Hoài Thanh đã từng nói : "Thơ là cây đàn muôn điệu của tâm hồn,của nhịp thở con tim " và đúng như vậy ! Qua những lời thơ,đã có thể thấy được tâm hồn của người thi sĩ như thế nào và ngược lại,những lời thơ được gửi gắm và được hòa quyện từ tâm hồn,của con tim.Bài thơ "Cảnh khuya " của Hồ Chí Minh cũng vậy . Bài thơ được viết vào thời kì kháng chiến chống Pháp đầy gian khổ nhưng vẫn cho ta thấy được hồn,sức sống bài thơ.

Mới vào bài,ta đã thấy được một bức tranh thiên nhiên đêm trăng tuyệt sắc được Bác miêu tả chỉ trong hai câu thơ đầu :

" Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa "

Từ trước đến nay,trăng và người là mối quan hệ chi âm chi kỉ.Ta có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh so sánh " tiếng suối `-` tiếng hát xa " kết hợp với nghệ thuật lấy động tả tĩnh : tả tiếng suối để cực tả sự yên tĩnh của đêm trăng chiến khu yên tĩnh nhưng không hưu quạnh,vẫn mang hơi ấm,tiếng hát con người.Trong thơ ca cổ,tiếng suối thường được ví với tiếng đần.Đến cả đại thi hào dân tộc Nguyễn Du cũng đã từng viết :

" Trong như tiếng hạt bay xa 

Đục như tiếng suối mới xa nửa vời "

Ở đây,Hồ Chí Minh đã ví tiếng suối với tiếng hát làm bật lên sức sống của thiên nhiên máu rừng thời máu lửa.

Trong câu thơ thứ hai,tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật điệp ngữ :  từ "lồng" được điệp lại hai lần trong một dòng thơ vẽ nên cảnh tưởng quấn quýt,hòa hợp.Bức tranh đêm chiến khu chỉ có hai gam màu cơ bản : trắng và đen,sáng và tối nhưng vẫn thật sống động,có đường nét và hình khối rõ ràng

Trong hai câu thơ tiếp theo cho ta thấy hình ảnh con người :

" Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà "

Biện pháp nghệ thuật so sánh đã làm nhấn mạnh được vẻ đẹp nên thơ chữ tình của đêm trăng chiến khu.Cảnh đẹp như một bức tranh sơn mài và khi được thưởng thức cảnh đẹp đêm trăng đó,tâm hồn thi nhân như say mê ngây ngất.

Nếu chỉ dừng lại ở câu thứ ba thì người đọc sẽ dễ nhầm tưởng rằng nguyên nhân khiến người thao thức không ngủ được là vì say mê,ngây ngất trước vẻ đẹp lung linh huyền ảo của đêm trăng chiến khu.Nhưng khi đọc đến câu thơ thứ tư tất cả mới vỡ lẽ.Thì ra,nguyên nhân chính khiến người thao thức,không ngủ được là vì lo nỗi nước nhà ! Nghệ thuật điệp ngữ cụm từ "chưa ngủ " cuối câu ba được điệp lại ở đầu câu bốn đã tô đậm được tâm trạng thao thức của Người.Điệp ngữ "chưa ngủ" cũng như một bản lề đóng và mở ra hai hướng của cùng một tâm trạng : tâm hồn thi nhân say mê trước vẻ đẹp của thiên nhiên,của đêm trăng chiến khu và cốt cách của người chiến sĩ đang lo lắng cho vân mệnh nước nhà.Hai câu thơ cũng làm nổi bật được vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh : Tâm hồn thi sĩ  hòa hợp với cốt cách người chiến sĩ tạo nên một phong thái ung dung,lạc quan cách mạng

Hồ Chí Minh không những là một vị lãnh tụ của nhân loại mà còn là một nhà thơ đầy bản lĩnh và lòng nhân ái. Chúng ta không thể không khâm phục Người khi đã để lại một khối lượng thơ văn khá đồ sộ và có tầm ảnh hưởng lớn. Nói đến Bác ta không thể không nói đến tác phẩm “Cảnh khuya”, bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh khi chúng ta đang bước sang cuộc chiến đấu chống thực dân Pháp tại chiến khu Việt Bắc.

