`@` Cậy em:

- Từ những dòng thơ đầu đã cho thấy sự thông minh của Kiều qua cách sử dụng từ ngữ đầy khéo léo “cậy em" → Nàng cậy em chứ không phải “nhờ"

- Một thanh trắc với âm điệu nặng nề → gợi nên một sự quằn quại, đau đớn, khó nói trước một việc vô cùng tế nhị - trao duyên.

- “Cậy" không chỉ mang ý nhờ vả mà qua từ ngữ này, Kiều đã thể hiện một lòng tin tuyệt đối với Vân - sự tin cậy, hi vọng, uỷ thác, phó mặc mối duyên này cho em.

⇒ Vân chính là niềm an ủi cuối cùng mà Kiều có thể bấu víu vào để vượt qua con thác lũ của số phận oan nghiệt

`@` Em có chịu lời:

- Chịu: phải làm những gì bị ép buộc

- Nàng dùng từ "chịu" thay vì từ "nhận" để cho thấy rằng Vân đang trong tình huống khó xử như thế nào, hiểu được sự thiệt thòi của Vân

Kiều không chỉ đơn thuần thuyết phục em mà còn đặt mình vào vị trí của em để hiểu rằng Vân chẳng mấy vui vẻ, hài lòng → ngay trong lúc đau khổ nhất vẫn nghĩ đến cảm nhận của người khác → vị tha, sâu sắc → nhân cách cao đẹp mà Nguyễn Du đã khắc hoạ

`@` Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa

- Hành động lễ nghi cung kính: "lạy" và "thưa"

- Đây là hành động của kẻ bề dưới với kẻ bề trên. Do đó đây là một cái lạy rất khác thường

- Kiều xem Vân như một ân nhân. Nàng lạy là lạy đức hi sinh cao cả của Thuý Vân khi sẽ thay mình trả nghĩa cho Kim Trọng

- Nhịp thơ nhẹ nhàng, sâu lắng cùng với cách ngắt nhịp tha thiết giúp ta cảm nhận được sự buồn bã, nghẹn ngào trong hành động của Kiều.

Từ đây, hành động này đã tạo ra được một bầu không khí trang trọng của thời điểm trao duyên, khiến Vân chú ý, vừa rất tế nhị và sâu sắc. Trong cơn thác lũ dữ dội của cuộc đời mà Kiều vẫn nghĩ cho người khác, đồng thời nàng còn ý thức sâu sắc về hoàn cảnh hiện tại của mình.

`@` Giữa đường đứt gánh tương tư

- Thành ngữ: "Đứt gánh tương tư"

- Cụ thể hoá một khái niệm trừu tượng bằng cách kết hợp giữa một sự vật hữu hình "gánh" và khái niệm trừu tượng "tương tư". 

→ Gánh: một khái niệm vật chất, gợi nên tình yêu là 1 nghĩa vụ, gánh nặng. Giống như người xưa đã từng nói: Duyên tình nặng gánh ai ơi (ca dao)

→ Tương tư: nỗi nhớ da diết của tình yêu lứa đôi

⇒ Vận dụng lời ăn tiếng nói hằng ngày của người dân lao động, Nguyễn Du đã đem đến cho kho tàng văn học Việt Nam một khái niệm trữ tình mới: gánh tương tư

- “tương tư" là hình ảnh đẹp nhưng Kiều lại dùng từ “đứt" → làm người đọc thấy chua xót trước mối tình dở dang giữa nàng và Kim Trọng

`@` Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em

- Keo loan: thứ máu của chim loan

- Chắp: tương tư giữa nàng và Kim Trọng đã đứt nên giờ đây phải "chắp mối"

- Tơ thừa: mối tơ duyên này đối với Kiều là mối tình khắc cốt ghi tâm nhưng Kiều biết rõ rằng, đối với em, đó chỉ là mối tơ thừa, "mặc" em quyết định.

`@` Kể từ khi gặp chàng Kim

Khi ngày quạt ước khi đêm chén thề

Đúng như Mộng Liên Đường Chủ Nhân đã từng nói rằng: “Tài mà không gặp gỡ, tình mà không được hả hê. Đây là cái căn nguyên của hai chữ đoạn trường.”

- Lối nói trùng điệp ba từ “khi" thể hiện những kỉ niệm giữa kí ức và thực tại, đẩy dời Kiều vào miền kí ức đau thương.

- Thủ pháp tiểu đối: ngày - đêm, quạt ước - chén thề

⇒ Sự dở dang, lỡ làng đến xót xa của tình yêu giữa chàng Kim và Kiều.

