đây là nỗi buồn chung của các tri thức nghèo thời phong kiến- là nỗi buồn thâm kín của tác giả Nam Cao. Nam Cao mượn  nv ông giáo để thể hiện nỗi bâng khâng của mk về cộc đời.

*qua câu nói: ''cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn... không! cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn,hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác.''

+ ông giáo bâng khâng, hồi nghi rằng trong cuộc đời nghèo khổ, trong xh pk cũ đầy áp bức ; khi con người đến bước đường cùng ai cũng phải liều lĩnh, cũng đánh mất lòng tự trọng, lương tâm và sự lương thiện. kể cả Lão Hạc _ một người tự trọng, yêu thương con người,một người đã khóc vì trót lừa con chó, luôn nghĩ đến mọi người xq, một con người đáng kính, cao thượng biết  bao.

+ ông giáo buồn bã, ngỡ ngàng vì Lão Hạc- người mà ông kính trọng, nể phục_ người làm ông tin rằng cuộc đời vẫn còn thứ tốt đẹp, vẫn còn ánh sáng của hi vọng, thì nay Lão lại theo gót binh tư để kiếm ăn

=> ông giáo thất vọng, buồn bã, mất niềm tin, hững hờ trước thực tại

( nói vậy thôi chứ k phải LH vì nghèo đói mà trỏ thành người xấu đâu nha, bạn đừng hiểu làm. lão đã chọn cái chết để gìn gữi cái lương tri tốt đẹp của mk, cuối truyện bạn đọc r sẽ biết )

Ông giáo cảm thấy cuộc đời không đáng buồn nữa vì " không có gì"có thể hủy hoại nhân phẩm làm người cáo đẹp của Lão Hạc. Suy nghĩ thể hiện niềm hi vọng và sự tin tưởng về nhân cách tốt đẹp của con người. Nhưng "...hay vẫn đáng buồn theo một nghĩa khác" dòng cảm xúc ấy cho ta thấy ông giáo vẫn buồn vì một con người cao đẹp và lương thiện như lão hạc đã phải chọn một cái chết đau đớn-dữ dội

=> lên án xã hội đen tối không có chỗ cho những con người có nhân cách tốt đẹp