`Bài 24: Khởi nghĩa nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII`   

- Tình hình chính trị:

   + Chính quyền vua Lê, chúa Trịnh quanh năm hội hè, yến tiệc vung phí tiền của. Quan lại, binh lính ra sức đục khoét nhân dân.

   + Quan lại, địa chủ ra sức cướp đoạt ruộng đất của nông dân, sản xuất nông nghiệp đình đốn, thiên tai xảy ra liên tiếp, công thương nghiệp sa sút.

    + Hàng chục vạn nông dân chết đói, nhiều người phải bỏ làng đi phiêu tán.

- Thống kê các cuộc khởi nghĩa lớn:

+ Khởi nghĩa Nguyễn Dương Hưng (1737) 

+ Khởi nghĩa Lê Duy Mật (1738 – 1770) 

+ Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương ( 1740 – 1751).

+ Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu (1741 – 1751) 

+ Khởi nghĩa Hoàng Công Chất (1739 – 1769).

   `Bài 25: Phong trào Tây Sơn`   

- Nguyên nhân bùng nổ

   + Chính quyền họ Nguyễn suy yếu

   + Trương Phúc Loan nắm giữ mọi quyền hành, khét tiếng tham nhũng

   + Các quan lại địa phương kết thành bè cánh bóc lột nhân dân 1 cách thậm tệ, ra sức ăn chơi xa xỉ

   + Đời sống nhân dân ngày càng cơ cực, nỗi bất bình với triều Nguyễn ngày một tăng

- Các chiến thắng lớn: Rạch Gầm Xoài Mút, Quang Trung đại phá quân Thanh.

   + Rạch Gầm Xoài Mút:

`@` Cuối tháng 7/1784: Quân Xiêm kéo vào Gia Định 

`@` Cuối năm 1784: Quân Xiêm chiếm được miền Tây Gia Định

`@` Tháng 1/1785: Nguyễn Huệ tiến vào Gia Định chọ Rạch Gầm - Xoài Mút làm trận địa quyết chiến

`@` Ngày 19/1/1785: Nguyễn Huệ dùng mưu nhử quân địch vào trận địa.

    + Quang Trung đại phá quân Thanh:

`@` Tháng 12/1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế tiến quân ra Bắc dừng lại để tuyển quân ở Nghệ An, Thanh Hóa sau đó kéo quân ra Tam Điệp.

`@` Đêm mùng 3 Tết ta đánh đồn Hà Hồi, địch đầu hàng

`@` Sáng mùng 5 Tết, quân ta đánh đồn Ngọc Hồi, quân giặc đại bại, Đô đốc Long tấn công đồn Đống Đa, Sầm Nghi Đống thắt cổ tự tử.

`@` Trưa mùng 5 Tết ta tiến về giải phóng Thăng Long trước sự gieo hò của nhân dân.

- Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử.

   + Nguyên nhân: Được nhân dân ủng hộ và nhờ tài lãnh đạo của Quang Trung và bộ chỉ huy

   + Ý nghĩa: Lật đổ các tập đoàn phong kiến, thống nhất đất nước. Đánh đuổi được giặc ngoại xâm

   `Bài 26: Quang Trung xây dựng đất nước`    

- Các chính sách về phục hồi: kinh tế, xã hội, văn hóa là:

* Về kinh tế:

   + Nông nghiệp: Ban hành “Chiếu khuyến nông” để giải quyết tình trạng ruộng đất bỏ hoang và nạn lưu vong.

   + Thủ công nghiệp và thương nghiệp: Bãi bỏ hoặc giảm nhẹ nhiều loại thuế. Yêu cầu nhà Thanh mở cửa ải, thông chợ búa.

* Về văn hóa:

   + Ban bố "Chiếu lập học", các huyện, xã được nhà nước khuyến khích mở trường học.

   + Dùng chữ Nôm làm chữ viết chính thức của nhà nước.

   + Giao cho Nguyễn Thiếp lập Viện Sùng chính để dịch sách chữ Hán ra chữ Nôm.

- Đường lối ngoại giao của vua Quang Trung:

   + Đối với nhà Thanh: Mềm dẻo nhưng cương quyết bảo vệ từng tấc đất của nước ta.

   + Đối với Lê Duy Chỉ, Nguyễn Ánh: Kiên quyết tiến quân, tiêu diệt hoàn toàn.

   `Bài 27: Chế độ phong kiến nhà Nguyễn`   

Để lập lại chế độ phong kiến tập quyền, nhà Nguyễn đã:

- Củng cố nhà nước quân chủ tập quyền. Nhà vua trực tiếp điều hành mọi việc hệ trọng trong nước, từ trung ương đến địa phương.

- Ban hành bộ luật Hoàng triều luật lệ (luật Gia Long).

- Chia cả nước làm 30 tỉnh và 1 phủ trực thuộc (Thừa Thiên). 

- Xây dựng quân đội gồm nhiều binh chủng. Ở mọi nơi đều xây dựng thành vững chắc.

- Xây dựng hệ thống trạm ngựa trong cả nước để kịp thời chuyển tin tức.

