Khổ thơ cuối mang tính hàm nghĩa độc đáo, đưa tới chiều sâu tư tưởng triết lý:

“Trăng cứ tròn vành vạnh

kể chi người vô tình

ánh trăng im phăng phắc

đủ cho ta giật mình”

Quá khứ khi xưa hiện về nguyên vẹn, trăng - hay quá khứ nghĩa tình vẫn tràn đầy, viên mãn, thuỷ chung:

“Trăng cứ tròn vành vạnh”

Trăng vẫn đẹp, quá khứ vẫn toả sáng đầy ắp yêu thương dẫu con người đã lãng quên. Trăng “im phăng phắc”, một cái lặng lẽ đến đáng sợ, trăng không hề trách móc con người quá vô tâm như một sự khoan dung, độ lượng. “Ánh trăng” hay chính là quan toà lương tâm đang đánh thức một hồn người, chỉ im lặng thôi “vầng trăng” đã thức tỉnh, đánh thức con người sau một cơn mê dài đầy u tối.

“Ánh trăng” là cội nguồn quê hương, là nghĩa tình bè bạn, là quan toà lương tâm, là sự thức tỉnh của con người. Trăng vẫn đẹp, quá khứ vẫn còn và con người vẫn còn cơ hội sửa chữa sai lầm. Thành công của Nguyễn Duy chính là đã mượn cái “giật mình” của nhân vật trữ tình trong bài thơ để qua đó rung lên một hồi chuông cảnh tỉnh, nhắc nhở mọi người, nhất là thế hệ của ông, không được phép lãng quên quá khứ, cần sống có trách nhiệm với quá khứ, coi quá khứ là điểm tựa cho hiện tại, lấy quá khứ để soi vào hiện tại. Đó là tiếng lòng của một người cũng là tiếng lòng của bao người, bởi dù cho lời thơ cuối cùng khép lại thì dư âm của nó vẫn còn ngân lên, tạo một sức ám ảnh thật lớn đối với người đọc.

Mỗi con người chúng ta có thể đến một lúc nào đó sẽ lãng quên quá khứ, sẽ vô tình với mọi người nhưng rồi sự khoan dung và độ lượng của quê hương sẽ tha thứ tất cả. Đạo lí sống thuỷ chung, nghĩa tình với quá khứ, với quê hương sẽ đưa lối mỗi chúng ta tới cuộc sống hạnh phúc ở tương lai

Nội dung bốn câu thơ cho ta thấy vầng trăng đang suy tư:

$``$ Trăng cứ tròn vành vạnh

kể chi người vô tình

ánh trăng im phăng phắc

đủ cho ta giật mình. $"$

Trăng rưng rưng xúc động nhớ lại những kỉ niệm. Hình ảnh $``$ Trăng cứ tròn vằn vặn$"$  cho ta thấy được hình ảnh ánh trăng đẹp đẽ nguyên vẹn chẳng hề phai mờ. Trăng im lặng mà không trách móc, giận hờn $``$người vô tình $"$ vì trăng nhân hậu và có lòng bao dung. $``$ Ánh trăng im phăng phắc$"$ cho ta thấy được sự trách móc trong im lặng của trăng, sự nhắc nhở con người nhớ về cội nguồn. Nhờ cái im phăng phắc của trăng đã đánh thức con người. Lúc đó, con người mới chợt “giật mình” trước ánh trăng, đó là sự giật mình thể hiện sự sám hối đầy tính nhân văn.