Lịch sử và Địa lí là môn học có vai trò quan trọng đối với việc hình thành, phát triển cho học viên các phẩm chất chủ yếu,
các năng lực chung và năng lực khoa học với biểu hiện đặc thù là năng lực lịch sử, năng lực địa lí; tạo tiền đề học viên tiếp tục
học lên trung học phổ thông, học nghề hoặc tham gia đời sống lao động, trở thành những công dân có ích.
Lịch sử và Địa lí là môn học bắt buộc, được dạy học từ lớp 6 đến lớp 9. Môn học gồm các nội dung giáo dục lịch sử, địa lí
và một số chủ đề liên môn, đồng thời lồng ghép, tích hợp kiến thức ở mức độ đơn giản về kinh tế, văn hoá, khoa học, tôn giáo,...
Các mạch kiến thức lịch sử và địa lí được kết nối với nhau nhằm soi sáng và hỗ trợ lẫn nhau. Ngoài ra, môn học có thêm một số
chủ đề mang tính tích hợp, như: bảo vệ chủ quyền, các quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam ở Biển Đông; đô thị – lịch sử
và hiện tại; văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long; các cuộc đại phát kiến địa lí,...
2. Mục tiêu cụ thể cấp THCS
Môn Lịch sử và Địa lí cấp THCS góp phần cùng các môn học và hoạt động giáo dục khác hình thành, phát triển ở học viên
các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung.
Môn Lịch sử và Địa lí cấp THCS hình thành, phát triển ở học viên năng lực lịch sử và năng lực địa lí trên nền tảng kiến
thức cơ bản, có chọn lọc về lịch sử, địa lí thế giới, quốc gia và địa phương; các quá trình tự nhiên, kinh tế - xã hội và văn hoá
diễn ra trong không gian và thời gian; sự tương tác giữa xã hội loài người với môi trường tự nhiên; giúp học viên biết cách sử
dụng các công cụ của khoa học lịch sử, khoa học địa lí để học tập và vận dụng vào thực tiễn; đồng thời góp phần cùng các môn
học và hoạt động giáo dục khác hình thành, phát triển ở học viên các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung, đặc biệt là tình yêu
quê hương, đất nước, niềm tự hào về truyền thống dân tộc, thái độ tôn trọng sự đa dạng của lịch sử thế giới và văn hoá nhân loại,
khơi dậy ở học viên ước muốn khám phá thế giới xung quanh, vận dụng những điều đã học vào thực tế.
147
II. YÊU CẦU CẦN ĐẠT
1. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực chung
Môn Lịch sử và Địa lí góp phần hình thành và phát triển của học viên các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung theo các
mức độ phù hợp với môn học, cấp học đã được quy định tại Phần thứ nhất. Những vấn đề chung của Chương trình GDTX cấp
THCS.
2. Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù
Môn Lịch sử và Địa lí hình thành và phát triển ở học viên năng lực lịch sử, năng lực địa lí với các biểu hiện được trình bày
trong bảng sau:
a) Năng lực lịch sử
Thành phần năng lực Mô tả chi tiết
TÌM HIỂU LỊCH SỬ - Bước đầu nhận diện và phân biệt được: các loại hình và dạng thức khác nhau của các nguồn tài
liệu cơ bản của khoa học lịch sử, giá trị của tư liệu lịch sử trong việc tái hiện và nghiên cứu lịch sử.
- Khai thác và sử dụng được thông tin của một số loại tư liệu lịch sử đơn giản.
- Bước đầu nhận diện và phân biệt được: các loại hình tư liệu lịch sử, các dạng thức khác nhau của
các nguồn tài liệu cơ bản của khoa học lịch sử, giá trị của tư liệu lịch sử trong việc tái hiện và nghiên
cứu lịch sử.
- Khai thác và sử dụng được thông tin của một số tư liệu lịch sử đơn giản dưới sự hướng dẫn của
giáo viên trong các bài học lịch sử.
