Nguyễn Đình Thi có viết: “Nghệ thuật không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi, nghệ thuật  vào đốt lửa trong lòng chúng ta, khiến chúng ta tự bước lên đường ấy”. “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải giúp cho người đọc thấy tiếng lòng tha thiết, yêu mến và gắn bó với đất nước. Bài thơ đã góp phần cổ vũ, động viên nhân dân ta trong công cuộc xây dựng đất nước đồng thời cũng là bức thông điệp gửi đến mọi người công dân ý thức trong xây dựng và bảo vệ đất nước. Thổi bùng trong ta lòng yêu đất nước và ý thức cống hiến những gì tốt đẹp nhất cho đất nước. Nguyện ước chân thành và tha thiết trước màu xuân đất nước của nhà thơ đã được thể hiện chi tiết qua hai khổ thơ: 
                                              Ta làm con chim hót 
                                              Ta làm một cành hoa 

                                              Ta nhập vào hòa ca

                                              Một nốt trầm xao xuyến
                                             

                                              Một mùa xuân nho nhỏ

                                              Lặng lẽ dâng cho đời

                                              Dù là tuổi hai mươi

                                              Dù là khi tóc bạc.
           

              Bài thơ mùa xuân nho nhỏ sáng tác vào tháng 11 năm 1980, trong hoàn cảnh đất nước đã thống nhất. Bài thơ được viết trong những ngày cuối cùng Thanh Hải nằm trên giường bệnh, cả cuộc đời ông đã dùng để cống hiến cho cách mạng, giờ đây ông lại cất lên niềm khát khao, niềm mong mỏi có thể tiếp tục cống hiến “mùa xuân nho nhỏ” cho cuộc đời này. Bài thơ bắt đầu từ những cảm xúc trực tiếp hồn nhiên trong trẻo trước màu xuân của thiên nhiên đất trời qua hình ảnh quen thuộc nhưng cách tả khá gợi và thú vị. Nếu ở những khổ thơ đầu là cảm xúc của tác giả trước thiên đất trời và mùa xuân đất nước thì đến khổ thơ 4,5 là ước nguyện chân thành và tha thiết của nhà thơ.
                                           

                                              Ta làm con chim hót 
                                              Ta làm một cành hoa 

                                              Ta nhập vào hòa ca

                                              Một nốt trầm xao xuyến

             Muốn làm việc hữu ích, dâng hiến cho đời được nhà thơ bày tỏ qua những hình ảnh tự nhiên, giản dị giàu ý nghĩa vì nhà thơ đã lấy cái đẹp tinh túy của thiên nhiên để diễn tả vẻ đẹp trong tâm hồn. Điệp từ “ta làm”, “ta nhập vào” đã diễn tả một cách tha thiết. Khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước, được cống hiến một phần tốt đẹp - dù nhỏ bé của mình cho cuộc đời chung, cho đất nước. Giữa hai phần bài thơ có sự chuyển đổi đại từ nhân xưng của chủ thể trữ tình từ “tôi” sang “ta” điều này hoàn toàn không phải ngẫu nhiên mà được tác giả sử dụng như một dụng ý nghệ thuật tích hợp của sự chuyển biến cảm xúc. Chữ “tôi” trong câu thơ “tôi đưa tay tôi hứng” ở khổ thơ đầu đã thể hiện một cái tôi cụ thể, rất riêng của nhà thơ, vừa thể hiện sự nâng niu trân trọng với vẻ đẹp và sự sống mùa xuân. Nếu thay bằng chữ ta thì hoàn toàn không thích hợp với nội dung cảm xúc ấy. Vẽ ra một tư thế có vẻ phô trương. Còn ở phần sau này, khi bày tỏ quan niệm tha thiết như một khát vọng được dâng hiến những giá trị tinh túy của đời mình cho cuộc đời chung thì đại từ “ta” lại tạo được sắc thái trang trọng thiêng liêng của một lời nguyện ước. Hơn nữa điều tâm nguyện ấy không chỉ của riêng nhà thơ, cái “tôi” của tác giả đã nói thay cho nhiều cái tôi khác “ta” vừa chỉ số ít vừa chỉ số nhiều nghiêng về sự hài hòa giữa cái riêng với mọi người. 
          Tâm niệm tự nguyện dâng hiến tất cả tâm sức của mình cho nhân dân, đất nước nhà thơ thể hiện bằng hình ảnh giản dị cảm động rất khiêm nhường. Đó là làm con chim hót giữa muôn vàn tiếng chim vô tư cống hiến tiếng hót vui, làm “một nhành hoa” giữa vườn xuân rực rỡ , cống hiến hương sắc cho đời. Ở phần đầu bài thơ tác giả đã phát họa hình ảnh mùa xuân bằng hình ảnh chi tiết bông hoa và tiếng chim hót. Cấu tứ lặp đi lặp lại đã tạo ra sự đối ứng đầu cuối tương ứng chặt chẽ. Hình ảnh chọn lọc ấy trở lại đã mang một ý nghĩa mới: Niềm mong muốn được sống có ích, cống hiến cho đời là một lẽ tự nhiên và đặc biệt là tiếng chim hót vào bản đồng ca đất nước đang hăng hái xây dựng và sẵn sàng chiến đấu “một nốt trầm xao xuyến”. Hình ảnh ẩn dụ “một nốt trầm xao xuyến” là một sáng tạo nghệ thuật đặc sắc của Thanh Hải. Trong bản hòa ca có muôn vàn nốt nhạc. Có nốt nhạc cao vút người ta dễ dàng nhận ra. Nốt trầm ấy rất nhẹ nhàng không dễ mà nhận ra được những nốt trầm ấy phải khiến cho người ta xao xuyến. Từ láy “xao xuyến” cùng phép ẩn dụ đã giúp cho nhà thơ thể hiện sự khiêm tốn, nhận thấy sự đóng góp của mình cho đất nước chỉ là nhỏ bé thôi nhưng phải rất chân thành. 
          Như vậy khổ thơ đã mang đến cho người đọc một thông điệp “mỗi người phải mang đến cho cuộc đời chung một nét riêng”, cái phần tinh túy nhất của mình. Dâng hiến, hòa nhập nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng đó mới chính là điều quan trọng và cần thiết mà nhà thơ Thanh Hải đã nhấn mạnh. 
                                                             

