Sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu hay được phương Tây gọi Cuộc cách mạng năm 1989 (cũng được gọi là Mùa thu của Cộng sản, Sự sụp đổ của khối Cộng sản chủ nghĩa, Các cuộc cách mạng ở Đông Âu và Mùa thu của Quốc gia [2]) là sự sụp đổ của các nhà nước cộng sản theo mô hình kế hoạch hóa của Liên Xô ở Đông Âu.

Những sự kiện này bắt đầu từ Ba Lan vào năm 1989,[3][4] và tiếp tục ở Hungary, Đông Đức, Bulgaria, Tiệp Khắc và România. Một đặc tính phổ biến cho hầu hết các cuộc cách mạng này là việc sử dụng rộng rãi các chiến dịch của lực lượng đối lập chống lại chế độ độc đảng và góp phần gây áp lực với sự thay đổi [5]. Romania là nước Đông Âu duy nhất lật đổ chế độ Xã hội chủ nghĩa của mình bằng bạo lực [6]. Sự kiện Thiên An Môn đã không thành công trong việc kích thích sự thay đổi chính trị lớn ở Trung Quốc. Tuy nhiên, hình ảnh mạnh mẽ của các sự thách thức trong những cuộc biểu tình đó đã giúp gây ra các sự kiện ở những phần khác của thế giới. Trong số các cuộc biểu tình chống Cộng nổi tiếng nhất là sự sụp đổ của Bức tường Berlin, đã phục vụ như là cửa ngõ tượng trưng để thống nhất nước Đức vào năm 1990.

Việc Liên Xô bị giải thể vào cuối năm 1991 dẫn đến kết quả là Nga và 14 quốc gia tuyên bố tách khỏi Liên Xô: Armenia, Azerbaijan, Belarus, Estonia, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Latvia, Litva, Moldova, Tajikistan, Turkmenistan, Ukraina và Uzbekistan. Chủ nghĩa xã hội sụp đổ tại Albania và Nam Tư từ năm 1990 đến 1992, chia thành năm nước kế tục: Slovenia, Croatia, Cộng hòa Macedonia, Bosnia và Herzegovina, và Cộng hòa Liên bang Nam Tư (gồm Serbia, Montenegro và Kosovo). Tác động này cũng được cảm thấy ở hàng chục quốc gia xã hội chủ nghĩa khác. Chế độ Xã hội Chủ nghĩa đã bị bỏ rơi ở các nước như Campuchia, Ethiopia, Mông Cổ và Nam Yemen... Sự sụp đổ của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa đã dẫn đến tuyên bố kết thúc của Chiến tranh Lạnh.

Cuối thập niên 80 các chính quyền cộng sản ở Đông Âu nới lỏng các quyền lực của mình và sau đó đã tự giải tán một cách nhanh chóng.[1] Góp phần cho các cuộc cách mạng ở Đông Âu là cuộc khủng khoảng kéo dài của Xã hội chủ nghĩa hiện thực cũng như những quá trình của chính sách hòa hoãn (Détente) qua các hội nghị về an ninh và hợp tác tại Âu Châu.[2] Những nỗ lực cải tổ dưới thời Mikhail Sergeyevich Gorbachyov ở Liên Xô cũng là động cơ thúc đẩy về chính trị và tinh thần đạo đức cho những người bất đồng chính kiến ở các nước xã hội chủ nghĩa anh em. Nó đưa đến những thay đổi lớn về thể chế chính trị, ban đầu ở Ba Lan, rồi Hungary. Sự sụp đổ bức tường Berlin vào ngày 9 tháng 11 năm 1989 là sức đẩy cho những biến đổi ở Tiệp Khắc và Romania, trong đó Romania là nước duy nhất thuộc Đông Âu lật đổ chế độ cộng sản bằng bạo lực.