Ngày xưa, có hai vợ chồng nông dân hiền lành, chăm chỉ nhưng đã ngoài năm mươi mà vẫn chưa có con. Một hôm nọ, trời nắng rất to, người vợ vào rừng lấy củi cho chủ, khát nước quá không tìm thấy suối. Bà nhìn thấy cái sọ dừa bên cạnh gốc cây đựng đầy nước mưa, bà bưng lên uống, về nhà thì có mang. Chẳng bao lâu sau, bà sinh ra một đứa bé không chân không tay, tròn như một quả dừa nhưng lại biết nói. Bà toan vứt đi thì bỗng nhiên đứa bé cất tiếng nói: - Mẹ ơi, con là con của mẹ đây! Mẹ đừng vứt con đi mà tội nghiệp. Thương con, bà lão giữ lại nuôi. S au khi lớn lên, Sọ Dừa xin mẹ cho đi chăn bò ở nhà phú ông. Cậu chăn bò rất giỏi, con nào con nấy bụng no căng. Nhà phú ông có ba cô con gái thay phiên nhau đưa cơm cho Sọ Dừa. Hai cô chị ác nghiệt kiêu kỳ, chỉ có cô út là đối đãi tử tế với Sọ Dừa. Một hôm, như thường lệ đến phiên cô út mang cơm cho Sọ Dừa. Từ xa, cô bỗng nghe có tiếng sáo véo von. Cô rón rén nấp sau bụi cây và nhìn thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú đang ngồi trên võng đào thổi sáo cho đàn bò gặm cỏ. Nhưng nghe tiếng động, chàng trai biến mất, chỉ thấy Sọ Dừa nằm đấy. Nhiều lần như thế, cô út biết Sọ Dừa không phải là người trần, dần đem lòng yêu mến, có thức ăn nào ngon đều giấu đem cho chàng. Cuối mùa ở, Sọ Dừa đòi mẹ đến hỏi con gái phú ông làm vợ. Bà mẹ thấy con nói vậy, vì thương con nên đành đến nhà phú ông hỏi cưới. Phù ông nghe bà lão nói thì cười lớn rồi nói: - Muốn cười con gái ta thì phải chuẩn bị đủ một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm. Bà lão trở về nhà nói với con. Sọ Dừa dặn mẹ cứ yên tâm. Đến ngày cưới, Sọ Dừa đã chuẩn bị đủ lễ vật cho mẹ mang sang nhà phú ông. Lúc rước dâu, không ai thấy Sọ Dừa đâu, chỉ thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú đứng bên cô út. Ai nấy đều sửng sốt và mừng rỡ, còn hai cô chị thì vừa tiếc nuối vừa ghen tức. Cuộc sống của hai vợ chồng Sọ Dừa rất hạnh phúc. Sọ Dừa học hành chăm chỉ đỗ trạng nguyên và được vua cử đi sứ. Trong thời gian đó, hai cô chị sinh lòng đố kị, bày mưu hãm hại em gái. Hai cô chị rủ em chèo thuyền ra biển chơi, rồi đẩy em xuống nước. Cô út bị một con cá kình nuốt chửng vào bụng. Sẵn có con dao mà Sọ Dừa đưa cho cô rạch bụng nó, con cá chết xác dạt vào hòn đảo. Nhờ có những đồ vật mà Sọ Dừa đưa cho, cô út sống sót trên đảo hoang. Một hôm, có chiếc thuyền đi qua đảo, con gà trống gay to: - Ò ó o… phải thuyền quan trạng rước cô tôi về. Quan trạng thấy thế bèn cho thuyền vào xem, hai vợ chồng gặp nhau mừng mừng tủi tủi. Đưa vợ về nhà nhưng không cho ai biết, quan trạng mở tiệc mừng với bà con ngày trở về. Hai cô chị thấy vậy mừng thầm, tranh nhau kể chuyện cô em rủi ro ra vẻ thương tiếc lắm. Quan trạng không nói gì, hết tiệc mới dẫn vợ ra. Hai cô chị thấy em, xấu hổ quá, lén bỏ ra về rồi từ đó bỏ ra đi biệt xứ.

