…Lá vàng rơi trên giấy

Ngoài giời mưa bụi bay…

Hai câu thơ cực tả cái cảnh thê lương của nghề viết và sự ám ảnh ngày tàn của nền Nho học được viết ra bởi trái tim cảm thương thăm thẳm.

Ở đây, Vũ Đình Liên cho ta thấy, nỗi buồn của ông đồ không chỉ lắng đọng trong nghiên mực, bút lông, trên tờ giấy. Nỗi buồn ấy còn lan tỏa tràn ngập khắp không gian. Giữa mùa xuân mà người đọc như thoáng gặp tiết thu hiu hắt khi Lá vàng rơi trên giấy. Xưa nay lá vàng rơi là tín hiệu của mùa thu, thế mà ở đây giữa trời xuân, thả vào trang giấy hay nỗi buồn từ lòng người đang rơi xuống, rụng xuống, thương cho một lớp người, hoài tiếc cho một giá trị văn hóa đang tàn dần trong sự lãng quên.

Bên hè phố, nơi ông đồ vẫn ngồi đấy, lá vàng rơi trên giấy, còn ngoài kia ngoài trời, không gian mênh mông cũng nhuốm nỗi buồn đến não nề: mưa bụi bay.

Ta đã từng gặp hạt mưa xuân phơi phới bay giăng khắp lòng người thiếu nữ trong đêm hội chèo mùa xuân ở thơ Nguyễn Bính, còn đây là mưa bụi bay, mưa không ướt áo ai mà gợi lên nỗi buồn tê tái. Hơn nửa thế kỉ qua rồi mà hạt mưa ấy vẫn khiến người đọc tái tê.

Hai hình ảnh lá vàng rơi, mưa bụi bay giàu giá trị tạo hình vẽ nên bức tranh xuân mà lặng lẽ âm thầm với gam màu nhạt nhòa, xám xịt, lạnh lẽo.

Giữa dòng đời rộn rã, ông đồ vẫn ngồi đấy mà trong ông đang là một tấn bi kịch, một sự sụp đổ. Trời đất cũng ảm đạm như lòng ông. Mọi người lãng quên ông và dường như cả ông nữa cũng chìm trong quên lãng đến ngẩn ngơ vì những tờ giấy đỏ của ông hứng lấy nỗi buồn của lá vàng rơi, ông cũng chẳng buồn nhặt bỏ đi vì còn ai thuê viết…

Ngoài trời mưa bụi bay, câu thơ bình dị nhưng lại là câu thơ mang nặng tâm trạng. Mưa không phải mưa to gió lớn, mà chỉ là mưa bụi bay. Cơn mưa không tạo nên sự ấm áp, tươi vui của mùa xuân mà lạnh lẽo, cô đơn.