Soạn bài Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động (tiếp theo)

I. CÁCH CHUYỂN ĐỔI CÂU CHỦ ĐỘNG THÀNH CÂU BỊ ĐỘNG 

1. Hai câu sau có gì giống nhau và có gì khác nhau?

a) Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông  vải đã được hạ xuống từ hôm "hóa vàng".

b) Cánh màn điều treo ở đầu bàn thờ ông  vải đã hạ xuống từ hôm "hóa vàng"[...].

(Vũ Bằng)

Trả lời:

Cả hai câu:

- Giống nhau vì đều là câu bị động.

- Khác nhau là ở câu (a) có thêm từ được.

2. Hãy trình bày quy tắc chuyển đổi câu chủ động thành mỗi kiểu câu bị động.

Trả lời:

Có hai cách chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động:

- Chuyển từ (hoặc cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu và thêm các từ bị hay được vào sau từ (cụm từ) ấy.

- Chuyển từ (cụm từ) chỉ đối tượng của hoạt động lên đầu câu, đồng thời lược bỏ hoặc biến từ (cụm từ) chỉ chủ thể của hoạt động thành một bộ phận không bắt buộc trong câu.

3. Những câu sau đây có phải là câu bị động không? Vì sao? 

a) Bạn em được giải Nhất trong kì thi học sinh giỏi.

b) Tay em bị đau.

Trả lời:

Những câu trên không phải là câu bị động vì chủ ngữ trong hai câu này không phải là đối tượng được hoạt động của người hay vật khác hướng vào.

II. LUYỆN TẬP

1. Chuyển đổi mỗi câu chủ động dưới đây thành hai câu bị động theo hai kiểu khác nhau.

a) Một nhà sư vô danh đã xây ngôi chùa ấy từ thế kỉ XIII.

b) Người ta làm tất cả cánh cửa chùa bằng gỗ lim.

c) Chàng kị sĩ buộc con ngựa bạch bên gốc đào.

d) Người ta dựng một lá cờ đại ở giữa sân.

Trả lời: 

a)

- Ngôi chùa ấy được (một nhà sư vô danh) xây từ thế kỉ XIII.

- Ngôi chùa ấy xây từ thế kỉ XIII.

b) - Tất cả cánh cửa chùa được (người ta ) làm bằng gỗ lim.

- Tất cả các cánh cửa chùa làm bằng gỗ lim.

c)  - Con ngựa bạch được (chàng kị sĩ) buộc bên cây đào.

- Con ngựa bạch buộc bên gốc đào.

d)  - Lá cờ đại được (người ta) dựng ở giữa sân.

- Lá cờ đại  được dựng giữa sân.

2. Chuyển đổi mỗi câu chủ động cho dưới đây thành hai câu bị động - một câu dùng từ được, một câu dùng từ bị. Cho biết sắc thái nghĩa của câu dùng từ được với câu dùng từ bị có gì khác nhau.

a) Thầy giáo phê bình em.

b) Người ta đã phá ngôi nhà ấy đi.

c) Trào lưu đô thị hóa đã thu hẹp sự khác biệt giữa thành thị với nông thôn.

Trả lời: 

a)

- Em bị thầy giáo phê bình. (Em cho rằng, để thầy giáo phê bình là điều tồi tệ)

- Em được thầy giáo phê bình. (Em cho rằng mình sẽ tốt hơn nhờ sự phê bình của thầy giáo).

b) Ngôi nhà ấy đã bị (được) người ta phá đi.

c) Sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn đã bị / được trào lưu đô thị hóa thu hẹp.

Câu dùng với từ bị mang sắc thái tiêu cực. Câu dùng với từ được mang sắc thái tích cực.

3. Viết một đoạn văn ngắn nói về lòng say mê văn học của em hoặc về ảnh hưởng của tác phẩm văn học đối với em, trong đó có dùng ít nhất một câu bị động.

Trả lời: 

Mùa khô đã tới. Nạn hạn hán xảy ra. Hàng trăm mảnh ruộng bị khô nứt. Hàng ngàn cây bị héo. Chúng sẽ được người ta gom về chỉ để làm củi. Nhưng đâu có gì để nấu. Người ta đang bị đói. Rau xanh bị còi. Cỏ cũng úa vàng. Mấy con gà toi đã trở thành món quý. Chúng được bỏ vào nồi bởi lẽ không còn gì cho chúng ăn. Vài hạt mè cũng bị giành giật. Côn trùng cũng bị biến mất. Nhanh lắm là hai ngày nữa họ mới được phát lương khô với nước uống. Thuốc cũng được mang đến. Đó là hàng cứu trợ của Tổ chức Y tế thế giới. Mấy búp non đã bị các chú sâu ngôn dần. Lá già thì bị quặn lại. Cụm cải này bị tàn mất. Nhưng không! Dường như có hai chồi được đâm ra từ phía dưới thân kia. Hôm nọ, vạt cải này đã được cậu chủ châm bón, xịt thuốc. Các cụm cải đang được hồi sinh.