Xuân Quỳnh (1942-1988) là một nhà thơ nữ của Văn học Việt Nam. Nổi tiếng với những bài thơ năm chữ như: Thuyền và Biển, Tiếng gà trưa,... biểu lột một hồn thơ nồng nàn, đằm thắm, dào dạt tình yêu thương, thơ của bà đã để lại trong lòng nười đọc cảm giác khó quên. Trong vô số các tác phẩm nói về tình cảm gia đình, về những cuộc chiến tranh đói mòn đói mỏi như "Bếp lửa" của Bằng Việt hay tình bà cháu thắm thiết qua bài thơ "Thời nắng xanh" của Trương Nam Hương những có lẽ không thể không kể đến Xuân Quỳnh với "Tiếng gà trưa". Tác phẩm được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Đế quốc Mỹ, in lần đầu trong tập thơ "Hoa học chiến hào" năm 1968.  Đó là những dòng hồi tưởng của nữ sĩ về năm tháng ấu thơ bên người bà tần tảo.

      Như đã nói trên, bài thơ của nữ sĩ viết vào những năm đầu của cuộc kháng. Bài có tổng cộng 43 câu, trong đó 39 câu thơ ngũ ngôn, 4 câu chỉ có 3 chữ. Câu thơ "tiếng gà trưa" được điệp lại bốn lần, cứ ngân vang mãi trong tâm hồn của người lính trên đường hành quân ra trận, như tiếng gọi của quê nhà thân thương. Dòng cảm xúc từ hiện tại man mác và bâng khuâng về những năm tháng tuổi thơ với bao kỉ niệm cảm động cùng đàn gà và ổ trứng hồng, về người bà đôn hậu, sâu nặng tình yêu quê hương đất nước trong lòng nữ sĩ.

      Mở đầu bài thơ, Xuân Quỳnh đã dẫn dắt người đọc vào câu chuyện của mình một cách tự nhiên:

"Trên đường hành quân xaDừng chân bên xóm nhỏTiếng gà ai nhảy ổ"Cục... cục tác cục ta"Nghe xao động nắng trưaNghe bàn chân đỡ mỏiNghe gọi về tuổi thơ."      Một cách tự nhiên, Xuân Quỳnh như kể cho người đọc câu chuyện của mình. Đó là một buổi trưa hè đầy nắng, người chiến sĩ trên đường hành quân đã sừng chân bên xóm nhỏ và vô tình nghe được âm thanh tiếng gà mà nhớ đến tuổi thơ. Trong bài thơ, tác giả đã khéo éo sử dụng nghệ thuật ẩn dụ, chuyển đổi cảm giác nghe âm thanh thành hồi tưởng lại hình dạng của âm thanh trong quá khứ, gợi lại kí ức tuổi thơ êm đềm. Trong hoàn cảnh khó khăn đủ thứ, bị vắt kiệt sức trong cuộc kháng chiến, không ít phần lòng nhiệt huyết, tình thần của các chiến sĩ bị bào mòn. Nhưng nhờ tiếng gà trưa cho họ cảm giác hạnh phúc, nhớ nhung đã xua tan đi cái mệt mỏi, uể oải của người chiến sĩ. Mỗi lần dao động từ "nghe" lặp lại, trường lan tỏa của âm thanh tiếng gà mỗi lúc một rõ nét nhưng đó không phải là sự mở ra theo chiều rộng không gian mà là sự chuyển động theo chiều sâu của tâm lí. Đầu tiên là sự thay đổi của ngoại cảnh "Nghe xao động nắng trưa". Sau đó là sự xâm lấn vào cảm giác "Nghe bàn chân đỡ mỏi và cuối cùng là sự xâm lấn vào tuổi thơ: "Nghe gọi về tuổi thơ". Tiếng gà mở đầu không cỉ gọi lại kí ức mà còn có cảm giác đỡ mệt. Là nguồn động lực lớn nhất trong khoản thời gian khó khăn do ảnh hường của cuộc kháng chiến. 

Đến đoạn thơ thứ hai, trong hai mươi sáu câu thơ, câu thơ Tiếng gà trưa được nhắc lại ba lần, âm thanh ấy gọi về bao kỉ niệm thân yêu. Xa xa tiếng gà trưa vọng lại, người chiến sĩ nhớ về người bà thân yêu chắt chiu từng quả trứng hồng. Những quá trứng hồng, đàn gà chi chít đông đúc.        "Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng."

