Cách mạng tháng 8/1945 ở Quảng Ninh thực sự là những trang sử chói sáng đầy tự hào. 75 năm đã đi qua nhưng dấu ấn về cuộc cách mạng mùa thu năm ấy vẫn còn in đậm trên quê hương Vùng mỏ, trên những di tích xưa hay qua biết bao câu chuyện kể của những nhân chứng lịch sử.

Vùng mỏ Quảng Ninh năm 1945 (khi ấy gồm tỉnh Hải Ninh và tỉnh Quảng Yên) nằm dưới quyền cai trị của thực dân Pháp. Ngày 9/3/1945, phát xít Nhật đảo chính hất cẳng thực dân Pháp trên toàn cõi Đông Dương. Ngay sau đó, ngày 12/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ban hành rộng rãi bản Chỉ thị lịch sử "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Bản Chỉ thị nhận định: cuộc đảo chính đã tạo ra ở Đông Dương "một cuộc khủng hoảng chính trị sâu sắc", làm cho những điều kiện của cuộc khởi nghĩa Đông Dương chưa chín muồi đang đi tới chín muồi nhanh chóng.

Ngày 14/8/1945, Nhật hoàng đã phải tuyên bố đầu hàng không điều kiện các nước Đồng minh. Sự kiện này đã chính thức kết thúc chiến tranh thế giới lần thứ hai. Thời cơ đã đến, từ Tân Trào (Tuyên Quang), Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi: "Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta".