“Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già”

Như một điều tất yếu, mỗi khi những cánh hoa đào hé nở là ánh nắng xuân ấm áp cũng hiện về cùng đàn én từ phương Nam, nhưng ông đồ già lại bày mực tàu giấy đỏ để viết những câu chúc năm mới. Hoa đào, từ bao giờ đã trở thành biểu tượng của mùa xuân.

Cây hoa đào có danh pháp khoa học là Prunus persica. Tên persica có lẽ có từ niềm tin ban đầu của người châu Âu cho rằng đào có nguồn gốc ở khu vực Ba Tư nay là Iran. Nguồn gốc hoa đào được khẳng định nhiều là bắt đầu từ Trung Quốc và được đưa vào Ba Tư theo con đường tơ lụa vào khoảng thời gian ban đầu của lịch sử nhân loại. Hiện nay, loại cây đã rất phổ biến ở nhiều nước trên thế giới có yêu cầu về độ lạnh phù hợp. Ở châu Á, đào thường được trồng ở Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Việt Nam…

Cây hoa đào đẹp có hình dáng riêng, dễ nhận dạng so với những cây khác. Cây thuộc loại cây thân gỗ, nhỏ, màu nâu thẫm. Dáng cây hoa thấp, cao từ 1-3m. Cành cây nhỏ như cái đũa, lá có hình mũi mác, mọc so le với nhau. Mùa xuân chính là mùa hoa đào nở. Hoa có thể màu hồng đậm, hồng phớt hay màu hồng nhạt. Các cánh hoa mỏng, nhẹ, được xếp tầng lên nhau, ra hoa trước khi ra lá. Hoa đào có năm cánh thắm, ở giữa là nhị hoa màu vàng tươi trông rất bắt mắt. Cả cánh hoa và nhị hoa được nâng đỡ bởi sắc xanh non của màu lá tạo nên sự hài hòa về màu sắc cho cây.

Quá trình để một cây đào sinh trưởng và phát triển, có được thế và hoa đẹp, chưa bao giờ là dễ dàng. Tháng giêng, những cây đào đẹp đã chơi rồi hoặc những cây giống đẹp được giữ lại, người ta tỉa bớt cành lá đi. Trong quá trình chăm sóc, cây bắt đầu được uốn để tạo dáng trong 10 tháng. Đến tháng 11, lá đào được tuốt bớt để cây tập trung trổ hoa. Tùy vào thời tiết sẽ hãn, thúc, thiến cho hoa nở đúng dịp tết. Đến khi chọn đào về nhà, tùy loại đào mà có cách chơi khác nhau. Với đào cành, người ta hơ gốc trên ngọn lửa than hồng để nhựa không bị chảy ra và hoa lâu tàn. Với đào cây, khi đánh cây lên, chú ý không làm đứt rễ cái, không tưới quá nhiều nước vì đào không ưa nước. Khi chọn mua đào, tùy từng không gian mà chọn đào to hay nhỏ nhưng tán phải tròn, hoa dày và cây phải cân đối; nên mua cách tết 3-4 ngày để hoa tươi lâu.

Tùy vào các tiêu chí như màu sắc, hình dáng hay địa hình trồng mà hoa đào được chia thành nhiều loại khác nhau. Về màu sắc, ta có: Đào bích và đào phai, đào bạch. Đào bích là loại đào có cành tròn như chiếc ô, hoa màu hồng thẫm, nụ và cánh hoa chen chúc nhau. Đào pha có thân và lá giống đào bích nhưng hoa ít cánh hơn, màu phơn phớt hồng, đượm vẻ thanh tao, kín đáo. Đào bạch lại có hoa trắng như tuyết và có mùi hương thoang thoảng. Nếu xét cánh hoa, ta có đào đơn và đào kép. Đặc biệt, một giống đào khá được yêu thích hiện nay, đó là đào rừng. Cây có nhiều ở vùng biên giới phía Bắc. Thân cây xù xì, rêu mốc, ít hoa và nở muộn nhưng lại thể hiện được sự hoang sơ và thường chỉ chơi cành đào, ít ai chơi cây cả. Hay một loài đào nghệ thuật mang tên: đào thế- loại đào được trồng và chăm sóc hàng chục năm thì cây mới có dáng đẹp. Các nghệ nhân thường tạo thế long, phượng, thế trực hay thế ngoảnh cho cây.

Những làng trồng đào nổi tiếng ở miền Bắc như làng đào Nhật Tân. Đây là làng nghề đã có mấy trăm năm tuổi, chuyên trồng đào cung cấp cho miền Bắc.

Hoa đào được chọn là hoa của mùa xuân, của ngày tết vì những ý nghĩa của nó. Hoa đào là biểu tượng của sự viên mãn, hòa hợp giữa màu xanh của sự sống ở lá, màu hồng đỏ của lộc ở hoa và màu vàng tươi mới ở nhị. Đào về mang không khí ấm áp của mùa xuân và cho người ta cảm giác an yên, tự tại. Trong tâm thức của người Trung Quốc cũng như người Việt ở miền Bắc, đào còn một ý nghĩa nữa. Chuyện kể rằng: Ở phía Đông, có hai vị thần: thần Trà và thần Uất Lũy ngự trên cây hoa đào khổng lồ. Ma quỷ rất sợ uy vũ của hai vị thần nên sợ luôn cả cây hoa đào. Ngày cuối năm, khi hai vị thần phải lên chầu Ngọc Hoàng thì ma quỷ lại đến sách nhiễu nhân dân. Vì thế, người dân bảo nhau trồng hoa đào ngày tết, để trong nhà tránh ma quỷ. Từ đó, trong những ngày tết, nhà nào cũng chơi hoa đào như một tục lệ truyền thống. Hoa đào còn xuất hiện trong những giáo lí nhà Phật, như một sự thoát độ.

Trong cuộc sống hiện đại, những lễ tết truyền thống đã thay đổi và được giản lược khá nhiều. Nhưng một cành đào, một sắc đào trong nhà thì vẫn không thể thiếu. Bởi có đào mới gọi là Tết.

Mình vừa học hồi sáng