đi tới đính ước. Khi Kim Trọng về Liêu Dương để tang chú, gia đình Kiều gặp biến cố, Kiều phải bán thân chuộc cha. Nàng bị bọn buôn người là Mã Giám Sinh, Tú Bà, Sở Khanh lừa gạt, đẩy vào lầu xanh. Lần đầu, Thúc Sinh chuộc Kiều và cưới nàng làm vợ lẽ, nhưng nàng bị Hoạn Thư đánh ghen. Nàng trốn khỏi nhà Thúc Sinh nhưng lại rơi vào tay Bạc Hà, Bạc Hạnh phải vào lầu xanh lần hai. Tại đây Kiều gặp Từ Hải – một anh hùng “đội trời đạp đất” chàng chuộc Kiều ra khỏi lầu xanh, giúp Kiều báo ân, báo oán. Kiều lại mắc mưu Hồ Tôn Hiến, Từ Hải bị chết đứng, Kiều bị ép lấy viên quan thổ quan. Nhục nhã, đau đớn nàng nhảy xuống sông Tiền. Nàng được sư Giác Duyên cứu và Thúy Kiều đi tu. Kim Trọng trở lại kết duyên với Thúy Vân nhưng vẫn không quên được Kiều, chàng đi tìm. Gặp được sư Giác Duyên nhờ đó mà gặp được Kiều. Hai người đoàn tụ nhưng duyên đôi lứa cũng đã hết.

Có thể nói đây là một tuyệt tác với nội dung sâu sắc cùng nghệ thuật thành công. Đây là một bức tranh của một xã hội tàn bạo bất công, chà đạp lên những con người nghèo khó, đặc biệt là người phụ nữ. Qua đó lên án các thế lực xấu xa. Đồng thời đề cao vẻ đẹp ngoại hình, tài năng cùng nhân phẩm và khát vọng chân chính của con người về tự do hạnh phúc, chân lí. Nguyễn Du là một nhà thiên tài văn học, doanh nhân, văn hóa, nhà nhân chủ nghĩa có ảnh hưởng tới sựu phát triển của nền văn học Việt nam. Nguyễn Du và Truyện Kiều sẽ sống mãi trong lòng người đọc, sống mãi với dân tộc.

Học tốt nhé !