1.  ” Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

                      Thương nhà mỏi miệng cái gia gia

                      Dừng chân đứng lại trời non nước

                      Một mảnh tình riêng, ta với ta “

                Đọc đến đây, ta lại đặt cho mình một câu hỏi : ” Quái lạ, tại sao tác giả đang đứng trên chính đất nước của mình lại cảm thấy nhớ nước ?” Ta lại tìm đến câu chuyện về vua Thục vì mất nước nên khi chết đã hóa thành con chim quốc, kêu những tiếng ” quốc quốc ” đau thương. Nhớ nhà vì bà đang nhớ đến quá khứ vàng song, hào hùng nhưng đồng thời cũng thương cho sự lụi tàn của nước nhà lúc bấy giờ. Giữa cái không gian chiều buồn đó, vốn đã buồn nay còn buồn hơn bởi những tiếng kêu của động vật hoang dã này. Điệp từ ” quốc quốc ” và ” gia gia ” như khắc khoải vào không gian chiều buồn thẳm. Giữa không gian buồn rộng lớn, tác giả nhỏ bé đối mặt với thiên nhiên bao la. Tác giả đã sử dụng biện pháp đối lập càng nhấn mạnh thêm cảm giác cô đơn của mình. Bằng cách dùng từ tinh tế, khéo léo, đã ” một ” rồi còn ” mảnh ” rồi còn ” riêng ” hình ảnh người thi sĩ đối mặt với chính mình, giữa không gian đó, tâm trạng đó khiến ta cảm thương biết bao. Chỉ bốn câu thơ ngắn nhưng tác giả đã nói lên hết được tiếng lòng mình và tâm trạng của mình – một người yêu quê hương đất nước tha thiết.

“Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia”
Thời điểm chiều tà với không gian vắng vẻ, u buồn thường gợi nhắc con người ta nhớ về quê hương, đặc biệt là đối với những người xa xứ. Bởi đây chính là thời điểm những người thân trong gia đình đều trở về cùng sum họp dưới mái ấm gia đình. Bởi vậy mà trong không gian chiều tà, tại đèo ngang vắng lặng, hoang sơ, nữ sĩ Bà Huyện Thanh Quan hướng nỗi nhớ của mình đến gia đình, đến quê hương. Đây là tình cảm đầy tha thiết, chân thành của một người con xa quê, bà nhớ nhà, nhớ quê hương. Một nỗi buồn trĩu nặng, khó nguôi ngoai.
Cảnh đèo ngang hiện lên với trời, non, nước đã gợi ra không gian mênh mông, bao la bát ngát mà xa lạ:
“Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta”
Trước không gian mênh mông của đất trời, của thiên nhiên,con người thường cảm nhận được sự rộng lớn, rợn ngợp mà thấu hiểu sâu sắc nỗi cô đơn, sự nhỏ bé của mình. Bà Huyện Thanh Quan cũng vậy, xa quê đi thực hiện nhiệm vụ không tránh khỏi những nỗi cô đơn nơi đất khách quê người. “Dừng chân” gợi ra sự nghỉ ngơi của đôi chân, nhưng lại mở ra sự vận động đầy da diết trong tâm hồn của người thi sĩ, đó chính là nỗi nhớ nhà, nỗi nhớ quê hương. Trong không gian mênh mông, rợn ngợp lại chỉ có một mình nên Bà Huyện Thanh Quan cũng không thể dãi bày tâm sự với ai mà chỉ có thể ôm ấp cho riêng mình “Một mảnh tình riêng ta với ta”.
Như vậy, bài thơ Qua đèo ngang của Bà Huyện Thanh Quan nổi bật lên với cảm xúc u buồn cùng nỗi nhớ nhà, nhớ quê da diết của nhân vật trữ tình. Nỗi nhớ ấy không chỉ thể hiện tấm lòng yêu thương, tình yêu chân thành đối với quê hương đất nước mà còn thể hiện được tình cảnh lẻ loi, đơn độc của nhân vật này trong không gian hoang vắng, rợn ngợp của đất trời.