“Cảnh khuya” được Bác Hồ viết năm 1947, khi quân và dân ta đang thắng lớn trên chiến khu Việt Bắc. Đoạn thơ đã thể hiện cảm hứng yêu nước mãnh liệt dạt dào trong ánh sáng và âm thanh. Đó là ánh sáng của vầng trăng Việt Bắc, của lòng yêu nước sâu sắc:

“Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa

Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ, Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” Cùng với các bài thơ Cảnh rừng Việt Bắc, Đi thuyền trên sông Đây, Cảnh khuya đã thể hiện tình yêu thiên nhiên, lòng yêu nước sâu sắc của Bác Hồ trong một đêm trăng nơi núi rừng Việt Bắc. Hai dòng đầu của bài thơ tả cảnh khuya nơi núi rừng Việt Bắc. Mặt trăng sáng hơn vào ban đêm. Ánh trăng trải khắp trái đất. Đêm vắng, tiếng suối nghe càng rõ. Từ xa có thể nghe thấy tiếng suối chảy êm đềm. Có thể thấy tình cảm của Bác rất tinh tế, nghe tiếng suối chảy và cảm nhận mức độ của dòng nước. Tiếng suối trong đêm khuya như tiếng hát xa nhẹ nhàng vọng lại như tiếng hát trầm. Bác đã vận dụng nghệ thuật di chuyển trái phải, tiếng suối chảy róc rách, lặng lẽ trong đêm chiến khu. Tiếng suối và tiếng hát là nét vẽ tinh tế miêu tả cảnh núi rừng chiến khu một thời máu lửa, mang lại sức sống và hơi ấm tình người:

“Tiếng suối trong như tiếng hát xa”.

“Bài ca Côn Sơn” đã có những cảm nhận vô cùng tinh tế về dòng Côn Sơn:

“Côn Sơn suối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai”

Tiếng suối nghe thật êm đềm và thơ mộng. Nó như những giọt đàn hạc văng vẳng bên tai tôi. Sau tiếng suối như tiếng hát xa xa là vầng trăng chiến khu. Ánh trăng chiến khu sáng và đẹp quá. Tầng cao là trăng, tầng giữa là cây cổ thụ, tầng dưới là hoa - hoa rừng. Cả núi rừng Việt Bắc ngập tràn ánh trăng. Ánh trăng bao trùm bầu không khí mát mẻ, len lỏi qua kẽ lá, ngọn cây, ánh trăng như mơn trớn, hòa quyện với thiên nhiên cây cỏ. Ánh trăng vằng vặc xuyên qua tán lá. Và trên mặt đất, những bông hoa rừng đang ngậm sương đêm in bóng những cây cổ thụ đan xen trên mặt đất. Về đêm, trên không trung dường như chỉ có mặt trăng ngự trị. Đêm thanh vắng, trăng trong, mặt đất, cây cối như ngừng thở để chờ ánh trăng dịu mát ôm ấp: “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” Từ láy được lặp lại hai lần nhân hoá vầng trăng, cây cổ thụ, hoa lá. Vầng trăng như người mẹ hiền đang cho muôn vật trần thế dòng sữa ngọt ngào. Vầng trăng trở nên thơ mộng, trữ tình, lãng mạn. Chữ lồng gợi cho chúng ta nhớ đến những câu thơ sau đây trong "Lời ngâm thơ của người chinh phụ":

“Hoa giãi nguyệt, nguyệt in một tấm

Nguyệt lồng hoa, hoa thắm từng bông,

Nguyệt hoa hoa nguyệt trùng trùng…”

Trong câu có tiểu đoạn “trăng lồng cổ thụ / bóng lồng hoa” tạo nên sự cân đối trong bức tranh “trăng”, ngôn ngữ thơ trang trọng, điêu luyện tạo nên một bức tranh thiên nhiên đẹp đầy chất thơ. Cảnh đêm rực rỡ, lung linh, huyền ảo. Đọc thơ khiến ta như được nghe nhạc, như tranh, ảnh về cảnh núi rừng Việt Bắc nên thơ biết bao. Người xưa thường nói thơ Trung quyền, nhạc Trung quyền quả không sai. Đối với Bác trăng đã trở thành tri kỷ, làm sao Bác có thể dửng dưng trước cảnh đẹp đêm nay. Trong ngục tối, trước ánh trăng đẹp, Bác Hồ cũng đã có những câu thơ thật tuyệt:

“Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ…” (Ngắm trăng)

Một nhà thơ có tâm hồn cao cả đang sống những khoảnh khắc diệu kì giữa cảnh đêm của chiến khu Việt Bắc. Trong bức tranh thiên nhiên bao la và hữu tình ấy, tâm trạng nhà thơ bỗng bay bổng trước vẻ đẹp của đêm trăng vì đêm nay Bác không ngủ. Trước cảnh đẹp đêm trăng: suối, hoa, núi, và cả tâm trạng của Bác. Bác không chỉ xúc động trước vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn: “Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” Đất nước đang bị giặc ngoại xâm giày xéo, bao đồng đội xiềng xích. Cuộc sống còn lầm than, cơ cực, nhiều năm Bác bôn ba nước ngoài tìm đường cứu nước, giải phóng dân tộc khỏi ách nô lệ lầm than. Nay đất nước còn chìm trong khói lửa, lòng Bác làm sao ngủ yên? Ngủ không chỉ vì cảnh đẹp đêm nay, mà vì đất nước. Nỗi nhớ quê khiến trái tim Bác luôn thổn thức. Có nhiều đêm Bác không ngủ được:

"Một canh, hai canh, lại ba canh

Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành

Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt

Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh” (Bác không ngủ được)

Hình ảnh cờ đỏ sao vàng là độc lập tự do, là ước mơ về ngày mai, là ánh hồng của đất nước hòa bình. Một tâm hồn nghệ sĩ cao cả nép mình trong tâm hồn người chiến sĩ cộng sản kiên trung. Cảm hứng về thiên nhiên đã hòa quyện với lòng yêu nước hùng vĩ của Bác.

Như vậy, bài Cảnh khuya là một trong những bài thơ hay nhất của Bác. Đọc thơ của Bác Hồ giúp chúng ta biết ơn và kính yêu Bác.

#xinhaynhat #nocopy