Giải

Nguyễn Trãi (1380 - 1442), vị anh hùng dân tộc, "tấm lòng sáng tựa sao Khuê" (lời vua Lê Thánh Tông) dù trong bất kì hoàn cảnh nào cũng không nguôi tâm nguyện hướng về dân về nước. Ngay cả khi bị nghi kỵ, phải lui về quê ngoại Côn Sơn, ông vẫn bộc bạch nỗi lòng tha thiết cháy bỏng trong cuộc sống tưởng như chỉ biết vui vầy cùng mây núi cỏ cây. Nỗi lòng ấy bộc lộ rõ nét trong chùm thơ 61 bài Bảo kính cảnh giới. Đặc biệt, bài thơ số 43 chan chứa bao khát vọng hướng đến cuộc đời, nhân dân.

Bảo kính cảnh giới (Gương báu răn mình) lấy những bài học từ thiên nhiên vĩ đại để nhà thơ soi chiếu lòng mình. Ta không chỉ gặp tấm lòng yêu thiên nhiên của một nghệ sĩ lớn mà còn thấu hiểu tâm sự của người anh hùng luôn canh cánh bên lòng nỗi niềm "ưu quốc ái dân". Suy ngẫm và cảm xúc của nhà thơ giúp chúng ta hình dung một nhân cách lớn.

Bài thơ bắt đầu bằng hoàn cảnh hưởng nhàn bất đắc dĩ:

“Rồi hóng mát thuở ngày trường”

Nhịp thơ thật lạ lùng như kéo dài cảm giác của một ngày "ăn không ngồi rồi": tạo điểm nhấn ở một nhịp đầu tiên, sau đó là năm chữ nối thành một hơi thở như tiếng thở dài. Rõ ràng nhà thơ nói về việc hóng mát mà không hề đem lại cảm nhận nhàn tản thật sự. Hai chữ ngày trường lại hiện ra bao nỗi chán chường của một ngày dài vô vị. Hưởng nhàn mà không hề thư thái! Có thể đó sẽ là khởi nguồn cho bao nỗi bực dọc trút ra của con người bất đắc chí. Thế nhưng, tất cả tâm tư đã dồn nén lại khi nhà thơ đối diện với một thiên nhiên mãnh liệt đầy sức sống:

“Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”

Ba câu thơ đem lại một bức tranh thiên nhiên nhiều màu sắc, cùng những hình ảnh đặc trưng của không gian mùa hè. Trước hết, đó là hòe buông sắc lục như một chiếc lọng khổng lồ bao trùm lên cảnh vật, tạo cảm giác về một không gian xanh. Cái nhìn thiên nhiên của Nguyễn Trãi luôn có sức bao quát, vừa gợi sức sống của không gian trong động từ đùn đùn, vừa gợi cảm giác phóng khoáng trong một chữ rợp. Tầm nhìn trải từ gần ra xa, theo quy luật đăng đối ở hai câu tả thực, khéo léo đan cài sắc đỏ của thạch lựu trước hiên nhà cùng sắc hồng của ao sen. Câu trên tả sắc, câu dưới gợi hương. Thiên nhiên ấy cũng chứa chan bao cảm xúc, lúc dịu nhẹ lan tỏa lúc bừng bừng phun trào. Để rồi cuối cùng đọng lại cảm giác man mác tiếc nhớ làn hương thanh thoát của sen hồng lúc cuối hè. Phải là một người có tâm hồn tinh tế mới cùng một lúc diễn tả được nhiều cảm giác trong chỉ vài ba câu thơ cô đọng. Giữa khung cảnh thiên nhiên ấy, nhà thơ dường như cũng khôn nguôi bao nỗi niềm bực dọc, để lòng mình hòa cùng thiên nhiên đầy sức sống.

Không chỉ nhìn bằng mắt mà Nguyễn Trãi còn trải lòng lắng nghe những thanh âm muôn vẻ của thiên nhiên:

“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”

