soạn bài Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu - Soạn văn 7

Câu 1. Theo em, đây là một tác phẩm ghi chép sự thật hay là tưởng tượng hư cấu? Căn cứ vào đâu để kết luận?

   Đây là một tác phẩm được trí tưởng tượng hư cấu nên. Chính câu này đã chứng tỏ điều đố:

    "Chúng ta hãy theo dõi, theo dõi bằng đôi cánh của trí tưởng tượng, những trò lố chính thức của ông Va-ren".

Câu 2. Đọc kĩ đoạn đầu tác phẩm từ "Do sức ép của công luận" đến "Phan Bội Châu vẫn bị giam trong tù" và trả lời các câu hỏi sau:

a) Va-ren đã hứa gì về vụ Phan Bội Châu?

b) Thực chất của lời hứa đó là gì?

   Cụm từ "nửa chính thức hứa" và câu hỏi của tác giả "giả thử cứ cho rằng [...] sẽ "chăm sóc" vụ ấy vào lúc nào và ra làm sao" có ý nghĩa gì trong việc bộc lộ thực chất lời hứa của Va-ren?

   a) Va-ren đã hứa “sẽ chăm sóc vụ Phan Bội Châu” (chăm sóc ở đây có nghĩa là đặc biệt quan tâm giải quyết).

   b) Thực chất của lời hứa đó cũng chỉ là hứa suông (hứa để cho dư luận dịu bớt đi, đỡ gây sức ép. Chính cụm từ “nửa chính thức hứa” đã nói lên thái dộ lấp lửng, mập mờ của Va-ren và câu hỏi của tác giả: “giả thử cứ cho rằng một vị Toàn quyền Đông Dương mà lại biết giữ lời hứa đi chăng nữa, thì chúng ta vẫn được phép tự hỏi liệu quan Toàn quyền Va-ren sẽ “chăm sóc” vụ ấy vào lúc nào và ra làm sao” đã tỏ rõ ý nghi ngờ và châm chọc vạch rõ sự giả đốỉ, xảo trá của Va-ren.

(Xem thêm các bài soạn Ngữ văn 7 tập 1)

Câu 3. Trong cảnh Va-ren đến Hà Nội để gặp Phan Bội Châu, hai nhân vật chính là Va-ren và Phan Bội Châu đã thể hiện một sự tương phản, đối lập cực độ. Hãy làm rõ nhận định đó bằng cách trả lời các câu hỏi sau:

   a) Số lượng lời văn dành cho việc khắc họa tính cách của từng nhân vật nhiều ít như thế nào?  Sự nhiều ít đó thể hiện dụng ý nghệ thuật gì của tác giả khi khắc họa tính cách của từng nhân vật?

   b) Qua những lời lẽ có tính chất độc thoại (tự nói một mình) của Va-ren trước Phan Bội Châu, động cơ, tính cách, bản chất của Va-ren đã hiện lên như thế nào?

   c) Qua sự im lặng của Phan Bội Châu và lời bình của tác giả về sự im lặng đó, em thấy gì về khí phách, tư thế của Phan Bội Châu trước Va-ren?

    Tác giả nói về Phan Bội Châu nhiều hơn là nói về tên Va-ren:

    Phan Bội Cháu đả được nói đến như sau; “Con người đã hi sinh cả gia đình và của cải để xa lánh khỏi thấy mật bọn cướp nước mình, sống xa lìa quê hương, luôn luôn bị lũ này săn đuổi, bị chúng nhử vào muôn nghìn cạm bẫy, bị chúng kết án tù hình vắng mặt, và giờ đây đang bị, vẫn chúng, đeo gông lên vai dày đọa trong nhà giam, ngày đêm bị bóng dáng cửa máy chém như một bóng ma ám kề bèn cổ".

   ..." bậc anh hùng, vị thiên sứ, đấng xả thân vì dộc lập, được hai mươi triệu con người trong vòng nô lệ tôn sùng".

    Còn đây là đoạn nổi về Va-ren: “Con người đã phản bội giai cấp vô sản Pháp, tên chính khách đả bị đồng bọn đuổi ra khỏi tập đoàn, kẻ đã ruồng bỏ quá khứ, ruồng bỏ lòng tin, ruồng bỏ giai cấp mình... kẻ phản bội nhục nhã”.

   b) Qua những lời lẽ có tính độc thoại của Va-ren trước Phan Bội Châu ta thấy:

    - Động cơ của hắn chỉ là muôn dụ dỗ Phan Bội Châu đầu hàng thực dân Pháp.

