Cà Mau là từ Việt hoá của tiếng Khmer là Tuk Khmau, nghĩa là nước đen mà thành. Nguyên cớ là vùng rừng U Minh gồm Cán Gáo, Tân Bằng, Trèm Trẹm, Cái Tàu và phía bên hữu ngạn sông Ông Đốc, nước ngập quanh năm, nước tích tụ lâu ngày chảy ngang qua rừng đầy lá mục của dừa nước, tràm, gừa ráng, choại, dớn, lát, sậy, năn, cỏ nước mặn nên nước màu vàng đậm như nước trà, nhiều khi đen, có mùi hôi và vị phèn chua, mặn.

Cà Mau là tên một mũi đất ở cực Nam Tổ quốc ta. Thơ Lê Anh Xuân có nhắc tới địa danh này:
Đầu trời ngất đỉnh Hà Giang
-Cà Mau là một địa danh có nguồn gốc Khơ-me : Tưk Khmâu. Tưk nghĩa là “nước”; Khmâu là “đen”. Kh đã được âm tiết hóa thành Cà; Mâu bị đọc chệch thành Mau.

-Sở dĩ nước ở vùng này mang màu đen vì lá mục của các cây tràm, ráng, dừa nước… làm màu nước vàng sậm.

-Còn Năm Căn hiện là tên thị trấn của huyện Ngọc Hiển, nằm bên bờ phải sông Cái Lớn. Sở dĩ có tên này vì ban đầu có một người Hoa đến vùng này cất 5 căn trại đáy để đánh cá và làm rẫy. Tương truyền, người Hoa này tên Chệt Hột. Về sau, người Việt tụ tập đến càng đông, lấy đặc điểm của vùng đất là có năm căn nhà để gọi.