Có một sự chuyển đổi cảm xúc trong cách lắng nghe những âm thanh của cuộc sống. Giờ đây, những thanh âm lại được cảm nhận từ xa đến gần, từ lao xao đến dắng dỏi. Thiên nhiên không hề tĩnh lặng u trầm trong thời điểm chiều buông mà trái lại rất sôi động và gần gũi với tấm lòng thiết tha yêu sự sống của nhà thơ. Lao xao là âm thanh gợi rõ cuộc sống thanh bình của những người dân chài, cảnh mua bán tấp nập mà không quá ồn ào để khuấy động không gian hưởng nhàn của nhà thơ. Dường như Nguyễn Trãi đã chủ động hướng lòng mình về với chợ cá, làng ngư phủ để thấy bản thân không xa với đời thường. Âm vang cuộc sống thực ấy tạo thành mối dây liên hệ giữa nhà thơ với nhân dân, mang lại niềm vui xôn xao trong một buổi chiều dễ tạo cho nhà thơ nỗi buồn, cấu trúc đăng đối đã tạo nên sự hòa điệu giữa con người với thiên nhiên trong sự cân xứng làng ngư phủ - bóng tịch dương mang đậm sắc thái trang trọng cổ điển. Nghệ thuật tương phản tạo nên một cảm hứng hết sức mới mẻ trong thơ Nguyễn Trãi khi ấn tượng ám ảnh nhà thơ không phải ánh tịch dương ảm đạm mà lại là âm thanh dắng dỏi cầm ve. Sự liên tưởng bất ngờ và độc đáo này đã chứng tỏ rõ phẩm chất nghệ sĩ của Nguyễn Trãi. Tiếng ve đặc trưng của mùa hè đến cùng Nguyễn Trãi lại như một bản đàn mạnh mẽ, rạo rực hối hả nhịp sống căng tràn của thiên nhiên.

Bức tranh thiên nhiên sống động ấy đã hàm chứa một nội dung thông điệp thẩm mĩ đánh động tâm tư của nhà thơ. Bản thân ông có muốn lánh đời thoát tục, ngắm ánh tịch dương, giam mình trong lầu kín cũng không thể không nghe, không thấy bao vẻ đẹp thiên nhiên tươi tắn rộn rã chung quanh. Thiên nhiên ấy xôn xao hay chính tấm lòng của nhà thơ cũng đang náo nức muốn hòa cùng niềm vui sự sống? Cuộc sống của ông không phải của ẩn sĩ lánh đời mà chính là phản chiếu của tâm hồn yêu đời thiết tha, vẫn đón nhận thưởng thức được niềm vui cuộc sống thanh bình để quên đi nỗi riêng tư sầu muộn.

#CHÚC BẠN HỌC TỐT

HÃY VOTE MÌNH 5* 

1 CTLHN

1 CẢM ƠN NHA!!!!!!!!!!

Cảm nhận của em về bài thơ Cảnh Ngày Hè – Thơ ca về mùa xuân, mùa thu chiếm một số lượng khá lớn trong nền thơ ca Việt Nam trong các thời kì. Tuy nhiên, nói đến thơ về mùa hè thì khá hiếm. Nguyễn Trãi với bài thơ “Cảnh ngày hè” là một trong số ít tác phẩm đề cập tới chủ đề này và thành công.

Nguyễn Trãi (1380 – 1442) vừa là nhà văn hoá, nhà thơ lớn của dân tộc. Ông được coi như người mở đầu cho thời kì sáng tác thơ Nôm trong nền văn học Việt Nam. Bài thơ “Cảnh ngày hè” là một trong những bài thơ đặc sắc của Nguyễn Trãi được in trong tập “Quốc âm thi tập” – tập thơ Nôm cổ nhất, một “bông hoa nghệ thuật đầu mùa” của thơ ca Tiếng Việt.

Tập thơ “Quốc âm thi tập” xoay quanh việc phản ánh vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi với lí tưởng nhân nghĩa; lòng yêu nước, thương dân; tình yêu thiên nhiên, quê hương, con người, cuộc sống… bằng việc vận dụng tinh tế, thành thục thể thơ thất ngôn đường luật của Trung Quốc.

Bài thơ “Cảnh ngày hè” là sự hòa quyện giữa vẻ đẹp độc đáo của bức tranh thiên nhiên ngày hè cũng như tấm lòng yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước của Nguyễn Trãi. Cũng vận dụng thể thơ thất ngôn đường luật, tuy nhiên trong bài thơ có chỗ Nguyễn Trãi lại chen vào một số câu thơ lục ngôn như một sự phá cách trong sáng tạo nghệ thuật của nhà thơ. Đây cũng là nét phong cách khá nổi bật trong thơ Nôm Nguyễn Trãi.

Bài thơ đi theo mạch cảm xúc từ thư thái, thanh thản pha sắc thái bất đắc dĩ, có phần chán ngán đến hứng khởi, phấn chấn. Trong đó, tác giả bắt đầu từ một câu lục ngôn phá cách.

