“Quê hương là gì hả mẹ 

Mà cô giáo dạy hãy yêu? 

Quê hương là gì hả mẹ 

Ai đi xa cũng nhớ nhiều?”

-Quê Hương-Đỗ Trung Quân

     Nhắc đến “quê hương” ta luôn có một cảm giác thân thương, cảm xúc bồi hồi khó tả. Chắc hẳn ai cũng có cho mình một nơi để nhớ, để yêu, để quay về. Nơi ấy chính là quê hương của mỗi người. Và nỗi nhớ quê hương ấy có lẽ càng tha thiết hơn đối với những người quen xa quê. Đồng cảm với nỗi nhớ nhung da diết ấy, nhà thơ đã viết nên bài thơ “Quê hương” khi ông đang học tại Huế để gửi gắm nỗi nhớ nhung về làng chài ven biển nơi ông sinh sống. Qua bài thơ, Tế Hanh đã vẽ nên một bức tranh lao động khỏe khoắn của người dân làng chài với những gì thân thuộc, gần gũi nhất.

         Mở đầu bài thơ, ta đã thấy bức tranh thiên nhiên làng quê hiện lên vô cùng gần gũi, quen thuộc:

“Quê hương tôi vốn làm nghề chài lưới

Nước bao vây cách biển nửa ngày sông”

Hai câu thơ ngắn gọn nhưng ta thấy biết được làng quê của tác giả nằm ở đâu. Đây chính là khung cảnh của một làng chài nhỏ ven biển. Dường như bao quanh bốn bề là nước, có lẽ là một cù lao, nổi lên giữa biển. “Cách biển nửa ngày sông” gợi ra cho ta thấy khoảng cách giữa biển và đất liền. Một cách nói vô cùng dân dã của con người miền biển.

Với khổ thơ thứ hai nhà thơ đã miêu tả được cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá.

“Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng,

Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá:

Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã

Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang.

Cánh buồm trương, to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió...”

Cảnh đoàn thuyền ra rơi đánh cá cũng chính là miêu tả bức tranh lao động của những người dân làng chài.

“Khi trời trong, gó nhẹ, sớm mai hồng”

Biện pháp liệt kê gợi ra không gian, thời gian đoàn thuyền ra đánh cá. Không gian trời trong, gió nhẹ, thời gian là buổi sớm mai với ánh nắng hồng xuyên qua đám mây chiếu vào chiếc thuyền. Đây là dấu hiệu báo hiệu đây là một ngày trời  yên biển lặng, cá bội thu.

“Dân trai tráng” là những chàng trai trẻ, khỏe mạnh đầy nhiệt huyết đi thu hoạch những mẻ cá tươi ngon, hấp dẫn. Không chỉ vậy, tác giả còn dùng biện pháp so sánh “Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã”, chiếc thuyền so sánh với con tuấn ma. Chiếc thuyền có linh hồn, có sức mạnh, vẻ đẹp hùng dũng.

“Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang”

Vẫn tiếp tục miêu tả vẻ đẹp chiếc thuyền “hăng” ,” mạnh mẽ”, “vượt”, kết hợp dùng động từ và tính từ miêu tả tốc độ con thuyền rất nhanh, vượt qua rất nhiều thử thách đến với ánh sáng hào quang, chiến thắng. Đó chính là vẻ đẹp con người lao động.

Với tình yêu thiên nhiên tha thiết tác giả đã cảm nhận hình ảnh cánh buồm vô cùng độc đáo:

“Chiếc buồm giương to như mảnh hồn làng

Rướn thân trắng bao la thâu góp gió”

Hình ảnh cánh buồm hiện lên vô cùng đặc biến, vốn dĩ chiếc thuyền chỉ là một vật vô tri vô giác. Ấy vậy mà, giờ đây nó được so sánh như “mảnh hồn làng”, được coi là linh hồn của cả một làng quê. Quả thật đó là một hình ảnh thơ đầy trí tưởng tượng và bay bổng. Giờ đây cánh buồm trở nên thân thương, gần gũi, gắn bó với người dân làng chài một cách tuyệt đối.