Bài thơ là phong thái ung dung lạc quan của Bác khi dành cho mình những phút giây thanh thản để hòa mình cùng với thiên nhiên cảnh vật khiến cho ta thật cảm thấy ngưỡng mộ tâm hồn thanh cao ấy. Giữa khung cảnh đất trời núi rừng hoang sơ nơi đây điều đầu tiên Bác cảm nhận được đó chính là: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa”.

Đọc câu thơ ta thấy Bác thật tài tình trong lối so sánh của mình. Tiến suối được cảm nhận bằng thính giác nhưng điều đặc biệt ở đây là tiếng suối ấy lại trong . Có lẽ người tuy không nhìn rõ được không nếm thử nhưng người lại cảm thấy được độ trong trẻo ngọt mát của dòng suối ấy. Chắc hẳn đây là một món quà thật ý nghĩa mà thiên nhiên đã ban tặng cho nơi đây cho vùng đất vùng đất hoang sơ mang tên Việt Bắc.

Giữa một vùng núi hoang sơ Bác vẫn có thể nghe được cái thứ âm thanh trong trẻo của nước suối cũng nghe được âm thanh của tiếng người đang hát. Tiếng hát trong thơ Bác được so sánh với âm thanh trong trẻo của tiếng suối. Cách so sánh của nhà thơ khiến ta cảm thấy thật tài tình xiết bao. Âm thanh của tiếng người hát cũng không rõ là từ đâu vọng lại hay đó chính là một tưởng tượng của tác giả để làm tô đậm cho cái trong trẻo của tiếng suối.

Cách so sánh tài tình ấy làm tiếng suối không còn trở nên lắng đọng vô hồn mà bỗng trở nên sôi động trẻ trung và khiến cảnh rừng im ắng trở nên có âm thanh có hồn người ở trong đó. Câu thơ làm ta thấy được tính nhân văn thường thấy trong thơ Bác, cảnh vật luôn được gắn liền với con người không thể tách rời khỏi con người.

Trong đêm khuya thanh vắng đang mải mê với công việc thì một phút lơ là bác cảm nhận được âm thanh trong trẻo của tiếng suối để rồi cảnh rừng Việt Bắc lại tiếp tục làm cho Bác đắm say. Bác ngước lên vầng trăng và một cảnh đẹp tuyệt vời hiện ra: “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”.

Từ “lồng” được tác giả đặt trong cùng một câu thơ gợi cho chúng ta rất nhiều suy nghĩ. Nhắc đến từ “lồng” ta nghĩ đến hai vật nào đó lồng vào nhau đan vào nhau để tạo thành một vật thể thống nhất. Ở đây ánh trăng soi rọi vào bóng cây cổ thụ ngay trước cửa phòng Bác rồi bóng cây cổ thụ ấy lại tiếp tục phủ mình lên những bông hoa. Dường như đối với Bác hình ảnh ấy đã tạo thành một chỉnh thể thống nhất tự nhiên.

Cảnh vật lúc này như được hòa quyện hòa nhập vào nhau khiến cho con người xốn xang dao động . Các sự vật đan lồng vào nhau tạo nên một bức tranh chỉ có hai gam màu sáng tối, trắng đến như nhiều lớp lang, tầng bậc cao thấp lung linh, chập chờn, huyền ảo, sống động mà ấm áp, hòa hợp quấn quýt với hàng chục, hàng trăm sắc hình đa dạng.