    - Tính cách và bản chất của Va-ren là:

      + Xảo trá: “Ong và tôi, tay nắm chặt tay, chúng ta có thể làm được biết bao công việc tốt đẹp cho xứ Đông Dương này? Chúng có thể cùng nhau làm cho nước ông trở thành một quôc gia tân tiến lớn, một xứ tự trị, một nước Pháp ở châu Á”. Những lời lẽ này là xảo trá vì giữa kẻ thống trị Va-ren và người dân một nước bị trị Phan Bội Châu làm gì có sự thân thiện và bình đẳng bắt tay nhau. Mục đích của thực dân Pháp khi chiếm đóng Đông Dương là để khai thác sức người, sức của, vơ vét tài nguyên, bóc lột dân Đông Dương đến tận xương tủy, làm gì có thực tâm làm cho Việt Nam trở thành “một quốc gia tân tiến lớn, một nước Pháp ở châu Á”.

    + Trơ trẽn: Va-ren đã không ngại lời khi nói đến sự phản bội. Hắn đã nêu ra nhiều gương mặt phản bội để làm ví dụ và sau chót hắn đã lấy bản thân mình ra để chứng minh cho điều muốn nói: “Ông hãy nhìn tôi này, ông Phan Bội Châu! Trước tôi là đảng vịên Xã hội đấy, và giờ đây thì tôi làm Toàn quyền...!”.

    Qua những lời lẽ xảo trá và trơ trẽn này ta còn thấy Va-ren là một kẻ phản bội hèn hạ, xấu xa, chỉ vì sự vinh hoa phú quý của bản thân mà ruồng bỏ lí tưởng tốt đẹp đã từng theo đuổi, ruồng bỏ giai cấp và các đồng chí của mình.

   c) Sự im lặng của Phan Bội Châu thể hiện một sự khinh miệt cao độ.

    Lời bình của tác giả: Những lời của Va-ren... chẳng khác gì “nước đổ lá khoai”.

    Tất cả những điều đổ đã làm nổi bật tư thế vững vàng, cao hơn kẻ địch và khí phách hiên ngang, bất khuất của Phan Bội Châu, một nhà cách mạng chân chính, một lòng một dạ trung thành với Tổ quốc mình.

Câu 4. Theo em, ví thử truyện Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu dừng lại ở câu: "...chỉ là vì Phan Bội Châu không hiểu Va-ren cũng như Va-ren không hiểu (Phan) Bội Châu" thì có được không? Nhưng ở đây lại có thêm đoạn kết, trong đó có chi tiết về lời quả quyết của anh lính dõng An Nam và chi tiết về lời đoán thêm của tác giả thì giá trị câu chuyện được nâng lên như thế nào?

   Truyện này nếu chỉ dừng ở câu "... chỉ là vì Phan Bội Châu không hiểu Va-ren củng như Va-ren không hiểu (Phan) Bội Châu” thì sẽ kém hay đi rất nhiều.

    Chính đoạn kết trong đó có lời quả quyết của anh lính dõng An Nam và lời đoán thêm của tác giả đã làm giá trị của truyện được nâng cao thêm:

    Nó làm cho tính cách của Phan Bội Châu càng được khắc họa sắc sảo hơn, tinh tế hơn, đầy đủ hơn và đáng kính phục hơn.

Câu 5.* Ngoài ra, lại còn T.B (tái bút) với lời quả quyết của nhân chứng thứ hai. Vậy giá trị của lời T.B này là gì? Có điều thú vị trong sự phối hợp giữa lời kết và T.B?

    Phần T.B. (tái bút: có nghĩa là viết thêm) với lời quả quyết của nhân chứng thứ hai có giá trị đặc biệt: phần T.B. này phối hợp với lời kết ở trên làm cho chủ đề của câu truyện được thể hiện thật rõ ràng:

     Va-ren quả là một kẻ lố bịch, đáng khinh, đáng phỉ nhổ. 

Câu 6. Sau những phân tích trên, em hãy nêu lên tính cách của hai nhân vật Va-ren và Phan Bội Châu.

   Sau nhũng phân tích trên, ta thấy rõ tính cách của Phan Bội Châu và Va-ren:

    - Phan Bội Châu: yêu nước sâu sắc, luôn chiến đấu hi sinh vì lí tưởng cứu nước, luôn kiên cường bất khuất, không sớ gian khổ tù đày, luôn vững vàng không để kẻ thù dụ dỗ, mua chuộc, tiêu biểu cho khí phách Việt Nam.

    - Va-ren: gian xảo, trơ trẽn, lố bịch, dại diện cho bọn phản bội, phản động gian ác.