tố hữu viết bài thơ khi con tu hú  vào tháng 7 năm 1939 sau gần 100 ngày bị giam cầm trong nhà lao thừa thiên.Bài thơ phản ánh nên tâm trạng ngột ngạt bức bách của một người cộng sản trẻ tuổi sôi nổi yêu đời bị giam cầm trong 4 bức tường vôi lạnh lẽo cô độc.

Tậm trạng ấy được thể hiện qua những câu thơ lục bát da diết ám ảnh.

Khi con tu hú gọi bầy/lúa chiêm đang chín trái cây ngọt dần/vường râm giậy tiếng ve ngân/bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Tiếng chim tu hú gọi bầy đã đánh thức một nỗi nhớ sâu xa trong tố hữu.Trong thế giới tối tăm sự lạnh lẽo và mùi ẩm mốc của lao tù,nhà thơ đã huy đọng niều giác quan để tưởng tượng đến cái đồng quê thân thuộc ngoài kia.Chim thì gọi bầy,lúa chiêm thì đang chín,trái cây bắt đầu ngọt dần.Một bức tranh được họa nên từ trí tưởng tượng bằng nỗi nhớ cuộc sống tự do da diết.Sự vật vận động gần như đã đạt đến cảnh giới hoàn mĩ.

Giữa chốn ngục tù lòng sôi rạo rực chàng chiến sĩ trẻ nhớ đến tiếng ve ngân trong khu vườn rợp bóng cây,nhớ màu vàng của bắp,nhớ màu đào của nắng.Cảnh sắc đồng quê hiện lên biết bao bình dị thân thiết yêu thương

Một mùa hè đã báo hiệu,một mùa hè với những cảnh vật âm thanh quen thuộc.Phải là một con người tha thiết yêu thương cuộc sống,gắn bó với máu thịt quê hương mới có nỗi nhức nhối không nguôi như thế

Trí tưởng tượng của nhà thơ được chắp cánh đến với bầu trời khoáng đạt.

Trời xanh càng rộng càng cao/đôi con diều sáo lộn nhào từng không

Cũng là bầu trời xnh thân thiết của tuổi thơ với đôi con diều sáo lộn nhào.Giữa khoảng trời bao la cao rộng,vài con diều sáo  nhào lộn như nét chấm nhỏ nhoi giữa cái mênh mông của đất trời.Hình ảnh con diều sáo lộn nhào từng khôg tương trưng cho sự khát khao tự do bay lượn,thoát khỏi chiếc lồng ngục tù của người chiến sĩ trẻ đang bị giam cầm

Sáu câu thơ đầu làm hiện lên bức tranh đồng quê thân yêu.Thơ nên nhạc nên họa.Ngôn từ trong sáng,tinh luyện.Mỗi chữ được dùng như được chắt lọc qua hồn quê và hồn thơ đậm đà.

Trẻ trung yêu đời say mê và khao khát được sống một cuộc đời tự do.Nhà thơ đang bị đầy đọa trong ngục tối nhưng tinh thần lại ở ngoài lao mới có thể viết nên những câu thơ như này.Tóm lại bài thơ khi con tu hú là một ánh văn hay rất đáng để ta học hỏi,tìm đọc