Trăng – cây cổ thụ – hoa, ba vật thể cách nhau ngàn trùng, cao thấp, lớn bé cũng rất khác nhau nhưng lại đan cài, ôm ấp, nâng đỡ, soi sáng, tôn lên vẻ đẹp của nhau tạo nên một bức tranh nên thơ, sống động, có hồn. Điệp từ “lồng” được nhắc đi, nhắc lại hai lần thật đắt, thật hay bởi nó đã tạo nên âm hưởng ngọt ngào cho câu thơ. Cảnh này có hình vật có ánh sáng và có âm thanh.

Trên nền cảnh núi rừng Việt Bắc vắng vẻ huyền ảo bởi ánh trăng lồng cổ thụ tiếng suối trong xanh như nhạc điệu êm hát mãi không ngừng. Câu thơ của Bác thật giàu giá trị tạo hình như một bức tranh phong cảnh đẹp có tầng lớp. Câu thơ vẽ lên một bức tranh ba tầng với mảng đen trắng lồng gắn vào nhau.

Có lẽ bởi tâm hồn Bác giàu chất thơ mắt Bác quen nhìn các sự vật trong mối quan hệ giữa tự nhiên biện chứng của chúng nên Bác mới có thể phát hiện ra những vẻ đẹp rất tự nhiên của chúng mà rất nhiều người không nắm bắt được những hình ảnh đó.

Nếu như ở hai câu thơ đầu Bác chỉ miêu tả về thiên nhiên thì đến hai câu thư cuối ta thấy được hình ảnh một vị lãnh tụ đang trằn trọc không ngủ:

“Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”

Hai câu thơ cho chúng ta hiểu rõ thêm được tâm hồn yêu thiên nhiên của Bác nhưng cũng chính thiên nhiên lại khiến cho tâm hồn ấy trằn trọc chẳng thể nào ngủ nổi vì thiên nhiên mà nỗi lo cho đất nước càng dâng cao khiến cho vị lãnh tụ không thể nào chợp mắt.

Giữa vầng trăng sáng vằng vặc giữa cảnh khuya trong trẻo có một người đang thao thức không yên .Người hòa mình vào thiên nhiên để cất tiếng thơ ngợi ca thiên nhiên núi rừng song đó chỉ là giây phút phiêu du vào mây gió còn tâm hồn người thực sự đang gửi gắm ở một chân trời khác: Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.

Câu thơ vang lên như một sự bừng tỉnh cho người đọc. Có lẽ thiên nhiên chính là người bạn giúp Bác khuây khỏa, bớt đi sự vất vả mà hàng giờ hàng phút Bác phải trăn trở suy tư. Từ đây ta nhận thấy Bác là một người luôn biết hài hòa giữa công việc với tình yêu thiên nhiên.

Và càng yêu thiên nhiên thì trách nhiệm đối với công việc càng cao bởi ta có thể nhận thấy đằng sau hình ảnh người ung dung ngắm trăng đó là một nỗi khao khát về một đất nước thanh bình, để ngày ngày con người được sống tự do, hạnh phúc. Dường như trong Bác luôn xoáy sâu câu hỏi: Biết đến bao giờ đất nước mới được tự do để con người thỏa sức ngắm trăng.

Bài thơ này được Bác viết trong những năm đầu kháng Pháp vô cùng khó khăn gian khổ. Nhưng ở trong thơ, ta vẫn gặp một chủ thể trữ tình rất yêu thiên nhiên, vẫn ung dung làm việc, vẫn chan hòa cùng ánh trăng thơ mộng của núi rừng. Người lo lắng cho đất nước nhưng trong tâm hồn, Bác vẫn dành cho thiên nhiên những niềm ưu ái, không vì việc quân bận rộn mà Người đành hờ hững, từ chối vẻ đẹp thiên nhiên. Điều này nói lên phẩm chất lạc quan và phong thái ung dung của Bác.

Bài thơ thể hiện tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và tinh thần trách nhiệm cao cả của Bác Hồ – vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam; là dẫn chứng chứng minh cho phong cảnh tuyệt với của người nghệ sĩ – chiến sĩ Hồ Chí Minh.