Diễn biến cơ bản của nhiễm sắc thể quá trình nguyên phân:
- Kì đầu: NST kép tiếp tục đóng xoắn và co ngắn.
- Kì giữa:
+ Các NST kép đóng xoắn cực đại có hình dạng và kích thước đặc trưng cho loài.
+ Các NST kép tập trung thành một hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.
- Kì sau: Tâm động tách đôi, mỗi NST kép tách thành hai NST đơn phân li đồng đều về 2 cực của tế bào.
- Kì cuối: NST tháo xoắn thành dạng sợi mảnh, tế bào chất phân chia tế bào mẹ thành hai tế bào con.

Diễn biến cơ bản của nhiễm sắc thể quá trình giảm phân:

 *Giảm phân 1:

- Kì đầu: Các NST kép tiếp tục đóng xoắn. Xảy ra hiện tượng tiếp hợp giữa các NST kép trong cặp tương đồng, có thể xảy ra sự bắt chéo trao đổi đoạn giữa các NST khác nguồn gốc trong cặp tương đồng.
- Kì giữa: Các NST kép trong cặp tương đồng tập trung thành hai hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.
- Kì sau: Các NST kép trong cặp tương đồng phân li độc lập với nhau về hai cực của tế bào.
- Kì cuối: Các NST kép nằm gọn trong 2 nhân mới tạo thành. Hai tế bào con đều có bộ n NST kép khác nhau về nguồn gốc.

 *Giảm phân 2:

- Kì đầu: Các NST kép tiếp tục đóng xoắn cho thấy rõ số lượng NST kép trong bộ đơn bội.
- Kì giữa:

+ Các NST kép đóng xoắn cực đại có hình thái, kích thước đặc trưng cho loài.
+ Các NST kép tập trung thành một hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào.
- Kì sau: Tâm động tách đôi, mỗi NST kép tách thành hai NST đơn phân li về 2 cực của tế bào.
- Kì cuối: Các NST đơn tháo xoắn thành dạng sợi mảnh nằm gọn trong 4 nhân mới tạo thành, 4 tế bào con có bộ n NST đơn.