Hồi xưa, ở xã Nam Mầu, tỉnh Bắc Kạn nước ta có mở lễ hội cúng Phật. Mọi người trong làng nô nức đi dự lễ, ai nấy cũng đều cung kính dâng hương, dâng quả để cầu phúc.

Hôm ấy,ở đám hội,bỗng có một bà lão ăn xin không biết từ đâu đến. Bà lão gầy còm,lở loét, khoác một manh áo rách tơi tả. Người bà toát mùi hôi thối, mắt bà kèm nhèm. Bà lão vừa chống gậy vừa phều phào: “Đói lắm, cầu xin các ông các bà cho già chén cháo.". Bà lão ăn xin ấy lê chân đến đâu, người ta xua đuổi bà đến đó. Bà rời đám hội đi lần vào làng. May sao, đến ngã ba đường, bà già ăn xin ấy gặp hai mẹ con bà góa cấy xong đám ruộng đang sửa soạn về nhà. Thấy thương tình cảnh của bà lão, mẹ con bà góa đưa bà lão về nhà rồi nhường phân cơm ít ỏi của mình cho bà lão ăn. Sập tối, hai mẹ con bà góa sửa soạn đi ngủ thì bà lão ăn xin gõ cửa xin ngủ nhờ. Nhà chỉ có một manh chiếu nên mẹ con bà góa dồn vào ngủ trong nhà để bà lão nằm ở chõng tre trước hiên nhà. Nửa đêm, tính giấc, bà góa thấy trước hiên nhà sáng rực, lấy làm lạ, bà bước ra xem. Bà góa rụng rời khi nhìn thấy trên chiếc chõng tre là một con Giao Long to lớn đang nằm ngủ, đầu gác lên xà nhà. Đuôi trải trên chõng tre thòng xuống tận đất. Bà góa sợ quá vào nhà nằm im chờ sáng. Trời hửng sáng, bà góa ra khỏi giường, bà chẳng thấy con Giao Long đâu cả. Trên chõng tre, bà lão ăn xin ngồi đó hiền lành như chưa có chuyện gì lạ đêm hôm. Bà lão ăn xin gọi bà góa đến rồi bảo: “Chúng nó thờ Phật mà kì thực chỉ buôn Phật. Chúng nó phải bị trừng phạt. Chỉ có mẹ con nhà bà biết thương người cùng khổ, bệnh tật. Thương mẹ con bà hiền lành, ta cho bà gói tro này đem rắc xung quanh nhà. Hãy cất giữ thức ăn lúa gạo phòng khi lũ lụt lớn xảy ra.”. Bà góa tần ngần thưa: “Còn mọi người có việcgì thì làm sao cứu giúp?”. Bà lão ăn xin thò tay vào túi áo lấy ra hai mảnh vỏ trấu đưa cho bà góa: “Khen cho bà có lòng thiện. Hai mảnh vỏ trấu này sẽ giúp hai mẹ con bà cứu người!". Nói xong, bà lão biến mất. Đêm hôm ấy, lễ hội cúng Phật càng đông người đi lễ. Đang lúc lễ hội nghi ngút hương khói thì đột nhiên giữa sân vọt lên một vòi nước. Tia nước phun ngày một mạnh. Tưởng là phép thần của Trời, Phật, người ta càng quỳ sụp lạy xin. Tia nước ngày một phun mạnh hơn, nước chảy lênh láng, dâng ngập khắp nơi. Tia nước to lên rồi làm mặt đất sụp lở, lũ dữ dội cuốn phăng tất cả. Đêm đó, mưa to gió lớn bẻ gãy cây rừng, đất lở ầm ầm, nước phủ mênh mông. Lạ lùng sao, nước dâng đâu, nhà bà góa dâng cao đến đấy. Đau xót trước cảnh người, vật bị cuốn phăng, mẹ con bà góa đem hai mảnh vỏ trấu ra. Vừa thả xuống nước, hai mánh vỏ trấu lập tức biến thành hai chiếc thuyền. Hai mẹ con bà góa chèo thuyền đi cứu vớt người bị nạn.