Bài thơ Cảnh khuya được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết vào năm 1947, khi quân và dân ta đang thắng lớn trên chiến trường Việt Bắc. Sông Lô, Đoan Hùng đã đi vào lịch sử bằng những nét vàng chói lọi đầu tiên của ta trong chín năm kháng chiến chống Pháp. Bài thơ thể hiện cảm hứng yêu nước mãnh liệt dạt dào ánh sáng và âm thanh. Đó là ánh sáng của trăng Việt Bắc, của lòng yêu nước sâu sắc. Cùng với các bài thơ Cảnh rừng Việt Bắc, Đi thuyền trên sông Đáy, Cảnh khuya thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu nước sâu sắc của Bác trong một đêm trăng nơi núi rừng Việt Bắc. Một thi sĩ với tâm hồn thanh cao đang sống những giây phút thần tiên giữa cảnh khuya chiến khu Việt Bắc. Nếu giữa bức tranh thiên nhiên rộng lớn và hữu tình như vậy, thì tâm trạng thi sĩ bỗng vút cao thả hồn theo cảnh đẹp đêm trăng bởi đêm nay Bác không ngủ. Trước cảnh đẹp đêm trăng: có suối, có hoa lá, núi ngàn, và cả tâm trạng của Bác.

Cảnh khuya của Hồ Chí Minh là một thi phẩm đặc sắc để lại trong chúng ta nhiều ấn tượng sâu sắc. Đó là bức tranh thiên nhiên nơi núi rừng Việt Bắc với âm thanh tiếng suối thơ mộng, với hình ảnh thi vị của hoa, của trăng. Thi nhân vô cùng hòa hợp với thiên nhiên khi cảm nhận được vẻ đẹp của nơi núi rừng nguyên sơ. Các âm thanh khác đều lắng chìm đi để làm nổi bật lên tiếng suối róc rách, tiếng hát trong trẻo. Hình ảnh so sánh trong câu thơ  đẹp và ấn tượng vô cùng. Hình ảnh trăng sáng chiều vào cây cổ thụ, chiếu qua những tán lá, cành cây tạo nên một sự hòa hợp, gắn kết giữa các sự vật, thiên nhiên. Hai câu sau đã làm rõ tâm trạng của thi nhân trong đêm. Trước khung cảnh thiên nhiên đẹp như vậy nhưng Bác vẫn không quên nỗi lo nước nhà. Điệp từ sử dụng trong câu khiến ta hiểu thêm những trăn trở của Người. Tâm hồn Bác hiện lên trong những câu thơ đẹp vô cùng trong sự hài hòa với thiên nhiên. Cảnh khuya là sự hòa trộn của nét cổ điển và hiện đại, là tiếng lòng của người thi sĩ và người chiến sĩ trong Bác.