Trào lưu cải cách duy tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX ra đời vào những năm 60 của thế kỉ XIX, trong khi thực dân Pháp ráo riết mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược Nam Kì, chuẩn bị tấn công đánh chiếm cả nước ta thì triều đình Huế vẫn tiếp tục thực hiện các chính sách nội trị, ngoại giao lỗi thời, lạc hậu khiến cho kinh tế, xã hội Việt Nam rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng. Bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương trở nên mục rỗng; nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp đình trệ; tài chính cạn kiệt, cuộc sống nhân dân vô cùng khó khăn. Mâu thuẫn giai cấp và mâu thuẫn dân tộc ngày càng thêm gay gắt. Phong trào khởi nghĩa nông dân lại tiếp tục nổ ra dữ dội. Trước tình cảnh nguy khốn này, đồng thời xuát phát từ lòng yêu nước, thương dân, muốn cho nước nhà giàu mạnh, có thể đương đầu với cuộc tấn công ngày càng dồn dập của kẻ thù, một số quan lại,  sĩ phu yêu nước thức thời đã mạnh dạn đưa ra những đề nghị, yêu cầu đổi mới công việc, nội trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa,...của nhà nước phong kiến. Từ đây, các trào lưu cải cách duy tân ra đời.

   Các nhà yêu nước đã đưa những bản cải cách gửi lên vua để cải cách, canh tân đất nước như năm 1868, Trần Đình Túc và Nguyễn Huy Tế xin mở cửa biển Trà Lí (Nam Định). Đinh Văn Điền xin đẩy mạnh việc khai khẩn ruộng hoang và khai mỏ, phát triển buôn bán, chấn chỉnh quốc phòng. Năm 1872, Viện Thương bạc xin mở ba cửa biển ở miền Bắc và miền Trung để thông thương với bên ngoài. Năm  1863  - 1871 thì Nguyễn Trường Tộ đã kiên trì gửi lên triều đình 30 bản điều trấn, đề cập đến một loạt vấn đề như chấn chỉnh bộ máy quan lại, phát triển công, thương nghiệp và tài chính, chỉnh đốn võ bị, mở rộng ngoại giao, cải tổ giáo dục,...Năm 1877 - 1882 thì Nguyễn Lộ Trạch dâng hai bản "Thời vụ sách" lên vua Tự Đức, đề nghị chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, bảo vệ đất nước.

   Những bản cải cách cũng có những mặt tích cực và mặt hạn chế. Về mặt tích cực thì nó đã thể hiện được tinh thần yêu nước của các văn thân, sĩ phu và nó đã gây ra một tiếng vang lớn, cũng đã tấn công được vào những tư tưởng bảo thủ, phản ánh trình độ nhận thức mới của người Việt Nam hiểu biết, thức thời. Về mặt hạn chế thì vẫn còn mang tính chất lẻ tẻ, rời rạch, chưa xuất phát từ những cơ sở bên trong, chưa giải quyết được hai mâu thuẫn của xã hội Việt Nam lúc bấy giờ là mâu thuẫn giữa nhân dân với thực dân Pháp và giữa nông dân với địa chủ phong kiến, triều đình nhà Nguyễn bảo thủ, bất lực trong việc thích ứng với hoàn cảnh nên đã không chấp nhận thay đổi và từ chối mọi sự cải cách, kể cả những cải cách có thể thực hiện được. 

   Và kết quả là những cải cách không được thực hiện vì các đề nghị vẫn còn mang tính chất lẻ tẻ, rời rạch, chưa xuất phát từ những cơ sở bên trong, chưa giải quyết được hai mâu thuẫn của xã hội Việt Nam lúc bấy giờ là mâu thuẫn giữa nhân dân với thực dân Pháp và giữa nông dân với địa chủ phong kiến, triều đình nhà Nguyễn bảo thủ, bất lực trong việc thích ứng với hoàn cảnh nên đã không chấp nhận thay đổi và từ chối mọi sự cải cách, kể cả những cải cách có thể thực hiện được. Điều này đã làm cản trở sự phát triển của những tiền đề mới, khiến xã hội vẫn chỉ luẩn quẩn trong vòng bế tắc của chế độ thuộc địa nửa phong kiến.

   Về ý nghĩa thì mặc dù không thành hiện thực song những tư tưởng cải cách nửa cuối thế kỉ XIX đã gây được tiếng vang lớn, ít nhất cũng đá dám tấn công vào những tư tưởng bảo thủ và phản ánh trình độ nhận thức mới của những người Việt Nam hiểu biết, thức thời. Tư tưởng cải cách cuối thế kỉ XIX đã góp phần vào việc chuẩn bị cho sự ra đời phong trào Duy Tân ở Việt Nam đầu thế kỉ XX.

(Vì bạn bảo viết thành bài văn nên mình viết vậy, có chỗ nào không ưng thì nói mình sửa)

`#Tâm`