      Tiếng gà trưa cất lên nơi xóm nhỏ, người chiến sĩ nhớ về người bà thân yêu. Tuổi thơ sống bên bà có biết bao kỉ niệm đáng nhớ, tính hiếu kỳ, tò mò của trẻ thơ quan sát con gà đẻ trứng. Rồi bị bà mắng, sợ mặt bị lang, trong lòng cháu hiện lên lo lắng:

"Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng
Khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới."

      Nổi bật qua suốt những câu thơ ấy là hình ảnh người bà chắt chiu, giành giụm yêu thương cháu. Bà đã luôn ân cần, hi sinh và mệt nhọc để mong có được một đàn gà tốt giúp cháu có những bộ quần áo mới, dù nó chỉ nhỏ thôi những mà thấm thía biết bao nhiêu. Đoạn thơ nghe giản dị mà thật gần gũi nhường nào, những chi tiết tác giả miêu tả gắn bó thân thuộc với quê hương làng xóm, hơn thế nó là những kỉ niệm không bao giờ phai nhạt trong tâm trí trẻ thơ. Nỗi lo của bà thật cảm động xiết bao, đàn gà kia sẽ bị chết nếu như sương muối giá lạnh và cháu bà lại chẳng được may áo mới.

"Ôi cái quần chéo go,
Ống rộng dài quết đất
Cái áo cánh trúc bâu
Đi qua nghe sột soạt"

      Cháu nhớ mãi sau mỗi lần gà được bán, bà lại ra chợ chọn mua cho cháu yêu bộ quần áo thật đẹp. Tình cảm yêu thương nồng hậu bà luôn dành trọn cho cháu, cho con. Tuổi thơ sống bên bà đây là quãng đời đầy ắp những kỉ niệm khó quên.

Lần thứ tư Tiếng gà trưa lại cất lên. Tiếng gà gọi về những giấc mơ của người lính trẻ.

"Tiếng gà trưa
Mang bao nhiều hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng."

      Âm thanh xao động của tiếng gà trưa bình dị mà thiêng liêng, nó gợi tình cảm đẹp trong lòng người chiến sĩ hành quân ra trận. Âm thanh ấy như tiếng của quê hương, đất mẹ thân yêu. Tiếng gà trưa, đâu chỉ là âm thanh của một con vật vô tri mà nó là tiếng gọi của tuổi thơ, của yêu thương hồng, là những âm thanh của kí ức tươi đẹp, trong sáng đã theo cháu suốt một đời. nó cứ ám ảnh, âm vang day dứt mãi trong lòng nhà thơ, trong những giấc mơ tuổi nhỏ. Âm thanh ấy đã đi vào tiềm thức đứa cháu nhỏ, đầy dịu dàng mà xúc động thiêng liêng vì nó gắn với tình bà cao cả. Đó cũng là lí do để người cháu sống cống hiến:

"Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ."

      Điệp từ "vì" được lặp lại 4 lần liên tiếp nhấn mạnh mục đích chiến đấu của người chiến sĩ. Đó là vì tổ quốc thân thương, vì xóm làng que thuộc nơi chôn rau cắt rốn của tuổi thơ, nhưng đất nước quê hương vô cũng vô tận, mênh mông ấy cũng chỉ mãi hữu hình trong dáng bà thầm lặng hi sinh, gắn với âm thanh của tiếng gà trưa quen thuộc. Ha tiếng "bà ơi" vang lên nghe mới tha thiết mà đằm thắm làm sao, nó vừa xúc động thiêng liêng, vừa bỏng sôi mãnh liệt. Giống như nó được chực trào ra từ tận đáy lòng thổn thức không thể kìm lòng. Tiếng gà cũng là tiếng gọi thân yêu của bà, của mẹ, của quê hương. Tiếng gọi thân yêu ấy như là niềm tin cho người chiến sĩ trong cuộc chiến đấu bảo vệ quê hương yêu dấu. Qua đây thấy được tình cảm tiền tuyến hậu phương của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến, gian khổ có thể làm mệt mỏi, bom đạn có thể hủy diệt mọi thứ nhưng những tình cảm về bà, về những kỉ niệm ấu thơ cùng tiếng gà trưa không bao giờ chết mà vẫn còn nguyên lửa, vẫn cứ dâng dâng trong lòng người.

      Bài thơ "Tiếng gà trưa" là một nốt trầm sâu lắng, da diết của người lính trên bước đường hành quân gian khổ, nhưng tiếng gà ấy còn là tên gọi khác của kỉ niệm, của hồi ức, của tình bà cháu thiêng liêng bất diệt. với cách sử dụng linh hoạt điệp từ, các hình ảnh giản dị mà xúc động, Xuân Quỳnh đã truyền tải được thật chính xác lòng mình tới độc giả.

*bài mik viết ko được hay lắm, có j ko hay bạn tự sửa nhé*