Trước khi chết, Dế Choắt đã thức tỉnh Mèn: – Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy. Đây là bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn không thể nào quên. Nó ám ảnh Dế Mèn bởi tính kiêu ngạo nghịch ranh, thiếu suy nghĩ của mình

Những giọt nước mắt của Dế Choắt đã làm chú thức tỉnh lương tâm. Dù ân hận đã muộn màng nhưng Dế Mèn cũng sớm thấy được sai trái, không nản chí trước những sai lầm mà mình đã phạm phải. Mèn đã thay đổi tính cách, quyết tâm lên đường phiêu lưu để mở rộng tầm nhìn, tìm ý nghĩa cho cuộc sống của mình. Hình ảnh Dế Mèn với Bài học đường đời đầu tiên thể hiện bài học triết lí nhân sinh sâu sắc. Đó là bài học về đạo lý làm người. Phải quan tâm giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống, phải có lòng nhân ái trong cuộc đời. Bài học đường đời đã giúp Mèn hoàn thiện nhân cách và có được một cuộc sống giàu ý nghĩa. Đây cũng chính là bài học làm người dành cho thế hệ trẻ hôm nay.

Trong “Dế Mèn phiêu lưu kí” của Tô Hoài, nhân vật Dế Choắt trước khi nhắm mắt đã nói với Dế Mèn: “Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy”. Câu nói gợi cho chúng ta nhiều suy nghĩ về nhân cách mỗi con người.  “Thói hung hăng bậy bạ”, “có óc mà không biết nghĩ” là bản chất nóng giận bất thường, vô căn cứ; không suy nghĩ kĩ càng, chín chắn trước khi làm một việc gì đó. Người có “thói hung hăng bậy bạ” luôn tìm cách cà khịa, gây sự với mọi người để thỏa mãn tính xấu của mình, không cần biết hậu quả sẽ ra sao. Đấy là một thói xấu của con người và gây ra những tác hại lớn. Thói xấu ấy sẽ đẹp giữa người với người. Người có thói “hung hăng bậy bạ” sẽ bị  làm rạn nứt những quan hệ tốt mọi người xa lánh, ghét bỏ; sẽ càng ngày càng thêm thù, bớt bạn. Hành động mà thiếu suy nghĩ kĩ càng thì sẽ dẫn đến những kết cục không mong muốn, thậm chí không chỉ gây họa cho người mà còn rước họa vào thân. Hành động trêu chọc chị Cốc của Dế Mèn là một minh chứng. Chỉ để thỏa mãn cái trò nghịch ranh của mình mà Dế Mèn đã gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt và suýt chút nữa thì tàn đời với chị Cốc. Thực tế cũng cho thấy, nhiều học sinh chỉ vì muốn chứng tỏ “bản lĩnh” của mình mà đã gây ra bao nhiêu vụ ẩu đả, dẫn đến những hậu quả đau lòng. Không kịp thời  khắc phục, sửa chữa, những thanh thiếu niên ấy rất dễ sa vào con đường tội lỗi lúc nào không hay. Hiểu được điều đó, mỗi một học sinh chúng ta phải không ngừng rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, hòa nhã với bạn bè, kính trọng thầy cô để không phải như Dế Mèn ân hận cả cuộc đời. Khi làm bất cứ việc gì, từ việc lớn cho đến việc nhỏ, phải cân nhắc, suy nghĩ thiệt hơn kĩ càng. Chớ vì một chút nóng vội mà hành động nông nổi, để rồi khi hối hận thì đã muộn màng. Mỗi người hãy học cách thêm bạn, bớt thù để cuộc sống này ngày một tươi đẹp hơn. Muốn thế, mỗi chúng ta phải học cách sống hòa nhã, thân thiện, phải biết suy nghĩ cho chín chắn trước mỗi việc ta làm.