Bức tranh lao động của làng quê một lần nữa được hiện lên qua bức tranh miêu tả cảnh đoàn thuyền trở về một sự hạnh phúc, vui vẻ và một mùa thu hoạch bội thu:

“Ngày hôm sau ồn ào trên bến đỗ

Khắp dân làng tấp nập đón ghe về

Nhờ ơn trời, biển lặng, cá đầy ghe

Những con cá tươi ngon thân bạc trắng”

Trải qua một ngày dài vất vả trên biển, cuối cùng đoàn thuyền cũng quay về bình an vô sự. Dường như mọi người đã chờ đợi giây phút này từ sớm “khắp dân làng tấp nập đón ghe về”. Bầu không khí lúc này thật tươi vui, hân hoan hơn bao giờ hết. Với việc sử dụng tính từ “ồn ào, tấp nập” đã toát lên một không khí náo nhiệt đầy hối hả của những người dân vui mừng đón đoàn thuyền đánh cá trở về với “những con cá tươi ngon thân bạc trắng” nhìn bắt mắt.

Với sự trở về bình an này, người dân làng chài luôn biết ơn trời đất vì đã cho biển lặng, bìn an cho người dân quay về an toàn. Đó cũng là lời cảm ơn vì đã cho họ một mùa thu hoạch bội thu.

Xuất hiện giữa bức tranh thiên nhiên làng chai ấy là hình ảnh những người dân chài khỏe khoắn và hình ảnh con thuyền mang một dáng vẻ khác:

“Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng

Cả thân hình nồng thở vị xa xăm

Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm

Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ”.

Nổi bật lên giữa khung cảnh người người, nhà nhà đang tấp nập, nhộn nhịp thu hoạch cá là hình ảnh khỏe khoắn đầy sức sống của những thân hình vạm vỡ, cường tráng quanh năm bôn ba vật lộn với đại dương bao la. Những thân hình ấy thấm đẫm những hơi thở, nhịp sóng và vị mặn nồng của muối biển. Đến đây hình ảnh chiếc thuyền được tác giả nhân hóa lên giống như con người sau một ngày làm việc vất vả và giờ là lúc được nghỉ ngơi. Hình ảnh con thuyền đã trở nên có hồn hơn bao giờ hết. Nó không còn là một phương tiện giao thông thông thường nữa mà nó đã trở thành một người bạn thân thiết của cư dân. Không chỉ con người mà cả chiếc thuyền cũng thấm đẫm hương vị biển, cái hương vị mằn mặn chan chát như thấm sâu thấm đậm vào từng làn da, thớ thịt của con người. Một bức tranh toàn cảnh đã được nhà thơ tái hiện lại vô cùng sắc bén.

Đằng sau bức tranh quê hương với những hoạt động của người dân làng chài trên vùng biển là nỗi lòng nhớ thương da diết của nhà thơ.

“Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ

Màu nước xanh, cá bạc chiếc buồm vôi

Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi

Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá”

Với nỗi lòng của một người con xa quê, tác giả nhớ những gì gần gũi, quen thuộc, giản dị nhất của làng quê. Đặc biệt tác giả nhớ đến “mùi nồng mặn”, phải chăng đó là mùi của biển, của nắng gió và mùi của đất trời.

          Như vậy, đây là bức tranh lao động khỏe khoắn của người dân làng chài. Với giọng điệu tha thiết, kết hợp cùng hình ảnh sinh động cùng với những biện pháp tu từ độc đáo bức tranh toàn cảnh về quê hương hiện lên thật hấp dẫn.Chỉ có những người gắn bó rất gần gũi, có tình cảm yêu thương sâu nặng với cuộc đời, với làng chài ven biển và với con người nơi đây thì nhà thơ mới cảm nhận được một cách tinh tế đến vậy.