                                              Một mùa xuân nho nhỏ

                                              Lặng lẽ dâng cho đời

                                              Dù là tuổi hai mươi

                                              Dù là khi tóc bạc.

              Hình ảnh “một mùa xuân nho nhỏ” đã lặp lại tự đề của bài thơ và chắc chắn nó là chủ đề của toàn bài. “Mùa xuân” là một khái niệm chỉ thời gian vậy mà tác giả lại kết hợp với từ láy “nho nhỏ” của mỗi người làm sao có mùa xuân lớn của dân tộc. Vậy thì hình ảnh mùa xuân nho nhỏ một lần nữa nhấn mạnh về những cống hiến thầm lặng chân thành, tha thiết mà rất khiêm nhường của từng người. Câu thơ thứ hai của khổ thơ tác giả đã dùng phép đảo ngữ để nhấn mạnh vào từ láy “lặng lẽ” .Từ láy nho nhỏ lặng lẽ kết hợp với số từ 1 đã khẳng định danh cứ khiêm nhường mà đóng. Hai câu thơ này nhà thơ đã nói với chúng ta những cống hiến lặng thầm nhưng phải vô cùng tha thiết. Tác giả đã cho ta hiểu, đó chính là lẽ sống đẹp, sống có ích cho đời. Hà Vinh đã từng nhận xét “trước khách hài quả chưa từng có hình ảnh thơ vừa hồn nhiên thân thương này. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chưa được sự khiêm nhường mà cũng tự tin, tự hào biết mấy của con người ý thức sâu về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của dâng hiến và đón nhận”
               “Tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc” là hình ảnh hoán dụ. Tuổi hai mươi là tuổi thanh xuân của đời người, khi tóc bạc là khi con người đã già yếu. Đó không phải là mong muốn trong một lúc mà là cả một cuộc đời. Bên cạnh đấy tác giả còn sử dụng điệp từ “dù là” khiến âm điệu câu thơ tha thiết kết của một con người từng trải qua hai cuộc kháng chiến đã cống hiến trọn vẹn cuộc đời và sự nghiệp cho cách mạng vẫn tha thiết được sống đẹp, sống có ích với tất cả sức sống tươi trẻ của mình cho cuộc đời chung.  

                 

                 Những lời tâm sự cuối cùng của người sắp mất luôn là những lời thực, luôn chứa chan tình cảm, ước nguyện sâu lắng nhất. Và bài thơ này cũng chính là những điều đúc kết cả cuộc đời của ông. Ông đã giãi bày, tâm tình những điều sâu kín nhất trong lòng, và chính lúc đó Thanh Hải đã thả hồn vào thơ, cùng chung một nhịp đập với thơ để ông và thơ luôn được cùng nhau, hiểu nhau và giãi bày cho nhau.

$#Hy$

Xem hình!