- Cụm từ chỉ thời gian: “ngày - đêm" là hình ảnh hoán dụ cho những kí ức tươi đẹp và rực rỡ trong đêm thề nguyền

- Âm điệu luyến láy, nhịp thơ gấp gáp cho thấy dù Kiều đang kể về kí ức đẹp nhưng thái độ lại không hạnh phúc. Phải chăng nàng đã ý thức được sự ngắn ngủi mong manh của mối duyên này?

`@` Sự đâu sóng gió bất kì

- “sóng gió" - hiện lên cả bầu trời liên tưởng - khó khăn, đau khổ, hoàn cảnh gia biến xảy đến bất ngờ

- Đây chính là thời điểm sóng gió bắt đầu gợn lên, cuộc đời nàng đã sang một bước ngoặt u ám mù mịt.

⇒ Nguyễn Du đã tố cáo chế độ phong kiến đã cướp đi cảnh yên bình của nhiều gia đình, tố cáo thế lực cường quyền và sức mạnh của đồng tiền “sạch sành sanh vét cho đầy túi tham".

`@` Hiều tình không lẽ hai bề vẹn hai

- Chữ hiếu là một phạm trù đạo đức của nho giáo, vì hiếu con người có thể dẹp bỏ tình riêng và Kiều cũng ko ngoại lệ, nàng ko cho phép mk trở thành 1 ng con bất hiếu: “Nỗi riêng riêng những bàng hoàng Dầu chong trắng đĩa lệ tràn thấm khăn”

- Tình sâu mà Hiếu cũng nặng, mặc dù Kiều chọn làm tròn chữ Hiếu nhưng trong lời nói vẫn có sự phân vân "khôn lẽ" làm cho Vân phải suy nghĩ về trách nhiệm của mình đối với lời uỷ thác của chị

- Tưởng chừng đây là lời kể đơn thuần nhưng bên trong đó là cả một tấm lòng, là sự dồn nén, chất chứa bao nhiêu đau đớn, mất mát, chia lìa.

`@` Ngày xuân em hãy còn dài

- Ý nói em còn trẻ, còn tuổi xuân, hi vọng qua ngày dài tháng rộng, mối tơ duyên này có thể đem lại hạnh phúc cho em

- Ngoài ra, câu nói này cũng chính là lý do mà Kiều đã khéo léo lồng ghép để thuyết phục Vân: nàng đã phải bán mình chuộc cha chẳng khác nào bán đi chính tuổi xuân, hạnh phúc của mình cho Mã Giám Sinh. Ngoài ra, ý nàng muốn nói rằng, sau khi trao duyên, nàng xem như mình đã không còn tuổi xuân, không còn hi vọng.

`@` Xót tình máu mủ thay lời nước non

- "Xót": mang sắc thái đặc biệt diễn tả mối quan hệ ruột thịt, cùng huyết thống máu mủ

- "Xót": Vân nhận lời trao duyên vì xót chị chứ không phải vì tình yêu

- Đối với Kiều, nàng xót cho Vân vì phải lấy người mình không yêu - lấy người không yêu mình

`@` Chị dù thịt nát xương mòn

Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây

- Thành ngữ "thịt nát xương mòn" nói lên Kiều tự ý thức về số phận hồng nhan bạc mệnh của chính mình

- "ngậm cười chín suối" - "thơm lây": muốn dồn hết công sức, công lao cho em, phủ nhận hết công sức của mình

⇒ Bày tỏ sự biết ơn và như một sự khích lệ đối với nàng Vân, rằng sẽ thanh thản nếu Vân nhận duyên này

`@` Chiếc vành với bức tờ mây

Duyên này thì giữ vật này của chung

- Tâm trạng của Kiều chứa đầy mâu thuẫn, một bên là hoàn cảnh bắt bược và một bên là cõi lòng tê tái:

+ Đưa ra kỉ vật: bức tờ mây ghi lời thề chung thuỷ và chiếc vành mà Kim Trọng đã trao cho nàng để làm tin

+ Lời dặn khi trao kỉ vật: không có nghĩa là "trao hẳn" mà chỉ để cho em giữ hộ, "duyên thì trao nhưng tình vẫn giữ"

- Rõ ràng nàng không đành lòng trao hết bao ân tình gắn bó, không nỡ rời xa những gì nồng nàn, khăng khít với chàng Kim một thời. Ngắt nhịp 4/2/2 chia cắt dòng thơ như tô đậm thêm, khắc sâu hơn nỗi đau đớn của nàng. Thấy kỉ vật như thấy lại bao ân tình gắn bó, những ngày tháng hạnh phúc êm đềm ngày xưa, từ đó, nỗi day dứt càng lớn thêm và nỗi đau xót cũng nhiều hơn.