148
Thành phần năng lực Mô tả chi tiết
NHẬN THỨC VÀ TƯ
DUY LỊCH SỬ
- Mô tả và bước đầu trình bày được những nét chính của các sự kiện và quá trình lịch sử cơ bản
với các yếu tố chính về thời gian, địa điểm, diễn biến, kết quả có sử dụng sơ đồ, lược đồ, bản đồ
lịch sử,...
- Trình bày bối cảnh lịch sử và đưa ra nhận xét về những nhân tố tác động đến sự kiện, hiện tượng,
nhân vật lịch sử, quá trình lịch sử; giải thích được kết quả của sự kiện, diễn biến chính của lịch sử.
- Phân tích được những tác động của bối cảnh không gian, thời gian đến các sự kiện, nhân vật, quá
trình lịch sử.
- Mô tả và bước đầu trình bày được những nét chính của các sự kiện lịch sử cơ bản với các yếu tố
chính về thời gian, địa điểm, diễn biến, kết quả; diễn biến các trận đánh và cuộc chiến trên lược
đồ, bản đồ lịch sử.
- Trình bày bối cảnh lịch sử và đưa ra nhận xét về những nhân tố tác động đến sự kiện, hiện tượng,
nhân vật lịch sử, quá trình lịch sử; giải thích được kết quả của sự kiện, diễn biến chính của lịch sử.
- Phân tích được những tác động của bối cảnh không gian, thời gian đến các sự kiện lịch sử, nhân vật
lịch sử.
- Bước đầu giải thích được mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử, mối quan hệ tác động qua lại của
các sự kiện, hiện tượng với hoàn cảnh lịch sử.
- Trình bày được chủ kiến của mình về một số sự kiện, nhân vật, vấn đề lịch sử,... như lập luận
khẳng định hoặc phủ định các nhận định, nhận xét về một sự kiện, hiện tượng, vấn đề hay nhân
vật lịch sử.
149
Thành phần năng lực Mô tả chi tiết
VẬN DỤNG KIẾN
THỨC, KỸ NĂNG ĐÃ
HỌC
- Sử dụng kiến thức lịch sử để giải thích, mô tả một số sự kiện, hiện tượng lịch sử trong cuộc sống.
- Vận dụng được kiến thức lịch sử để phân tích và đánh giá tác động của một sự kiện, nhân vật,
vấn đề lịch sử đối với cuộc sống hiện tại.
- Vận dụng được kiến thức lịch sử để giải quyết những vấn đề thực tiễn, đồng thời giải thích các
vấn đề thời sự đang diễn ra ở trong nước và thế giới.
b) Năng lực địa lí
Thành phần năng lực Mô tả chi tiết
NHẬN THỨC KHOA
HỌC ĐỊA LÍ
Nhận thức thế giới theo quan điểm không gian
- Định hướng không gian: biết sử dụng các phương tiện khác nhau, đặc biệt là địa bàn để xác định
chính xác phương hướng; biết xác định vị trí địa lí của một địa điểm và phương hướng trên bản
đồ; biết phân tích phạm vi, quy mô của một lãnh thổ.
- Phân tích vị trí địa lí: biết phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí đến các quá trình tự nhiên và kinh tế – xã hội.
- Phân tích sự phân bố: mô tả được đặc điểm phân bố của đối tượng, hiện tượng địa lí.- Diễn đạt
nhận thức không gian: sử dụng được lược đồ trí nhớ để mô tả nhận thức về không gian; sử dụng
được lược đồ để diễn tả mối quan hệ không gian giữa các hiện tượng, sự vật địa lí; mô tả được một
địa phương với các dấu hiệu đặc trưng về tự nhiên, dân cư và kinh tế. Từ đó hình thành ý niệm về
bản sắc của một địa phương, phân biệt địa phương này với địa phương khác.
150
Thành phần năng lực Mô tả chi tiết
Giải thích các hiện tượng và quá trình địa lí