“Rồi hóng mát thuở ngày trường”

Nghe như vừa thoáng qua một chút vẻ an nhàn, êm đềm, thanh thoát. Từ “hóng mát” gợi ra cảnh một người tuổi xế chiều nhàn nhã ngồi hóng gió dưới bóng cây. Ngày trường là những ngày dài, không có điểm kết. Có lẽ, việc quân, việc nước đã xong xuôi, con người mới trở về với cuộc sống ẩn dật, mộc mạc, đơn sơ. Từ “rồi” ở đầu câu thơ càng nhấn mạnh thêm sự xong xuôi, hoàn tất những việc xã hội ngoài kia để trở về bên thiên nhiên.

Cảm nhận của em về bài thơ Cảnh Ngày Hè

Thế nhưng, đâu đó ta lại thấy cái tâm sự rất thật của tác giả. Đặt vào hoàn cảnh thời thế bấy giờ, trong một xã hội suy yếu, đồi bại, muôn dân đói khổ, làm sao nhà thơ có thể nhà rỗi đây? Có lẽ, cái quay lưng với thời cuộc chính là sự phản đối trong vô vọng về chế độ phong kiến bấy giờ.

Vậy vẻ đẹp thiên nhiên ấy là gì?

“Hòe lục đùn đùn tán rợp giương

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”.

Cảnh vật dưới ngòi bút Nguyễn Trãi như bừng bừng sức sống. Không nói đến mùa hè những người đọc có thể nhận ra ngay được bởi nhà thơ đã sử dụng những hình ảnh rất đặc trưng của mùa hè. Cây hòe lớn nhanh tới mức như đang “đùn đùn” ra tán cây, che rợp mặt đất. Những cây thạch lựu nở hoa như đang “phun” ra những “thức đỏ”. Còn dưới hồ, ao sen tỏa hương, hương hoa phô ra không gian như muốn vươn mình tỏa hết mọi thứ mà nó có. Cảnh vật như đang chuyển động qua các từ “đùn đùn”, “rợp giương”, “phun”, “tiễn”. Và nhà thơ đã sử dụng mọi giác quan có thể (thị giác, khứu giác) để tận hưởng cảnh ngày hè. Một khu vườn thiên nhiên muôn màu muôn vẻ hiện ra trước mắt người đọc thông qua lăng kính tâm hồn và tình cảm của Nguyễn Trãi. Nó cho ta thấy chân dung của một thi sĩ đa cảm, giàu lòng ham sống, giàu giao cảm với đời.

Bức tranh thiên nhiên xuất hiện sự sống của con người:  

“Lao xao chợ cá làng ngư phủ

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”.

“Chợ” là hình ảnh quen thuộc ở mỗi làng quê. Tại sao tác giả lại nói về chợ cá mà không phải là chợ chung chung hoặc các loại chợ khác? Có lẽ, nhà thơ nhất mạnh tới hình ảnh “cá” và “lao xao”. Cá là thực phẩm đặc biệt. Người bán phải làm việc suốt một đêm dài mới có cá để đem ra chợ bán. Cá cần bán xong sớm vì nếu để lâu sẽ không còn tươi ngon. Hình ảnh chợ cá gợi nên sự vất vả của con người.

Hơn nữa, cái tiếng “lao xao” nó gợi về thời kì đất nước có biến, loạn lạc, thường xuyên xảy ra đao binh… và tiếng ve kêu lúc chiều tà nơi thôn dã khiến cho không gian càng ảm đạm, hiu hắt.  Có thể nghe được tiếng lao xao của chợ xa và tiếng ve của lầu u tịch, điều đó chứng tỏ tâm thế cô độc trong thực tế và cả trong tâm hồn tác giả.

Giọng thơ đi đến triết lí:

“Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng

Dân giàu đủ khắp đòi phương”.

Nhà thơ đề cập đến “Ngu cầm” để nhắc lại thời vua Nghiêu, vua Thuấn nổi tiếng là thái bình thịnh trị. Vua Thuấn có một khúc đàn “Nam Phong” ngợi ca nhân gian giàu đủ, ấm no. Đó phải chăng cũng là mong ước cả đời của Nguyễn Trãi – được ca khúc ca thái bình. Thế nhưng, thực tại thì sao? Dân giàu, dân no đủ đâu hề có. Nhà thơ chỉ thấy tiếng kêu than của khắp tứ phương vì đói nghèo, loạn lạc. Lí tưởng nhân nghĩa mong cho thôn vắng không còn tiếng oán than, đau sầu bao giờ mới có thể thực hiện đây?

Bài thơ “Cảnh ngày hè” kì thực là nỗi niềm tâm sự sâu kín của Nguyễn Trãi. Có lẽ, Nguyễn Trãi đã lấy chính tình yêu thiên nhiên để có thêm niềm vui, lạc quan trong cuộc sống.