Truyền thuyết kết thúc với chiến thắng oanh liệt, thần tốc và hình ảnh “Gióng lên đỉnh núi Sóc, bỏ lại chiến cụ, áo giáp sắt rồi lặng lẽ một mình một ngựa bay về trời…” không trở về đợi vua Hùng vinh danh ban thưởng đã làm cho kết cấu của truyện thêm chặt chẽ, trọn vẹn và ý nghĩa câu chuyện trở nên vô cùng sâu sắc. Truyền thuyết chuyển tải thêm bài học mới, đó là bài học về triết lý sống cao cả của nhân dân: Mỗi con người dân Việt hãy sống với tinh thần vị tha, hy sinh hết mình cho sự bình yên của dân của nước, không mưu cầu danh lợi. Chiến đấu tích cực cho hạnh phúc của cộng đồng, cho sự bình yên của đất nước trước nạn ngoại xâm là nghĩa vụ thiêng liêng, không cần đợi được tôn vinh, khen thưởng. Nhân dân xây dựng hình ảnh Gióng lặng lẽ hóa vào cõi vĩnh hằng, Gióng trở về nơi gốc gác đã sinh ra Gióng, để muôn đời trở thành bất tử trong lòng người dân Việt.

Truyền thuyết Thánh Gióng còn cho chúng ta thấy một cặp phạm trù khác cũng cần thiết xây dựng để tạo nên sức mạnh đấu tranh đó là sự đoàn kết, thống nhất mọi mặt giữa cá nhân và cộng đồng. Trong truyền thuyết đó là quan hệ giữa Vua Hùng với toàn dân; giữa cá nhân Gióng với dân các làng. Vua Hùng hiệu triệu, mời người hiền tài giúp chống giặc thì nhân dân hưởng ứng: từ cậu bé ba tuổi đến mọi tầng lớp dân làng khắp cả nước. Khi cần hun đúc hình hài Gióng thành anh hùng khổng lồ thì có sự đóng góp “cơm cà mắm muối” của dân làng Phù Đổng và quanh vùng; khi cần có sắt đúc vũ khí cho Gióng ra trận thì cả nước đồng lòng góp sắt và khi người anh hùng xuất trận thì mọi người từ trẻ đến già đều đi theo Gióng tạo thành đội quân hùng dũng, đông đúc làm quân thù khiếp sợ. Sự hưởng ứng nhanh nhạy, kịp thời, vô tư cho mục đích chung chống ngoại xâm cứu nước của toàn dân Văn Lang dưới trướng của Vua Hùng, của Thánh Gióng thực sự làm nên sức mạnh của dân tộc Việt. Và chiến thắng giòn giã là tất yếu. Nội dung thứ ba này của bài học giữ nước trong truyền thuyết Thánh Gióng thời Văn Lang cũng đã được nhiều đời sau vận dụng trong đấu tranh chống ngoại xâm, tiêu biểu như thời Trần trên dưới một lòng “Sát Thát”, thời Lê Lợi ròng rã mười năm đùm bọc, che chở đoàn kết để kháng chiến chống quân Minh thắng lợi, sau này thời kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ cũng xây dựng được chiến tranh nhân dân với tinh thần đoàn kết nhất trí toàn dân tộc như thế.