Trong dòng chảy văn học Trung đại, Hồ Xuân Hương có, Hồ Xuân Hương là nữ thi sĩ mang trong lòng nỗi niềm phẫn uất phản kháng xã hội đương thời và chất chứa những nỗi đắng cay, bởi thế, giọng thơ của bà rắn rỏi, mạnh mẽ, ý thơ sâu sắc thâm thuý mà chua cay. Những dường như, càng khổ đau, người phụ nữ ấy càng ngời sáng những phẩm chất tốt đẹp. 

    Trước hết, vẻ đẹp và thân phận người phụ nữ đã được ẩn dụ hóa cao độ qua sự thông minh duyên dáng của tác giả. Với khả năng quan sát và liên tưởng kỳ lạ, lấy chất liệu dân gian là chiếc bánh trôi nước - loại bánh xưa được cho là tinh khiết thường dùng vào việc cúng tế, nhà thơ đã phát hiện ra những nét tương đồng giữa chiếc bánh trôi với hình ảnh người phụ nữ. Cả hai đều có vẻ bề ngoài rất đẹp (trắng, tròn), có phẩm giá cao quý (tấm lòng son); trong cuộc sống (chìm, nổi) và số phận bị phụ thuộc (rắn nát tuỳ thuộc tay kẻ nặn). Do vậy nhà thơ tả thực mà lại mang ý nghĩa tượng trưng: viết về bánh trôi mà thành chuyện con người - người phụ nữ. Người con gái có hình thể đẹp, da trắng nõn nà, thân hình căng tràn nhựa sống, tâm hồn nhân hậu hiền hoà. Mượn hình ảnh bánh trôi nước, tác giả muốn đặc tả vẻ đẹp của người phụ nữ: hoàn hảo, trong trắng và tinh khôi. Người phụ nữ đẹp là thế nhưng phải long đong, chìm nổi, bất hạnh: “Bảy nổi ba chìm với nước non” – tác giả đảo thành ngữ dân gian “Ba chìm bảy nổi chín lênh đênh” để nhấn mạnh nỗi đau thân phận và nỗi xót xa của người phụ nữ. Họ càng khát khao sống, khát khao khẳng định phẩm giá thì càng bị đày đọa xuống tận đáy cùng xã hội. Người phụ nữ không tự định đoạt được số phận của mình mà phải phó mặc cho “tay kẻ nặn”, phải phụ thuộc vào cuộc đời “nước non”. Sự sáng tạo của nữ sĩ khá độc đáo. Bà lựa chọn chi tiết không nhiều nhưng lại nói được nhiều. Hai từ “thân em” được đặt trước chiếc bánh trôi, chiếc bánh được nhân hoá và ẩn dụ cho thân phận và phẩm giá chính là lời tự sự người phụ nữ. Nét nghệ thuật này gợi cho trí tưởng tượng của người đọc được chắp cánh và hình ảnh người phụ nữ hiện lên rõ nét hơn. Ba câu thơ đầu có sự đối lập giữa vẻ đẹp và thân phận của người phụ nữ. Điều này đã khắc họa rõ sự bất công của xã hội đối với người phụ nữ: họ càng đẹp, càng giỏi thì càng truân chuyên, lận đận. Điều này, hơn một lần Nguyễn Du cũng khẳng định trong Truyện Kiều: “Tài tình chi lắm cho trời đất ghen”. Nhưng con người bản lĩnh như Xuân Hương đâu có chịu buông xuôi “Mà em vẫn giữ tấm lòng son”. Câu thơ tiếp tục miêu tả nhân bánh – miếng đường phèn đỏ cắt hình vuông để ẩn dụ cho tấm lòng người con gái – tấm lòng ngọt ngào, son sắt, thủy chung, ấm áp, nhân hậu và nghĩa tình. Đó là phẩm chất cao quý, vẹn nguyên của người phụ nữ trước hoàn cảnh éo le, bất công của cuộc đời. Sóng gió cuộc đời càng phũ phàng thì người phụ nữ càng khẳng định vẻ đẹp tâm hồn và tấm lòng kiên trinh của họ. Đó là bản lĩnh vượt lên trên số phận của Xuân Hương nói riêng và người phụ nữ nói chung.

    Bài thơ của Hồ Xuân Hương có giá trị hiện thực và xã hội sâu sắc. Đây là tiếng nói chung của người phụ nữ đối với sự bất công của xã hội xưa và khẳng định phẩm giá của bản thân. Nhà thơ đã đại diện cho những số phận bất hạnh cất lên tiếng nói của chính họ và của thời đại.

CHÚC BẠN HỌC TỐT !!!