Có thể nói, tỏng dòng chảy của văn học dân tộc, tình cảm gia đình luôn là một chủ đề xuyên suốt được nhiều nhà văn, nhà thơ tập trung, hướng ngòi bút đến. Tình cảm ấy càng được đâye lên cao trào khi được đặt vào trong một hoàn cảnh đặc biệt. Chiếc lược ngà của nhà văn Nguyễn Quang Sáng là một trong những câu chuyện như thế. Tác phẩm đã làm nổi bật vẻ đẹp của tình cha con bất diệt trong chiến tranh gian khổ. 

Nguyễn Quang Sáng là nhà văn Nam Bộ. Ông sinh năm  1932, quê ở Huyện Chợ Mới, Tỉnh An Giang, là nhà văn  quân đội trưởng thành trong quân ngũ từ 2 cuộc kháng chiến của dân tộc. Từ sau 1954 tập kết ra Bắc, viết văn. Ông rất am hiểu và gắn bó vói mảnh đất ấy, hầu như ông chỉ viết về con người Nam Bộ trong chiến tranh và sau hòa bình. Truyện của ông thường có cốt truyện bất ngờ, tự nhiên, hợp lí, đặc biệt là những tình huống éo le trong hoàn cảnh ác liệt của chiến tranh để thử thách và thể hiện tình cảm của con người. Một số các tác phẩm chính của ông: Văn xuôi ( Người quê hương – 1958; Đất lửa- 1963; câu chuyện bên trận địa pháo -1966), Kịch bản phim (Mùa gió chướng- 1977; Cánh đồng hoang-1978, pho tượng-1981; Cho đến bao giờ-1982; Mùa nước nổi-1986),...

“Chiếc lược ngà” được viết năm 1966 - khi tác giả hoạt động ở chiến trường Nam Bộ những năm kháng chiến chống Mĩ và được đưa vào tập truyện cùng tên. Truyện ngắn đã diễn tả một cách cảm động tình cha con thắm thiết, sâu nặng của cha con ông Sáu trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh. Ông Sáu ở chiến khu về thăm nhà với hy vọng gặp lại đứa con sau tám năm xa cách, hai bố con chưa hề gặp mặt. Bé Thu không nhận ra cha vì vết sẹo trên mặt làm ba em không giống với tấm ảnh chụp ba mà em đã biết. Em đối xử với ba như với người xa lạ. Đến lúc Thu nhận ra cha, tình cha con thức dậy mãnh liệt thì cũng là lúc ông Sáu phải ra đi. Đến hôm ông Sáu phải lên đường, nghe bà ngoại giải thích về vết sẹo, bé Thu đã nhận ba của mình.Ở căn cứ, người cha dồn hết tình cảm yêu quí, nhớ thương con vào việc làm một chiếc lược ngà để tặng cho con. Trong một trận càn, ông hi sinh.  Lúc hấp hối do bị trúng đạn máy bay Mĩ ông đã nhờ đồng đội chuyển chiếc lược ngà cho con.

Tác phẩm còn gây ấn tượng với người đọc bởi nghệ thuật đặc sắc. Cốt truyện chặt chẽ, bất ngờ nhưng hợp lý ,hấp dẫn.  Lựa chọn nhân vật kể chuyện thích hợp , câu chuyện đáng tin cậy. Đồng thời xây dựng nhân vật, miêu tả tâm lý nhân vật rất thành công. Ngôn ngữ lời kể giản dị, đậm màu sắc Nam Bộ.

Như vậy, Chiếc lược ngà là câu chuyện cảm động tình cha con đằm thắm sâu nặng. Tác phẩm cho ta hiểu thêm về những mất mát to lớn của chiến tranh mà nhân dân ta đã trải qua trong cuộ kháng chiến chống Mĩ cứu nước.