24.  -Đời sống nông dân và các tầng lớp lao động nghèo khổ ngày càng khó khăn, bị bóc lột nặng nề bởi quý tộc, địa chủ.

    - Tình hình nông dân bỏ làng mạc đi phiêu tán khắp nơi ngày càng đông.

    - Khởi nghĩa nông dân bùng nổ khắp nơi cả đồng bằng và vùng Thanh – Nghệ.

- Khởi nghĩa Nguyễn Dương Hưng (1737).

    - Khởi nghĩa Lê Duy Mật (1738 - 1770).

    - Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương (1740 - 1751).

    - Khởi nghĩa Nguyễn Hữu Cầu (1741 - 1751) .

    - Khởi nghĩa Hoàng Công Chất (1739 - 1769).

25.- Dưới chính quyền họ Nguyễn ở Đàng Trong , cuộc sống nhân dân ngày càng cơ cực. Nỗi bất bình, oán giận của các tầng lớp nhân dân đối với chính quyền họ Nguyễn ngày càng cao.

    - Nghĩa quân Tây Sơn đã đề ra khẩu hiệu hợp với lòng dân , nhất là dân nghèo: "Lấy của người giàu chia cho dân nghèo", xóa nợ cho nông dân và bãi bỏ nhiều thứ thuế.

  - Quân Tây Sơn được sự ủng hộ hết lòng của quần chúng nhân dân những nơi mà nghĩa quân đặt chân đến.

    - Khởi nghĩa từ lúc nổ ra đã hợp với lòng dân.

    - Có bộ chỉ huy nghĩa quân tài giỏi, không chỉ giỏi chiến thuật đánh giặc mà còn giỏi trong việc thu phục các tầng lớp sĩ phu.

26. - Năm 1771 : Dựng cờ khởi nghĩa, trở thành một trong ba lãnh tụ cao nhất của phong trào Tây Sơn.

    - Năm 1775 : Tổng chỉ huy xuất sắc trận đánh Phú Yên, tạo ra bước ngoặt quan trọng cho toàn bộ quá trình phát triển mạnh mẽ sau đó của phong trào.

    - Năm 1777 : Tổng chỉ huy cuộc tấn công vào Gia Định lần thứ hai, lật đổ cơ đồ thống trị của họ Nguyễn.

    - Năm 1782 : Chỉ huy cuộc tấn công vào Gia Định lần thứ tư, đánh cho Nguyễn Ánh đại bại.

    - Năm 1783 : Tổng chỉ huy cuộc tấn công vào Gia Định lần thứ năm, đuổi tập đoàn Nguyễn Ánh ra khỏi bờ cõi.

    - Năm 1785 : Tổng chỉ huy trận Rạch Gầm – Xoài Mút, đánh tan 5 vạn quân Xiêm xâm lược.

    - Năm 1786 : Tổng chỉ huy các đợt tấn công tiêu diệt chính quyền họ Trịnh.

    - Ngày 22/12/1788 : Lên ngôi Hoàng đế tại Núi Bân (Phú Xuân – Huế). Niên hiệu Quang Trung bắt đầu xuất hiện từ đây.

    - Năm 1789 : Tổng chỉ huy trận Ngọc Hồi – Đống Đa, quét sạch 29 vạn quân Thanh và bè lũ tay sai phản quốc Lê Chiêu Thống ra khỏi bờ cõi.

    - Từ 1789 đến 1792 : Ban bố Chiếu khuyến nông, Chiếu lập học, tiến hành những cải cách tích cực và táo bạo.

    - Ngày 15/9/1792 : Quang Trung đột ngột qua đời, để lại niềm thương tiếc khôn nguôi cho lớp lớp những thế hệ người Việt Nam yêu nước.

27.- Chính trị:

    + Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng đế (năm 1802), lập lại chế độ phong kiến tập quyền.

    + Chia cả nước thành 30 tỉnh và một phủ trực thuộc (Thừa Thiên).

    + Quân đội gồm nhiều binh chủng, xây thành trì và thiết lập hệ thống trạm ngựa dọc theo chiều dài đất nước.

- Đối ngoại:

    + Thần phục nhà Thanh.

    + Đối với các nước phương Tây thì khước từ mọi tiếp xúc.

- Kinh tế:

    + Nông nghiệp: chú trọng khai hoang, thi hành các biện pháp di dân lập ấp và đồn điền…

    + Công thương nghiệp: lập nhiều xưởng đúc tiền, đúc súng, đóng tàu.. Các nghề thủ công vẫn phát triển nhưng còn phân tán…

- Xã hội:

  -  Đời sống nhân dân cơ cực, nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra.

  -  Hàng trăm cuộc nổi dậy chống lại nhà Nguyễn nói lên thực trạng xã hội lúc bấy giờ rối ren, triều đình Nguyễn thối nát, bảo thủ, ươn hèn, ra sức bóc lột nhân dân. Mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra ở cả miền xuôi và miền núi, có sự liên kết phối hợp với nhau...